Συλλογικά Δικαιώματα Μειοψηφίας: Εγγραφή Πρόσθετων Θεμάτων Ημερήσιας Διάταξης & Υποβολή Σχεδίων Αποφάσεων
(άρ. 141 §§2, 3 & 4 ν. 4548/2018)
Τα δικαιώματα μειοψηφίας των μετόχων διακρίνονται, όπως ήδη έχουμε σημειώσει, σε ατομικά και συλλογικά. Στα συλλογικά δικαιώματα της «μικρής μειοψηφίας» εντάσσεται το δικαίωμα εγγραφής πρόσθετων θεμάτων στην ημερήσια διάταξη ήδη συγκληθείσας ΓΣ. Επίσης, το δικαίωμα των μετόχων της μειοψηφίας των εισηγμένων ΑΕ για υποβολή σχεδίων αποφάσεων για θέματα της αρχικής ή τυχόν αναθεωρημένης ημερήσιας διάταξης.
Δικαίωμα Εγγραφής Πρόσθετων Θεμάτων Στην Ημερήσια Διάταξη Της ΓΣ
Με αίτηση μετόχων, που εκπροσωπούν το 1/20 (και, υπό προϋποθέσεις, έως το 1/40) του καταβεβλημένου κεφαλαίου, το ΔΣ υποχρεούται να εγγράψει στην ημερήσια διάταξη ήδη συγκληθείσας ΓΣ, πρόσθετα θέματα. Προϋποτίθεται, όμως, πως η σχετική αίτηση θα περιέλθει στο ΔΣ δεκαπέντε (15), τουλάχιστον, ημέρες πριν από τη ΓΣ (άρ. 141 §2 εδ. α΄).
Σκοπός Δικαιώματος
Σκοπός (και) του εν λόγω δικαιώματος συνιστά η προστασία της μειοψηφίας. Επίσης, η εξασφάλιση περισσότερο ενεργούς συμμετοχής της στη λήψη των εταιρικών αποφάσεων. Η παροχή, τέλος, της δυνατότητας να θέτει (η μειοψηφία) θέματα προς συζήτηση στη ΓΣ, που παραλείπει να πράξει το ΔΣ που ελέγχεται από την πλειοψηφία των μετόχων.
Περαιτέρω, το συγκεκριμένο δικαίωμα εξυπηρετεί την οικονομία της λειτουργίας της ΑΕ. Συγκεκριμένα, σε αντίθεση με το δικαίωμα σύγκλησης (έκτακτης) ΓΣ με αίτηση των μειοψηφούντων μετόχων, με το συγκεκριμένο δικαίωμα προστίθενται θέματα στην ημερήσια διάταξη ήδη συγκληθείσας ΓΣ, χωρίς να απαιτείται η σύγκληση νέας (που απαιτεί περισσότερο χρόνο).
Προϋποθέσεις Άσκησης Δικαιώματος
Η νομότυπη άσκηση του σχετικού δικαιώματος προϋποθέτει:
(α) Συγκέντρωση Ελάχιστου Ποσοστού Κεφαλαίου & Απόδειξη Μετοχικής Ιδιότητας
Η άσκηση του δικαιώματος είναι δυνατή από μέτοχο ή μετόχους που εκπροσωπούν τουλάχιστον το 1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου. Το συγκεκριμένο ποσοστό είναι δυνατό μειωθεί με καταστατική ρύθμιση έως του 1/40 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου. Η μετοχική ιδιότητα αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο μέσο.
(β) Ήδη συγκληθείσα ΓΣ
Η αίτηση για προσθήκη θεμάτων στην ημερήσια διάταξη είναι δυνατή μόνο για ΓΣ που έχουν ήδη συγκληθεί. Η ΓΣ μπορεί να είναι είτε τακτική είτε έκτακτη. Επίσης, καθολική, ακόμα, δε, και ιδιαίτερη συνέλευση κατηγοριών μετόχων (λ.χ. προνομιούχων μετόχων).
Να διευκρινιστεί, εδώ, πως η άσκηση του σχετικού δικαιώματος επί καθολικής ΓΣ στερείται σημασίας καθώς δεν υφίσταται σύγκλησή της. Ανεξάρτητα, πάντως, από αυτό, η μειοψηφία μπορεί να αξιώσει τη συζήτηση οποιουδήποτε θέματος επιλέξει, ως προϋπόθεση, για μη προβολή αντιρρήσεων στη διενέργεια καθολικής (χωρίς προηγούμενη πρόσκληση) ΓΣ.
(γ) Περιέλευση Αίτησης Στο ΔΣ – Σχετική Προθεσμία
Η σχετική αίτηση της μειοψηφίας πρέπει να απευθύνεται είτε προς την εταιρεία είτε προς όλα τα μέλη του ΔΣ. Υποστηρίζεται, βέβαια, και η άποψη ότι αρκεί η απεύθυνσή της, μόνον, προς τον Πρόεδρο του ΔΣ. Η συγκεκριμένη θέση εδράζεται, με ένα τελολογικό άλμα, στην αρμοδιότητα του Προέδρου για σύγκληση του ΔΣ, το οποίο θα προσθέσει στην Ημερήσια Διάταξη της ΓΣ τα αιτούμενα θέματα.
Κατά την αντίθετη και ορθότερη, ωστόσο, άποψη, το έγγραφο της αίτησης πρέπει να απευθύνεται στα μέλη του ΔΣ και όχι, μόνον, στον Πρόεδρό του. Τούτο συνάγεται από το γράμμα της διάταξης, όπου ρητά προβλέπει ότι: «η σχετική αίτηση περιέλθει στο διοικητικό συμβούλιο». Επίσης, από την αντίστιξη με την αμέσως προηγούμενη διάταξη (άρ. 141 §1). Ως προς την τελευταία, που αφορά στο δικαίωμα σύγκλησης έκτακτης ΓΣ με αίτημα της μειοψηφίας, προβλέπεται ρητά ότι τούτο πρέπει να επιδοθεί στον Πρόεδρο του ΔΣ.
Στην περίπτωση που η ΑΕ τελεί υπό εκκαθάριση, η σχετική αίτηση θα πρέπει να απευθύνεται προς τον/τους εκκαθαριστή/ές.
Παράλληλα, η αίτηση προσθήκης θεμάτων πρέπει να περιέλθει στο ΔΣ τουλάχιστον 15 ημέρες πριν από τη ΓΣ (άρ. 141 §2 εδ. α΄). Τίθεται ζήτημα -εξαιτίας της μη ρητής αναφοράς στον νόμο – για το αν οι εν λόγω ημέρες πρέπει να είναι πλήρεις ή μη. Εκπρόθεσμη, πάντως, περιέλευση της αίτησης στο ΔΣ δεν επιφέρει αποτελέσματα. Θα μπορούσε βάσιμα να υποστηριχθεί πως η σχετική αίτηση δεν προϋποθέτει έγγραφο τύπο, μολονότι δεν θα ενδείκνυτο (για λόγους αποδεικτικούς) να επιλεγεί προφορική αίτηση.
(δ) Θέματα Ημερήσιας Διάταξης
Τα θέματα πρέπει να είναι σαφώς διατυπωμένα, χωρίς είναι απαραίτητο να σχετίζονται με τα υφιστάμενα θέματα της ημερήσιας διάταξης.
Επίσης, το περιεχόμενό τους απαιτείται να μην αντίκεται στον νόμο ή τα χρηστά ήθη (άρ. 141 §4). Ιδίως ως προς την αντίθεση στο νόμο, το ΔΣ εξετάζει αν έρχεται σε προφανή αντίθεση με την υποχρέωση πίστης της μειοψηφίας και την απαγόρευση της κατάχρησης δικαιώματος. Ο έλεγχος της νομιμότητας του θέματος της ημερήσιας διάταξης σύμφωνα με τη θεωρία πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Το ