Μας απασχόλησε, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Θα μας απασχολήσει, εδώ, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Οι δικαιούχοι, ειδικότερα, και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του.
Δικαιούχοι Απόκτησης Μετοχών
Η ΑΕ (ακριβέστερα η ΓΣ ή, υπό προϋποθέσεις, το ΔΣ της) είναι δυνατό να θεσπίσει πρόγραμμα διάθεσης μετοχών, με τη μορφή χορήγησης δικαιώματος προαίρεσης (option) προς τον σκοπό απόκτησης μετοχών της (άρ. 113 §1 ν. 4548/2018).
Δικαιούχοι απόκτησης μετοχών στο πλαίσιο ενός τέτοιου προγράμματος είναι δυνατό να είναι τα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της ΑΕ που προβαίνει σε διάθεση μετοχών. Επίσης, φυσικά πρόσωπα που φέρουν τις αντίστοιχες ιδιότητες σε τυχόν συνδεδεμένα με την εν λόγω ΑΕ νομικά πρόσωπα (βλ. άρ. 32 ν. 4308/2014).
Στην έννοια του «προσωπικού» εντάσσονται τα φυσικά πρόσωπα που απασχολούνται στην ΑΕ με σχέση εξαρτημένης εργασίας (σύμφωνα με τις θεωρίες περί εξάρτησης που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του Εργατικού Δικαίου). Στην έννοια του «προσωπικού» εμπίπτουν, επίσης, και οι διευθύνοντες υπάλληλοι [παρά το γεγονός ότι κατέχουν «…θέσιν εποπτείας ή διευθύνσεως, ή θέσιν εμπιστοσύνης» (: άρ. 2 περ. α΄ της Διεθνούς Συμβάσεως της Διεθνούς Διασκέψεως της Ουασινγκτώνος, που κυρώθηκε με το άρ. πρώτο του ν. 2269/1920) και παρά την υψηλού βαθμού ανεξαρτησία τους και τις σημαντικά ανώτερες αποδοχές τους σε σχέση με το λοιπό προσωπικό].
Δικαίωμα απόκτησης μετοχών δεν αναγνωρίζεται, αντίθετα (κατά την ορθότερη άποψη-και παρά την έλλειψη σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης), σε πρόσωπα που απασχολούνται στην εταιρεία σε προσωρινή, απλώς, βάση (λ.χ. σε περίπτωση εργαζομένου που απασχολείται στην ΑΕ στο πλαίσιο σύμβασης δανεισμού). Η συγκεκριμένη παραδοχή μοιάζει, μάλιστα, εύλογη καθώς τυχόν διάθεση μετοχών στους εργαζομένους αυτής της κατηγορίας δεν είναι δυνατό να ανταποκρίνεται στη δικαιολογητική βάση και τους σκοπούς του θεσμού: Την δημιουργία, δηλ. κινήτρων για την βελτιστοποίηση της απόδοσής τους και την εδραίωση ισχυρών δεσμών με την ΑΕ.
Εκτός από τα ανωτέρω πρόσωπα, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών -όπως ίσχυε και βάσει της προϋφιστάμενης διάταξης (:άρ. 13 §13 ν. 2190/1920)- είναι δυνατό να απευθύνεται, επιπρόσθετα, και σε όποιον παρέχει τις υπηρεσίες του στην ΑΕ (που διαθέτει τις μετοχές της) σε σταθερή (και όχι αποσπασματική) βάση (:άρ. 113 §1 in fine). Μεταξύ των δικαιούχων είναι δυνατό να συμπεριληφθούν πρόσωπα που συνδέονται με την εταιρεία με σχέσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών, έμμισθης εντολής έργου κ.ο.κ. Στους δικαιούχους, πάντως, δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν όσοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση σε συνδεδεμένες με την ΑΕ εταιρείες.
Στην κατηγορία των δικαιούχων που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση είναι δυνατό να ενταχθούν, επομένως, τακτικοί συνεργάτες της εταιρείας των οποίων η παροχή υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από επαναληπτικότητα. Ως τέτοιοι θα ήταν δυνατό να είναι νομικοί/δικηγόροι, λογιστές, προμηθευτές, διανομείς κ.ο.κ. Δεν αρκεί, αυτονόητα, η όποια αποσπασματική και τυχαία συνεργασία. Ακριβώς λόγω της πολύτιμης (συνήθως) συνεισφοράς των ως άνω προσώπων στην εταιρική ανάπτυξη, είναι εύλογο η ΑΕ να επιθυμεί όχι μόνο την ανταμοιβή τους, αλλά και τη σύσφιξη και διατήρηση των μεταξύ αυτής και εκείνων δεσμών.
