Νέος νόμος για τις ΑΕ: πονοκέφαλος ή ευκαιρία;
Ι. Προοίμιο
Ο Felix Hoffmann (1868–1946) υπήρξε διάσημος Γερμανός χημικός.
Έμεινε στην ιστορία ως ο δημιουργός, μεταξύ άλλων, ενός σκευάσματος που προοριζόταν να αντιμετωπίσει τον πονοκέφαλο («ασπιρίνη»).
Η εμπορική επιτυχία της ασπιρίνης υπήρξε, όπως όλοι γνωρίζουμε, μοναδική. Επρόκειτο μάλιστα να γράψει λαμπρή ιστορία-μέχρι τις μέρες μας. (Στο πλαίσιο αυτό η ασπιρίνη εκτίθεται, ήδη, στο Μουσείο Αμερικανικής Ιστορίας του Ινστιτούτου Smithsonian στην Ουάσινγκτον.).
Η επιτυχής αντιμετώπιση των πονοκεφάλων υπήρξε, διαχρονικά, δεδομένη από την ασπιρίνη. Όχι όμως και εκείνων που βιώνουν οι επιχειρηματίες. Και είναι «σωρός»…
Από 1.1.2019 έχει τεθεί σε εφαρμογή, όπως είναι γνωστό, ο νέος νόμος για τις ΑΕ.
Αποτελεί, άραγε, ακόμα ένα «πονοκέφαλο» ή, μήπως, μια (μοναδική) επιχειρηματική ευκαιρία;
Ένα νομοθέτημα εκατόν ενενήντα (190) διατάξεων και εξήντα οκτώ (68) σελίδων της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, δεν είναι δυνατό να αναλυθεί στο πλαίσιο ενός άρθρου. Δεν είναι εξάλλου αυτό το ζητούμενο. Σημαντικό όμως είναι να εστιάσουμε στην επιχειρηματική του προσέγγιση. Μια προσέγγιση που θα επιχειρήσει να δώσει απαντήσεις στα σημαντικότερα, πλέον συνήθη και χρηστικά θέματα.
Μια προσέγγιση που θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε πώς ένας νόμος είναι δυνατό να αποτελέσει επιχειρηματική ευκαιρία…
(Ή μήπως όχι;;;)
ΙΙ. Για την ιστορία
Ο νέος νόμος για τις ΑΕ, ν. 4548/2019 (που αντικατέστησε τον ν. 2190/1920) αποτελεί ένα, απολύτως, σύγχρονο νομοθέτημα.
Ποιος είναι όμως ο ν. 2190/1920; Από το δεύτερο συνθετικό του επιβεβαιώνεται πως τέθηκε σε εφαρμογή το 1920.
Στις αρχές, λοιπόν, του 20ού αιώνα ένα τέτοιο νομοθέτημα αποτελούσε, πράγματι, τομή στο δίκαιο των εταιρειών. Καθώς όμως περνούσαν οι δεκαετίες, απαιτήθηκαν αναγκαίες προσαρμογές για να παραμείνει επίκαιρο. Κάποιες σημαντικές. Κι όσο οι δεκαετίες περνούσαν, τόσο οι καταργήσεις, τροποποιήσεις, παρεμβάσεις, προσθήκες πολλαπλασιάζονταν. Κι επειδή δεν αρκούσαν οι επεμβάσεις στις επιμέρους διατάξεις, προσθέταμε νέες (λ.χ. άρθρα 42, 42Α, 42Β, 42Γ, 42Δ, 42Ε). Οι προσαρμογές όμως κατέληξαν να είναι τόσο πολλές που ελάχιστα είχαν απομείνει να θυμίζουν το αρχικό νομοθέτημα. Κάποιες διατάξεις κατέληξαν να μοιάζουν «πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμένα». Το ίδιο, δυστυχώς, και το συνολικό νομοθέτημα. Ένα, κανονικό, patchwork…
Η εξ ολοκλήρου αντικατάστασή του αποτέλεσε αναγκαιότητα.
Ο εκατονταετής λοιπόν 2190/1920 έδωσε, ήδη, τη θέση του στο («νεαρό») ν. 4548/2018. Έχοντας κλείσει, ήδη, δέκα μήνες από την εφαρμογή του, μπορούμε να εξάγουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα.
