Μας απασχόλησαν, ήδη, οι αποκλειστικές αρμοδιότητες της ΓΣ των μετόχων της ΑΕ. Υπάρχουν όμως και κάποιες αποφάσεις για τις οποίες, παρά τη σημασία τους, αρμόδιο όργανο ορίζεται το ΔΣ ή περιττή η απόφαση της ΓΣ. Υπάρχουν, επίσης, και κάποιες «αρρύθμιστες» αρμοδιότητες – εξουσίες με σοβαρότατους κινδύνους για τις ΑΕ και τους συναλλασσόμενους. Περί αυτών, στη συνέχεια.
Εξαιρέσεις από την Αποκλειστική Αρμοδιότητα της ΓΣ
Στον ίδιο τον νόμο (:άρ. 117 §2 ν. 4548/2018) ορίζονται οι περιπτώσεις εκείνες που συνιστούν εξαιρέσεις από τον κανόνα της αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΓΣ (άρ. 117 §1). Οι περισσότερες επιφυλάσσονται υπέρ του ΔΣ (βλ. Αιτ. Έκθ. ν. 4548/2018 επί του άρ. 117). Ειδικότερα:
(α) Αυξήσεις κεφαλαίου ή πράξεις αναπροσαρμογής του (άρ. 117 §2 περ. α΄):
Αυξήσεις Κεφαλαίου: Το καταρχήν αρμόδιο όργανο της ΑΕ για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου είναι η ΓΣ. Ωστόσο, το ΔΣ της ΑΕ έχει (υπό προϋποθέσεις) την εξουσία να αποφασίσει έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 24 §1). Προϋποτίθεται, πάντοτε, σχετική καταστατική ρύθμιση. Συγκεκριμένα:
Για την πρώτη πενταετία από την ίδρυση της ΑΕ, με απόφαση των 2/3 του συνόλου των μελών του ΔΣ, είναι δυνατό να αποφασισθεί αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου-μέχρι το τριπλάσιο του αρχικού. Αντίστοιχη εξουσία είναι δυνατό να απονεμηθεί στο ΔΣ με απόφαση της ΓΣ για χρονικό διάστημα, όμως, που δεν υπερβαίνει την πενταετία. Στην περίπτωση αυτή, το μετοχικό κεφάλαιο μπορεί να αυξάνεται μέχρι το τριπλάσιο εκείνου, που υπάρχει κατά την ημερομηνία χορήγησης της σχετικής εξουσίας προς το ΔΣ.
Το ΔΣ, περαιτέρω, έχει τη δυνατότητα (εφόσον εξουσιοδοτηθεί από τη ΓΣ), να θεσπίζει πρόγραμμα διάθεσης μετοχών– αυξάνοντας, ενδεχομένως, το κεφάλαιο της ΑΕ. Η απόφαση αυτή της ΓΣ λαμβάνεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία και υποβάλλεται σε δημοσιότητα. Η σχετική εξουσιοδότηση, εφόσον δεν οριστεί μικρότερος χρόνος από τη ΓΣ, ισχύει για πέντε έτη (άρ. 113 §4).
Πράξεις Αναπροσαρμογής Κεφαλαίου: Το ΔΣ έχει την εξουσία να προβαίνει σε αναπροσαρμογή του μετοχικού κεφαλαίου. Τούτο συμβαίνει, αρχικά, σε περίπτωση μερικής κάλυψης του ποσού της αύξησης. Με την απόφασή του για την πιστοποίηση καταβολής μετοχικού κεφαλαίου οφείλει να αναπροσαρμόσει τη σχετική διάταξη του καταστατικού- έτσι ώστε να προσδιορισθεί το ύψος του, όπως προέκυψε μετά τη μερική (εφόσον έχει προβλεφθεί) κάλυψη (άρ. 28 §2). Ανάγκη αναπροσαρμογής ανακύπτει, επιπλέον, σε περίπτωση που η αύξηση επέρχεται ύστερα από άσκηση δικαιώματος κτήσης μετοχών (warrants) από τον εκάστοτε δικαιούχο (άρ. 58). Ομοίως, όταν ομολογιούχος δανειστής ασκήσει το δικαίωμα μετατροπής των μετατρέψιμων ομολογιών του σε μετοχές (άρ. 71 §4). (Διαβάστε Ομολογίες: Μετατρέψιμες, Ανταλλάξιμες και Κερδοφόρες).
(β) Η τροποποίηση ή προσαρμογή διατάξεων του καταστατικού από το ΔΣ στις περιπτώσεις που ορίζει τούτο, ρητά, ο νόμος (άρ. 117 §2 περ. β΄):
Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχη τροποποίηση του καταστατικού. Στις προαναφερθείσες (υπό α) περιπτώσεις, η τροποποίηση ή αναπροσαρμογή των σχετικών καταστατικών προβλέψεων επαφίεται, ομοίως, στο ΔΣ.
Παράλληλα, το ΔΣ είναι αρμόδιο και όταν η τροποποίηση αποτελεί συνέπεια της ασκήσεως του δικαιώματος προαίρεσης (option), εκ μέρους των εκάστοτε δικαιούχων όταν έχει θεσπιστεί από τη ΓΣ πρόγραμμα διάθεσης μετοχών για τη διοίκηση ή/και το προσωπικό. Στη συγκεκριμένη, μάλιστα, περίπτωση, η απόφαση πιστοποίησης καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται ανά ημερολογιακό τρίμηνο (κατ’ απόκλιση από τις αντίστοιχες προβλέψεις για την πιστοποίηση του άρ. 20 §6).
(γ) Ο διορισμός με το καταστατικό του πρώτου ΔΣ (άρ. 117 §2 περ. γ΄):
Εξαίρεση από τον κανόνα της εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ συνιστά η περίπτωση ορισμού του πρώτου ΔΣ στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ (κατ’ ουσίαν, από τους ιδρυτές της ΑΕ-άρ. 78 §2, εδ. α΄ και 117 §2 περ. γ΄). Η εξαίρεση αυτή αντιμετωπίζει, με επιτυχία, ζητήματα πρακτικής φύσης της νεοϊδρυθείσας ΑΕ. Εναπόκειται, ωστόσο, στη διακριτική ευχέρεια των ιδρυτών της ΑΕ η σχετική επιλογή.
Εναλλακτικά, το πρώτο ΔΣ είναι δυνατό να εκλεγεί και με αυτόκλητη-καθολική (δεδομένης της απουσίας ΔΣ και, άρα, αδυναμίας νομότυπης σύγκλησης) ΓΣ (άρ. 121 §5, όπως ρητά προβλέπεται στο άρ. 78 §2 εδ. β΄) ή με δικαστική απόφαση (άρ. 69 ΑΚ, όπως ρητά προβλέπεται στο άρ. 78 §2 εδ. β΄).
(δ) Η εκλογή συμβούλων σε αντικατάσταση παραιτηθέντων, αποθανόντων ή απωλεσάντων την ιδιότητά τους με άλλο τρόπο (117 §2 περ. δ΄):
Ακόμα μια εξαίρεση από τον κανόνα εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ συνιστά (και) εκείνη της εκλογής μέλους, από το ίδιο το ΔΣ, σε περίπτωση ελλιπούς (:«κολοβού») ΔΣ (άρ. 82 §1 και 117 §2, περ. δ΄). Σε περίπτωση, συγκεκριμένα, παραίτησης, θανάτου ή με οποιονδήποτε τρόπο απώλειας της ιδιότητας μέλους/μελών ΔΣ, το τελευταίο έχει τη δυνατότητα (όχι όμως και την υποχρέωση-αρ. 82§2) να εκλέξει αντικαταστάτη για το υπόλοιπο της θητείας του. Σχετική καταστατική πρόβλεψη δεν είναι αναγκαία (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 82).
Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εκλογή αυτή προϋποτίθεται: (α) απώλεια ιδιότητας μέλους, (β) ανυπαρξία αναπληρωματικών μελών από τη ΓΣ/μέτοχο (κατ’ άρ. 81) και (γ) νόμιμη σύνθεση ΔΣ (:τα εναπομένοντα μέλη του να μην υπολείπονται των τριών).