Αρμόδιο Εταιρικό Όργανο
Αρμοδιότητα ΓΣ
Η αρμοδιότητα για τη λήψη απόφασης θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης ανήκει, κατά νόμο, στην (καταστατική) ΓΣ. Περίληψη της σχετικής απόφασης της ΓΣ δημοσιεύεται στη μερίδα της εταιρείας στο Γ.Ε.ΜΗ (άρ. 113 §1 εδ. α΄).
Η σπουδαιότητα της συγκεκριμένης απόφασης καθιστά κατανοητή την απαίτηση του νόμου για αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία όσον αφορά τη λήψη της (άρ. 113 § 1 εδ. α’ -όπως αντίστοιχα, απαιτείται και στην (τακτική) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου). Μέσω της απόφασης αυτής, εξάλλου, μεταβάλλεται η μετοχική σύνθεση της ΑΕ και διατίθενται μετοχές σε τρίτα πρόσωπα. Μια τέτοια μεταβολή δεν μπορεί παρά να προϋποθέτει ευρεία αποδοχή από μέρους των μετόχων.
Αξιοσημείωτο είναι πως στους μετόχους της ΑΕ δεν χορηγείται δικαίωμα προτίμησης σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με σκοπό τη διάθεση των μετοχών που θα προκύψουν στους δικαιούχους ενός τέτοιου προγράμματος (άρ. 113 §3 in fine). Εξάλλου, θέμα ενδεχόμενου αποκλεισμού του δικαιώματος προτίμησης των παλαιών μετόχων δεν τίθεται όταν η διανομή μετοχών απευθύνεται στο προσωπικό της ΑΕ (:άρ. 27 §2 in fine). Και περαιτέρω: αφού δεν υφίσταται, εξ αρχής, δικαίωμα προτίμησης, δεν είναι δυνατό να τεθεί επιγενομένως (παρά την διατύπωση του νόμου) ζήτημα αποκλεισμού του.
Να σημειωθεί, τέλος, πως ανάγκη για την έγκριση προγράμματος διάθεσης μετοχών με απόφαση της ΓΣ δεν υφίσταται εάν αυτό έχει ήδη συμπεριληφθεί στην απόφαση της ΓΣ που εγκρίνει την Πολιτική Αποδοχών (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 113 §5).
Αρμοδιότητα ΔΣ
Από τη διαδικασία θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών ο νομοθέτης δεν απέκλεισε την εμπλοκή του ΔΣ. Ειδικότερα, το ΔΣ της εταιρείας είναι δυνατό:
(α) Να αποκτήσει, κατ’ εξαίρεση, το ίδιο το ΔΣ την αρμοδιότητα λήψης της σχετικής απόφασης, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ, η οποία λαμβάνεται, επίσης, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 113 §4).
Στόχος της συγκεκριμένης ρύθμισης είναι, αφενός, η ελάφρυνση του έργου της ΓΣ και αφετέρου η κατάστρωση ενός, κατά το δυνατόν, ελκυστικού (κατά τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς) προγράμματος. Η εξουσιοδότηση της ΓΣ ακολουθεί, ειδικότερα, το αντίστοιχο πρότυπο που ισχύει και στην, κατ’ εξουσιοδότηση, αρμοδιότητα του ΔΣ για έκτακτη αύξηση (άρ. 24) του εταιρικού κεφαλαίου. Ιδίως δε σχετικά με την, κατ’ ανώτατο όριο, πενταετή διάρκειά της. Οι προαναφερθείσες εξουσιοδοτήσεις του ΔΣ (:για θέσπιση προγράμματος διάθεσης μετοχών και έκτακτη αύξηση) δεν επηρεάζουν η μία την άλλη-παρά το γεγονός ότι είναι, δυνητικά, συντρέχουσες (άρ. 113 §4 εδ. β΄). Και, περαιτέρω: η συνδρομή (ή μη) των προϋποθέσεων που ισχύουν, από τον νόμο, στη μία περίπτωση (λ.χ. οι ποσοτικοί περιορισμοί του άρ. 24) ουδόλως επηρεάζουν την πλήρωση (ή μη) εκείνων που εφαρμόζονται στην άλλη.
Παρόλο που σύμφωνα με το άρθρο 113 §4 εδ. γ΄ η απόφαση του ΔΣ «…λαμβάνεται με τους όρους που ισχύουν για την ΓΣ», απαιτείται συνήθης-μόνον, και όχι αυξημένη, απαρτία και (απόλυτη) πλειοψηφία των παρόντων και αντιπροσωπευομένων μελών του (:άρ. 92 §§1 και 2). Νομοθετική πρόβλεψη, εξάλλου, αυξημένων ποσοστών ως προς αποφάσεις του ΔΣ δεν υφίσταται.
(β) Να συμμετέχει, εν μέρει, στον καθορισμό του ελάχιστου περιεχομένου του προγράμματος, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ (άρ. 113 §2 εδ. γ΄).
Η αποφασιστική αρμοδιότητα για τη διάθεση μετοχών δεν εκφεύγει, επομένως-εν προκειμένω, της ΓΣ. Στο ΔΣ είναι δυνατό, λ.χ., να ανατεθεί (και) ο προσδιορισμός των δικαιούχων.
(γ) Να λαμβάνει εκτελεστικής φύσεως αποφάσεις και να προβαίνει σε ενέργειες υλοποίησης του προγράμματος διάθεσης.
Η συγκεκριμένη αρμοδιότητα του ΔΣ δεν προϋποθέτει εξουσιοδότηση της ΓΣ. Προβλέπεται, αντίθετα, από τον νόμο.
Στο πλαίσιο αυτό, στις εξουσίες του ΔΣ ανήκει, μεταξύ άλλων, η έκδοση των πιστοποιητικών δικαιωμάτων απόκτησης μετοχών στους δικαιούχους του προγράμματος που άσκησαν το δικαίωμα προαίρεσης (άρ. 113 §3 εδ. α΄). Η φύση των εν λόγω πιστοποιητικών είναι, αποκλειστικά, αποδεικτική. Τούτο συνεπάγεται ότι ενσωματώνει, απλώς, την αξίωση του δικαιούχου επί των προς απόκτηση μετοχών.
Η έκδοση των συγκεκριμένων πιστοποιητικών δεν συνεπάγεται και την, αυτοδίκαιη, γέννηση της μετοχικής σχέσης. Τούτη εξαρτάται από την πλήρωση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί στην εκάστοτε περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό, η έκδοση και παράδοση από το ΔΣ των προβλεπομένων από το πρόγραμμα μετοχών στους δικαιούχους τους καθώς και η κτήση, κατά συνέπεια, της ιδιότητας του μετόχου λαμβάνει χώρα, καταρχήν, με τη σύναψη της σύμβασης ανάληψης (νεοεκδιδόμενων) μετοχών ή πώλησης (των ήδη υπαρχουσών) ίδιων μετοχών της εταιρείας. Οι μετοχές που έχουν ήδη εκδοθεί παραδίδονται στους δικαιούχους τους ανά ημερολογιακό τρίμηνο-κατ’ ανώτατο όριο (άρ. 113 §3 εδ. α΄).
Σε περίπτωση που διατίθενται μετοχές που θα προκύψουν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, το ΔΣ είναι υπεύθυνο για την πιστοποίηση της καταβολής του ποσού της αύξησης. Επίσης για την τροποποίηση του σχετικού άρθρου του καταστατικού της εταιρείας (άρ. 113 §3 εδ. α΄ και γ΄). Οι εν λόγω ενέργειες λαμβάνουν χώρα σε τακτική βάση- ανά ημερολογιακό τρίμηνο (κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στο άρ. 20). Υπόκεινται, επίσης, στις συναφείς διατυπώσεις δημοσιότητας.
Δικαιούχοι προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους είναι, κατά κύριο λόγο, εργαζόμενοι, στελέχη και μέλη του ΔΣ της ΑΕ. Μπορεί όμως να είναι και στενοί συνεργάτες, σε τακτική βάση, της εταιρείας. Αρμόδιο όργανο για την έκδοση ενός τέτοιου προγράμματος είναι η ΓΣ-υπό προϋποθέσεις και το ΔΣ. Οι αποφάσεις τους όμως χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. (Κι όχι μόνον σε ουσιαστικό αλλά) και σε νομικό επίπεδο. Αντίστοιχα, σοβαρά, θέματα ανακύπτουν στην περίπτωση δωρεάν διάθεσης μετοχών. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 13 Αυγούστου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.