ΙΙΙ. Η «άγνοια του νόμου» και τα «καταστατικά κονσέρβα»
Καθόσον «άγνοια νόμου δεν συγχωρείται», κανένας δεν δικαιούται να την επικαλεστεί για την απαλλαγή του.
Τι συνέβαινε όμως μέχρι την 31.12.2018;
Οι επιχειρηματίες, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, απολύτως αγνοούσαν το περιεχόμενο του καταστατικού της (ανώνυμης) εταιρείας τους. Δυστυχώς και οι πλειονότητα των συμβούλων τους. Τα καταστατικά (και) των ανωνύμων εταιρειών δεν ήταν προσαρμοσμένα στις ανάγκες του επιχειρηματία. Συμπλήρωση των κενών στο υπόδειγμα του συνεργαζόμενου συμβολαιογράφου αποδεικνύονταν(;) αρκετές. Κι η (νέα) Ανώνυμη Εταιρεία έτοιμη!
Όταν όμως το πρόβλημα «κτυπούσε» την πόρτα της επιχείρησης, ο επιχειρηματίας «κτυπούσε» την πόρτα του δικηγόρου. Κι ο τελευταίος προσέτρεχε, κατά κανόνα για πρώτη φορά, το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας.
Συχνά, όμως, ήταν ΠΟΛΥ αργά…
Τότε ήταν που ο επιχειρηματίας συνειδητοποιούσε (συχνά με περίσσιο και δυσθεώρητα υψηλό κόστος), πως θα έπρεπε προσεκτικά και με τον κατάλληλο τρόπο να είχε διαμορφώσει το καταστατικό του.
IV. Το business view της Ανώνυμης Εταιρείας
Είδαμε και εισαγωγικά, πως μιας τέτοιας έκτασης νομοθέτημα (όπως ο νέος νόμος για τις ΑΕ – ν. 4548/2109) δεν είναι δυνατό να αναλυθεί (να παρουσιασθεί έστω) στο πλαίσιο ενός άρθρου. Σίγουρα όμως μπορούμε να επιχειρήσουμε μια προσέγγιση στα πλέον συνήθη και χρηστικά, από επιχειρηματικής απόψεως, θέματα. Ένας δεκάλογος θα ήταν, σε σημαντικό βαθμό, αρκετός για τον επιχειρηματία και τους συμβούλους τους.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά:
-
Το γρήγορο και, κυρίως, το οικονομικό ξεκίνημα.
Η ίδρυση της ανώνυμης εταιρείας μπορεί, ήδη, να γίνει σε ελάχιστο χρόνο και με μηδενικές, σχεδόν, δαπάνες.
Ήδη από το 2016 (άρθρο 9 ν. 4441/2016), η σύμπραξη συμβολαιογράφου και δικηγόρου αποδεικνύεται, συχνά, περιττή.
Η ανώνυμη εταιρεία μπορεί, κάποιες φορές, να ιδρύεται και με ιδιωτικό έγγραφο (άρθρο 4 §2 ν. 4548/2019). Αναγκαία προϋπόθεση να χρησιμοποιείται το πρότυπο καταστατικό στην Υπηρεσία Μιας Στάσης του Γ.Ε.ΜΗ. Σημαντική προϋπόθεση: να μην υπάρχουν αποκλίσεις από το πρότυπο. Μικρή(;) λεπτομέρεια: Στις Υπηρεσίες Μιας Στάσης εμφανίζονται ακόμα, δυστυχώς, τα πρότυπα καταστατικά με βάση τον (καταργηθέντα, ήδη, από 1.1.2019) ν. 2190/1920…
Στις περισσότερο σύνθετες περιπτώσεις (καθώς και σ’ εκείνες που οι ιδρυτές επιθυμούν να αποκλίνουν από τις προβλέψεις του πρότυπου καταστατικού), η ανώνυμη εταιρεία συνιστάται με συμβολαιογραφική πράξη. Συμβολαιογραφική πράξη απαιτείται, επίσης, αν το επιβάλλει ειδική διάταξη νόμου ή αν εισφέρονται στην εταιρεία περιουσιακά στοιχεία, για τη μεταβίβαση των οποίων απαιτείται ο τύπος αυτός (άρθρο 4 §2 ν. 4548/20190).
Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις που το καταστατικό γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη, υπάρχει τρόπος να είναι μειωμένες οι δαπάνες. Η επιλογή μικρών σε έκταση καταστατικών-χωρίς άσκοπες επαναλήψεις του νόμου, είναι η ενδεδειγμένη επιλογή. Το κόστος (των αντιγράφων τουλάχιστον) θα είναι απομειωμένο. Κι ακόμα σημαντικότερο: Τυχόν τροποποιήσεις των διατάξεων του νόμου, δεν δημιουργούν ανάγκη προσαρμογών στις αντίστοιχες διατάξεις του καταστατικού.
-
Η προσέλκυση και διατήρηση ικανών στελεχών
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για κάθε επιχείρηση να επιτύχει, μεταξύ άλλων, έναν τριπλό στόχο:
(α) την προσέλκυση των ικανότερων στελεχών,
(β) την επί μακρόν διατήρηση της συνεργασίας τους και
(γ) την απομείωση του μισθολογικού κόστους.
Η επιχείρηση και τα στελέχη της έχουν όμως, κατά βάση, αντιτιθέμενα συμφέροντα. Και οι δύο πλευρές επιδιώκουν μεγιστοποίηση του «ιδίου» οφέλους.
Τα στελέχη προσβλέπουν, κατά κανόνα, σε υψηλές μισθολογικές και λοιπές παροχές.
Οι επιχειρήσεις σε μειωμένες μισθολογικές και λοιπές, σχετικές, επιβαρύνσεις. Επίσης και σε μεσομακροπρόθεσμα οφέλη.
Όταν αμβλυνθεί, έστω εν μέρει, η σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα στη διοίκηση (management) και την ιδιοκτησία (ownership), τα πράγματα γίνονται απλούστερα. Με ποιο τρόπο είναι δυνατό να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος στο πλαίσιο της Ανώνυμης Εταιρείας;
Ο νέος νόμος για τις ΑΕ -ν. 4548/2018 παρέχει πολλαπλές ευχέρειες στις ανώνυμες εταιρείες για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τη (δεδομένη) σύγκρουση συμφερόντων με τα στελέχη τους. Κάποιες από αυτές είναι μέσω των Stock Options (άρθρο 113 ν. 4548/2018), της Δωρεάν Διάθεσης Μετοχών (άρθρο 114 ν. 4548/2018) ή/και της παροχής Κοινών Ιδρυτικών Τίτλων (άρθρο 75 ν. 4548/2018).
Στις περιπτώσεις των Stock Options και της Δωρεάν Διάθεσης Μετοχών παρέχεται στο στέλεχος η ευκαιρία να καταστεί μέτοχος της επιχείρησης (με ή χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα). Και η νέα του ιδιότητα (εκείνη του μετόχου) αποκτάται είτε από την πρόσληψή του είτε με την μακροημέρευση της συνεργασίας του με την ΑΕ. Τα συμφέροντα στελέχους και επιχείρησης συγκλίνουν με τον τρόπο αυτό.
Στην περίπτωση των Κοινών Ιδρυτικών Τίτλων τα πράγματα είναι, ελαφρά, διαφοροποιημένα. Οι τίτλοι αυτοί παρέχονται, μεταξύ άλλων, σε στελέχη κατά την ίδρυση της ανώνυμης εταιρείας. Ο κάτοχος Κοινού Ιδρυτικού Τίτλου προσβλέπει στη βελτίωση του οικονομικού αποτελέσματος της επιχείρησης. Το συγκεκριμένο (βελτιωμένο) αποτέλεσμα είναι που θα του αποφέρει τα συμφωνημένα κέρδη. Οι μέτοχοι όμως δεν κινδυνεύουν με αλλοίωση της μετοχικής σύνθεσης: οι συγκεκριμένοι Τίτλοι δεν παρέχουν δικαιώματα αντίστοιχα των μετοχών (λ.χ. δικαίωμα ψήφου ή συμμετοχής στη διοίκηση). Παράλληλα, τα κέρδη στα οποία προσβλέπουν οι κάτοχοί τους είναι, κατ’ ανώτατο όριο, το ¼ του υπερβάλλοντος του ελάχιστου μερίσματος. Και στην περίπτωση πάντως των Κοινών Ιδρυτικών Τίτλων τα συμφέροντα στελεχών-επιχείρησης συγκλίνουν.