Η σχετική απόφαση του ΔΣ αφενός υποβάλλεται σε δημοσιότητα στο Γ.Ε.ΜΗ. με δηλωτικό χαρακτήρα αφετέρου θα πρέπει να ανακοινωθεί στην αμέσως προσεχή ΓΣ. Δικαιούται, πάντως, η τελευταία να αντικαταστήσει τους εκλεγέντες-ακόμη και αν δεν έχει αναγραφεί σχετικό θέμα στην ημερήσια διάταξη (άρ. 82 §1 in fine).
(ε) Σημαντικές εταιρικές αποφάσεις σχετικές με εταιρικούς μετασχηματισμούς (117 §2 περ. ε΄):
Εκτός από την απόφαση για συγχώνευση ΑΕ από άλλη ΑΕ που κατέχει το σύνολο των μετοχών της, η εξαίρεση επεκτείνεται και στην απόφαση της απορροφώσας ΑΕ για τη συγχώνευση με απορρόφηση άλλης κεφαλαιουχικής εταιρίας της οποίας κατέχει τουλάχιστον το 90% και στην απόφαση διασπώμενης ΑΕ για τη διάσπασή της όταν οι επωφελούμενες εταιρείες κατέχουν τις μετοχές της στο σύνολό τους (άρ. 117 §2 περ. ε΄, όπως τροποποιήθηκε δυνάμει του ν. 4601/2019).
Ωστόσο, προκειμένου να μην καθίσταται απαραίτητη η προηγούμενη απόφαση ΓΣ, απαιτείται η τήρηση συγκεκριμένων προϋποθέσεων. Τούτες είναι παρόμοιες και στις τρεις, ανωτέρω, περιπτώσεις˙ σχετίζονται, μάλιστα, με τη δημοσιότητα και την ενημέρωση/πληροφόρηση των μετόχων/εταίρων. Επίσης, διασφαλίζεται το δικαίωμα της μειοψηφίας για σύγκληση έκτακτης ΓΣ (άρ. 35, 36 και 88 ν. 4601/2019 αντίστοιχα).
(στ) Η δυνατότητα διανομής προσωρινών μερισμάτων (άρ. 117 §2 περ. στ΄ & άρ. 162 §§ 1&2):
Από την αποκλειστική αρμοδιότητα της ΓΣ εξαιρείται (και) η απόφαση για τη διανομή προσωρινών μερισμάτων στους μετόχους.
Η συγκεκριμένη απόφαση λαμβάνεται νομίμως από το ΔΣ της εταιρείας, υπό τον όρο ότι έχουν συνταχθεί -και προ διμήνου δημοσιευτεί- οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις της εταιρείας. Από το περιεχόμενό τους, μάλιστα, θα πρέπει να προκύπτει η ύπαρξη κερδών εντός της εταιρικής χρήσης που μας ενδιαφέρει.
(ζ) Η δυνατότητα διανομής κερδών ή προαιρετικών αποθεματικών μέσα στην τρέχουσα εταιρική χρήση με απόφαση του ΔΣ (άρ. 117 §2 περ. ζ΄):
Σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς, για τη λήψη απόφασης του ΔΣ περί διανομής κερδών ή προαιρετικών αποθεματικών, δεν απαιτείται προηγούμενη απόφαση της ΓΣ. Υφίσταται, πλέον, συντρέχουσα αρμοδιότητα μεταξύ των δύο εταιρικών οργάνων (ΓΣ-ΔΣ) εντός της τρέχουσας εταιρικής χρήσης (άρ. 162 §3). Και τα δύο εταιρικά όργανα οφείλουν να τηρούν τις προβλεπόμενες διατυπώσεις δημοσιότητας.
Σε περίπτωση μη νόμιμης (:κατά παράβαση των ανωτέρω διατυπώσεων) διανομής κερδών στους μετόχους γεννάται υπέρ της εταιρείας αξίωση επιστροφής των σχετικών-παρανόμως εισπραχθέντων ποσών. Θα πρέπει, ωστόσο, να αποδειχθεί η υπαιτιότητα των μετόχων και συγκεκριμένα ότι οι (μη δικαιούχοι) μέτοχοι γνώριζαν (ή, λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων, όφειλαν να γνωρίζουν) ότι οι διανομές που έγιναν σε αυτούς δεν ήταν σύννομες (άρ. 163).