-
Η μείωση του κόστους της εταιρείας και των εκταμιεύσεων των μετόχων
Στόχος μιας επιχείρησης είναι, μεταξύ άλλων, η βελτίωση της σχέσης κόστους-οφέλους. Ο συγκεκριμένος στόχος επιτυγχάνεται (και) με τη μείωση του κόστους. Στόχος των μετόχων είναι, μεταξύ άλλων, η βελτιστοποίηση του οικονομικού αποτελέσματος. Επίσης, οι όσο το δυνατόν μικρότερες εκταμιεύσεις από μέρους τους. Οι στόχοι της επιχείρησης και των μετόχων της συχνά ταυτίζονται.
Ο πρόσφατος νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες παρέχει εργαλεία για την επίτευξη των παραπάνω στόχων.
Αναφερθήκαμε ήδη (ανωτέρω υπό 1) στη μείωση του κόστους κατά το στάδιο της ίδρυσης της. Υιοθέτηση πρότυπου καταστατικού-χωρίς εμπλοκή συμβολαιογράφου ή δικηγόρου λειτουργεί προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Κι όταν η επιλογή είναι αυτή του συμβολαιογραφικού εγγράφου; Μικρά σε έκταση καταστατικά χωρίς περίσσιες επαναλήψεις των διατάξεων του νόμου.
Κι όσον αφορά το στάδιο της λειτουργίας της ανώνυμης εταιρείας;
Αναφερθήκαμε ήδη στα εργαλεία που μας παρέχει ο νόμος για τη μείωση του μισθολογικού κόστους (ανωτέρω υπό 2).
Ένα, αντίστοιχο, εργαλείο (για τη μείωση του κόστους) είναι η αξιοποίηση της τεχνολογίας. Ο πρόσφατος νόμος παρέχει σημαντικές ευχέρειες για την αξιοποίηση των εργαλείων της τεχνολογίας. Ευχέρειες διόλου ευκαταφρόνητες που όχι μόνον διευκολύνουν τη λειτουργία της αλλά, επιπρόσθετα, την καθιστούν περισσότερο οικονομική.
Και όσο για τους μετόχους, πώς είναι δυνατό να επιτύχουν μικρότερες επιβαρύνσεις κι εκταμιεύσεις;
Η μερική, μόνον, καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου (άρθρο 21 § 1 ν. 4548/2018) αποτελεί ένα σχετικό εργαλείο. Η μερική καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου είναι δυνατό να λάβει χώρα, υπό προϋποθέσεις, τόσο κατά τη σύσταση της ανώνυμης εταιρείας όσο και σε κάθε αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου. Αξιοποιώντας τη σχετική ευχέρεια, οι μέτοχοι καταβάλουν τμήμα, μόνον, του μετοχικού κεφαλαίου που αναλαμβάνουν να καλύψουν. Την υποχρέωση για εξόφληση του υπολοίπου είναι δυνατό να μεταφέρουν σε επόμενη χρονική στιγμή, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό τη διαχείριση των οικονομικών τους.
-
Η προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων
Η προσδοκία των επιχειρήσεων να στηριχθούν στην τραπεζική χρηματοδότηση για την υποβοήθηση της λειτουργίας και ανάπτυξής τους αποτελεί, ήδη, παρελθόν.
Η προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων έχει αναδειχθεί, ήδη, σε ανάγκη επιτακτική.
Ο νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες παρέχει σημαντικές ευχέρειες κι εργαλεία προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Τέτοιου είδους εργαλεία αποτελούν (μεταξύ άλλων):
(α) Οι Τίτλοι Κτήσης Μετοχών (:Warrants) – (άρθρο 56, ν. 4548/2018) που παρέχουν το δικαίωμα στους δικαιούχους τους να αποκτήσουν, σε επόμενη χρονική στιγμή, μετοχές της εκδότριας εταιρείας, με προκαθορισμένο-μειωμένο κόστος.
(β) Οι Προνομιούχες Μετοχές (άρθρο 38 ν. 4548/2018), είναι δυνατό να παρέχουν ένα ευρύ πλαίσιο προνομίων. Η απόληψη μερίσματος πριν από τις κοινές, η απόληψη τόκου και η συμμετοχή, κατά προτεραιότητα, στα κέρδη της εταιρείας από συγκεκριμένη επιχειρηματική δραστηριότητα είναι κάποια από αυτά. Εκδίδονται με (ή χωρίς) δικαίωμα ψήφου.
(γ) Οι Εξαγοράσιμες Μετοχές (άρθρο 39 ν. 4548/2018), παρέχουν δικαίωμα εξαγοράς τους από την εκδότρια εταιρεία σε προκαθορισμένη τιμή στο μέλλον.
(δ) Το Ομολογιακό Δάνειο (άρθρο 59 επ. ν. 4548/2018).
(ε) Συνδυασμός των ανωτέρω «εργαλείων».
-
Η άντληση ρευστότητας από την Ανώνυμη Εταιρεία
Αποτελεί (ελληνική) πραγματικότητα η «αξιοποίηση» του ταμείου της επιχείρησης για τις ανάγκες του μετόχου της. Το Ταμείο της Εταιρείας και η «Τσέπη» του Επιχειρηματία είναι, όμως, πράγματα διαφορετικά. Ενδεχόμενη ανάμιξή τους δημιουργεί πολλούς και εξαιρετικά σοβαρούς κινδύνους. Και στην επιχείρηση και στον επιχειρηματία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται η «άτυπη» άντληση ρευστότητας από την επιχείρηση. Υπάρχουν αρκετά εργαλεία προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η συμφωνία της πλειοψηφίας των μετόχων και η δυνατότητα της επιχείρησης να ανταπεξέλθει.
Τα πλέον συνήθη σχετικά εργαλεία είναι: (α) οι αμοιβές μελών του Διοικητικού Συμβουλίου από τα κέρδη της εταιρείας καθώς και (β) η σύναψη συμβάσεων της ανώνυμης εταιρείας με βασικούς της μετόχους, μέλη του Διοικητικού της συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη (πολύ περισσότερο καθώς έχουν, ήδη, αρθεί οι αρχικά προβληματικές διατυπώσεις του νόμου).
Αντίστοιχης (κάποιες φορές πολλαπλάσιας) αξίας εργαλεία είναι, μεταξύ άλλων, και:
(α) η διανομή μερίσματος (οριστικού ή προσωρινού),
(β) η Μείωση του Μετοχικού Κεφαλαίου (άρθρα 29 επ. ν. 4548/2018),
(γ) η Απόσβεση του Μετοχικού Κεφαλαίου (άρθρο 32 ν. 4548/2018),
(δ) η έκδοση Κοινών Ιδρυτικών Τίτλων (άρθρο 75 ν. 4548/2018) και
(ε) η έκδοση Εξαιρετικών Ιδρυτικών Τίτλων (άρθρο 76 ν. 4548/2018).
-
Η «διαχείριση» των μικρομετόχων
Ο ν. 4548/2018 (μάλλον) ενισχύει τα δικαιώματα της μειοψηφίας, ιδίως μέσω του έκτακτου ελέγχου. Ωστόσο, η ύπαρξη και άσκηση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας δεν είναι πάντα αρκετές για την επίτευξη της αναγκαίας ισορροπίας στις σχέσεις μειοψηφίας-εταιρείας. Συχνά, η έξοδος των μικρομετόχων από την εταιρεία προκρίνεται ως βέλτιστη λύση, τόσο για το δικό τους συμφέρον όσο και για το συμφέρον της επιχείρησης.
Η απομάκρυνση των μικρομετόχων από την εταιρεία μπορεί να επιτευχθεί με πέντε, μεταξύ άλλων, τρόπους:
(α) Μέσω της δυνατότητας που παρέχεται, υπό προϋποθέσεις, στους μικρομετόχους που κατέχουν ≤ 5% του μετοχικού κεφαλαίου) να αξιώσουν δικαστικά:
(αα) την εξαγορά των μετοχών τους (sell out) από την ανώνυμη εταιρεία (άρθρο 45 ν. 4548/2019) και
(αβ) την εξαγορά των μετοχών τους από τον μέτοχο πλειοψηφίας (που κατέχει ≥ 95% του μετοχικού κεφαλαίου)-(άρθρο 46 ν. 4548/2019)
(β) Μέσω της δυνατότητας που παρέχεται, υπό προϋποθέσεις, στον μέτοχο πλειοψηφίας (≥ 95%) να εξαγοράσει της μετοχές των μειοψηφούντων μετόχων (άρθρο 47 ν. 4548/2019).
(γ) Μέσω της αύξησης (τακτικής ή έκτακτης) του μετοχικού κεφαλαίου καθώς και
(δ) Μέσω (συνδυασμού) μείωσης και αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου.
-
Η αξιοποίηση της τεχνολογίας
Ο νέος νόμος για τις ΑΕ παρέχει σωρεία ευχερειών και προβλέψεων που σχετίζονται με την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Η χρήση της τεχνολογίας, χωρίς να είναι υποχρεωτική, αποδεικνύεται πολυεπίπεδα ωφέλιμη. Ενδεικτικά, η χρήση της τεχνολογίας σε μια ανώνυμη εταιρεία μπορεί να αξιοποιηθεί:
(α) με την έκδοση αΰλων μετοχών και την ηλεκτρονική τήρηση του βιβλίου μετόχων (άρθρα 34, 40 §§ 2 & 5 ν. 4548/2019
(β) στη λειτουργία του διοικητικού συμβουλίου κατά τις συνεδριάσεις και τη λήψη αποφάσεων (άρθρα 90 & 94 ν. 4548/2019),
(γ) στην άσκηση δικαιωμάτων των μετόχων μέσω e-mails (άρθρα 122 και 123 ν. 4548/2019),
(δ) στις συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης και τη λήψη αποφάσεων από μέρους της (εξ αποστάσεως και με ηλεκτρονικά μέσα-άρθρα 125 έως 128, 131, 135 και 136 ν. 4548/2019) και
(ε) στις ενώσεις μετόχων (άρθρο 144 ν. 4548/2019).
-
Η διαδοχή
Η ανώνυμη εταιρεία αποτελεί την κατεξοχήν κεφαλαιουχική εταιρεία. Στην Ελλάδα, εντούτοις, η πλειονότητα των ανωνύμων εταιρειών είναι οικογενειακές επιχειρήσεις- με έντονα προσωπικά χαρακτηριστικά.
Το σύνολο, σχεδόν, των οικογενειακών επιχειρήσεων-ανωνύμων εταιρειών, απασχολεί το θέμα της διαδοχής-της μετάβασης δηλ. στην «επόμενη γενιά». Το συγκεκριμένο θέμα όμως αποτελεί, συχνά, θέμα-«ταμπού».
Τα θέματα διαδοχής δεν είναι δυνατό να ρυθμιστούν με «θέσφατα». Ρυθμίζονται όμως από την ωριμότητα του επιχειρηματία και με τη συνδρομή των κατάλληλων συμβούλων.
Σημαντική βοήθεια προς την κατεύθυνση της επίλυσης των θεμάτων διαδοχής μπορεί να δώσει η σύνταξη ενός (tailor made) καταστατικού. Ενός καταστατικού που:
(α) Θα θέτει, εκ των προτέρων, λογικούς περιορισμούς στην ελεύθερη μεταβίβαση των μετοχών. Μια διαδικασία που μπορεί να λάβει χώρα μέσω της έκδοσης δεσμευμένων μετοχών (άρθρο 43 ν. 4548/2018). Οι περιορισμοί αυτοί μάλιστα είναι δυνατό να αφορούν τόσο τις εν ζωή μεταβιβάσεις όσο και τις μεταβιβάσεις «αιτία θανάτου».
(β) Θα ρυθμίζει (με τον κατάλληλο τρόπο και στο μέτρο του εφικτού) την άσκηση δικαιωμάτων μειοψηφίας. Επίσης: τα δικαιώματα μειοψηφίας που συνδέονται με τη δυνατότητα άσκησης ελέγχου.
-
Η προστασία της επένδυσης
Η προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων δεν αρκεί.
Οι μέτοχοι κι εκείνοι που ασκούν τη διοίκηση μιας ανώνυμης εταιρείας οφείλουν να την προστατεύσουν.
Σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή διαδραματίζει, όπως ήδη αναφέρθηκε, ένα προσεκτικά διατυπωμένο (tailor made) καταστατικό. Το συγκεκριμένο καταστατικό θα πρέπει να οριοθετεί προσεκτικά τις σχέσεις μεταξύ των μετόχων, ώστε να αποφεύγονται οι εσωτερικές έριδες.
Η άσκηση δικαιωμάτων μειοψηφίας θα πρέπει, και εν προκειμένω, να οριοθετείται με ιδιαίτερη προσοχή. Κι ακόμα περισσότερο τα δικαιώματα μειοψηφίας που συνδέονται με τη δυνατότητα άσκησης ελέγχου.
Σημαντικό επίσης θέμα για την πλειονότητα των ανωνύμων εταιρειών αποτελεί η διασφάλιση της «επόμενης μέρας» και μετοχικού σχήματος. Και τούτο με την έννοια της διασφάλισης των συμφερόντων της εταιρείας και των υφισταμένων μετόχων. Ενδεχόμενη μεταβίβαση, λ.χ., μετοχών σε ανταγωνιστή δεν θα λειτουργούσε, πιθανότατα, προς το συμφέρον της εταιρείας. Η πρόβλεψη δεσμευμένων μετοχών παρουσιάζεται κι εδώ ως αναγκαία.
Η θέσπιση λογικών (και μάλλον αναγκαίων) περιορισμών Drag Allong Right και Tag Allong Right μοιάζει, κατά κανόνα, επιβεβλημένη.
Πάντοτε όμως αποδεικνύονται αναγκαίες:
(α) Οι προβλέψεις του καταστατικού, που αφορούν την προστασία από ενδεχόμενες ανταγωνιστικές και αθέμιτες πράξεις των μελών του Δ.Σ., στελεχών και μετόχων.
(β) Η προσεκτική επιλογή των εκπροσώπων της ανώνυμης εταιρείας.
(γ) Η προσεκτική οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων των συγκεκριμένων εκπροσώπων της.
-
Η προστασία των ιδιοκτητών, των διοικητών, και των στελεχών
Το εύρος των ευθυνών των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου είναι εξαιρετικά ευρύ. Αστικές, ποινικές, διοικητικές, έναντι της εταιρείας, έναντι τρίτων κ.ο.κ. Τις συγκεκριμένες ευθύνες θα μπορούσαμε να τις εντάξουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
(α) Τις ευθύνες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου που προβλέπονται στο νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες
(β) Τις λοιπές ευθύνες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου
Η ευθύνη των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί. Είναι όμως δυνατό, σαφώς, να περιορισθεί. Λύσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση (μεταξύ άλλων) αποτελούν:
(α) Ο περιορισμός των εμπλεκομένων προσώπων (π.χ. μέσω της πρόβλεψης Μονομελούς Οργάνου Διοίκησης/Συμβούλου-Διαχειριστή) καθώς και
V. Ο νέος νόμος ως «πονοκέφαλος»
Ο νέος νόμος για τις ΑΕ αποτελεί, πράγματι, ένα ακόμα πρόβλημα για τις επιχειρήσεις. Κι ακόμα περισσότερο: έναν ακόμα «πονοκέφαλο» για τους επιχειρηματίες. Οι τελευταίοι οφείλουν (αν δεν το έχουν ήδη κάνει):
- Να διαχειριστούν την όποια (μικρότερη ή μεγαλύτερη) αναστάτωση που δημιουργείται στην επιχείρησή τους.
- Να δαπανήσουν χρήματα για την ενημέρωση των εμπλεκομένων στελεχών τους.
- Να δαπανήσουν χρήματα για την ευθυγράμμιση της λειτουργίας τους (λ.χ. καταστατικό) με τα δεδομένα του νέου νόμου.
- Να ενημερωθούν οι ίδιοι (γενικά) και να διασφαλίσουν πως και οι σύμβουλοί τους (νομικοί, οικονομικοί, φοροτεχνικοί) είναι ενήμεροι επί λεπτομερειών κι εξοικειωμένοι με τα δεδομένα του νέου νόμου.
VI. Ο νέος νόμος ως επιχειρηματική ευκαιρία
Από την άλλη πλευρά, ο πρόσφατος νέος νόμος για τις ΑΕ αποτελεί μια σημαντική επιχειρηματική ευκαιρία. Με αφορμή την (αναγκαία) ευθυγράμμιση με την εφαρμογή του, ο επιχειρηματίας έχει την ευκαιρία να επαναπροσεγγίσει σημαντικά δεδομένα. Μεταξύ άλλων, να αναζητήσει τις βέλτιστες λύσεις όσον αφορά:
- Τον δραστικό (και αποτελεσματικό) περιορισμό του κόστους στην έναρξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
- Την προσέλκυση και διατήρηση ικανών στελεχών, με παράλληλο περιορισμό του μισθολογικού κόστους.
- Τον περιορισμό του λειτουργικού κόστους της εταιρείας αλλά και των εκταμιεύσεων των μετόχων.
- Την (πάντοτε) επιθυμητή και αναγκαία προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων.
- Τις (βέλτιστες) λύσεις για την άντληση ρευστότητας από την επιχείρησή του.
- Τη διαχείριση των μικρομετόχων που, κάποιες φορές, αποδεικνύεται κρίσιμη.
- Την (πολυεπίπεδη) αξιοποίηση της τεχνολογίας, με σκοπό την περισσότερο εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας και την επίτευξη οικονομίας.
- Την αντιμετώπιση θεμάτων που σχετίζονται με τη διαδοχή.
- Την προστασία της επιχείρησης και επένδυσης και, ιδίως,
- Την προστασία των μετόχων, των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και των στελεχών της εταιρείας.
VII. Η αξιοποίηση των business opportunities
Δεν απομένει οποιαδήποτε αμφιβολία, πως ο πρόσφατος νόμος αποτελεί ξεχωριστή ευκαιρία. Μια ευκαιρία που, σωστά αξιοποιούμενη, δημιουργεί πολλαπλά «business opportunities».
Όμως, με ποιον τρόπο, άραγε, αξιοποιείται;
Είναι αναγκαίο να ενημερωθεί ο επιχειρηματίας για όσα ο νόμος προβλέπει. (Προφανώς όχι επί λεπτομερειών).
Είναι αναγκαίο επίσης να επιβεβαιώσει πως οι σύμβουλοι και συνεργάτες του είναι σε θέση να τον συνδράμουν. Το σημαντικότερο όμως:
Είναι επιβεβλημένο να επαναπροσεγγίσει το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας του σε μια “tailor made” βάση. Το τελικό ζητούμενο δεν πρέπει να είναι η προσαρμογή, απλά, στις προβλέψεις του πρόσφατου νόμου. Το τελικό ζητούμενο είναι η αξιοποίησή των (εξαιρετικά σημαντικών) ευχερειών του. Κάποιες από αυτές καταγράφονται παραπάνω.
VIII. Εν κατακλείδι
Ο πρόσφατος (και σε ισχύ από 1.1.2019) νέος νόμος για τις ΑΕ έχει δημιουργήσει σημαντικούς πονοκεφάλους. Επιχειρηματίες, λογιστές, δικηγόροι, φοροτεχνικοί, σύμβουλοι επιχειρήσεων, δεν καταφέραμε να τους αποφύγαμε. (Τουλάχιστον όχι όλοι…)
Κανενός είδους ασπιρίνη δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει, έστω και εν μέρει, τους «πονοκεφάλους» ενός επιχειρηματία. Βεβαίως ούτε κι εκείνους που δημιουργούνται από τη θέση σε ισχύ ενός (νέου) νόμου.
Ο «πατέρας» της ασπιρίνης (Felix Hoffmann), αν ζούσε, στο ίδιο συμπέρασμα θα κατέληγε.
Με βεβαιότητα.
Είναι όμως δεδομένο πως τα «business opportunities» που ο συγκεκριμένος νόμος δημιούργησε είναι μοναδικά. Και σημαντικά. Και πολλαπλάσια των «πονοκεφάλων».
Σ’ εμάς απομένει να τα αξιοποιήσουμε.
Το συντομότερο.
Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 3 Νοεμβρίου 2019.