Οι Αρρύθμιστες Αρμοδιότητες της ΓΣ
Εκτός από τις παραπάνω αποφάσεις (αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΓΣ ή ανήκουσες, κατ΄ εξαίρεση, στο ΔΣ), υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία τους: εκείνες που ο νόμος αναθέτει στη ΓΣ και στο ΔΣ-με διαφορετικές, κατά περίπτωση, προϋποθέσεις. Ο νόμος φαίνεται πως, συνειδητά, δεν ρυθμίζει (Αιτ. Έκθεση επί του άρ. 117) τις λεγόμενες «αρρύθµιστες» αρμοδιότητες της ΓΣ. Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα, για τα οποία, έστω και αν αφορούν τη διαχείριση, η ΓΣ πρέπει να έχει λόγο.
Ο νομοθέτης επέλεξε, συνειδητά, να μην προχωρήσει στην, ούτως ή άλλως ανέφικτη, εξαντλητική ρύθμιση κάθε μιας πιθανής εταιρικής υπόθεσης. Επέλεξε, στο πλαίσιο αυτό, τη διατήρηση της διαχείρισης από τη νομολογία των «αρρύθμιστων» αρμοδιοτήτων της ΓΣ.
Η νομολογία χρησιμοποιεί ως κριτήριο για τον εντοπισμό του αρμόδιου κάθε φορά εταιρικού οργάνου τον εταιρικό σκοπό. Εφόσον η απόφαση εμπίπτει στον εταιρικό σκοπό, αρμόδιο είναι το ΔΣ, αν εξέρχεται των ορίων αυτού, αρμόδια είναι η ΓΣ. Λ.χ. του εταιρικού σκοπού εξέρχεται απόφαση για τη μεταβίβαση σημαντικού περιουσιακού στοιχείου της ΑΕ (2263/2003, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Ωστόσο, το εν λόγω κριτήριο παρουσιάζει το ακόλουθο μειονέκτημα. Πράξεις του ΔΣ, ακόμη και αν είναι εκτός του εταιρικού σκοπού, δεσμεύουν την εταιρεία απέναντι στους τρίτους, εκτός αν αποδειχθεί ότι ο τρίτος γνώριζε (ή όφειλε να γνωρίζει) την υπέρβαση (2263/2003, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Αντίθετα, αποφάσεις που λαμβάνονται από αναρμόδιο όργανο είναι άκυρες.
Ο προσδιορισμός, λοιπόν, του αν ένα ζήτημα εμπίπτει στη διαχειριστική αρμοδιότητα του ΔΣ ή όχι, οπότε και αρμόδια καθίσταται η ΓΣ, συναντά δυσκολίες. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις αναφορικά με το κριτήριο εξεύρεσης του αρμόδιου, κάθε φορά, οργάνου.
Οι αποφάσεις που ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΓΣ είναι περισσότερο από διαυγές ποιες είναι. Αντίστοιχα και οι εξαιρέσεις από τον συγκεκριμένο κανόνα. Το πρόβλημα εστιάζεται, κατά βάση, στις περιπτώσεις εκείνες που μολονότι εντάσσονται στην διαχειριστική εξουσία του ΔΣ, δικαστική απόφαση θα ήταν δυνατό να τις εντάξει στην αρμοδιότητα της ΓΣ. Το θέμα δεν είναι αμελητέο! Απαιτείται ιδιαίτερη εκρήγορση και αξιολόγηση των εκάστοτε δεδομένων. Λανθασμένη αξιολόγηση θα ήταν δυνατό να οδηγήσει σε συνέπειες οδυνηρές. Ποια όμως είναι τα είδη των Γενικών Συνελεύσεως και ποιες οι προϋποθέσεις για τη λήψη απόφασης από μέρους τους; Περί αυτών σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Εξαιρέσεις από την Αποκλειστική Αρμοδιότητα της ΓΣ & «Αρρύθμιστες» Αρμοδιότητες αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην ενότητα «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες». Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης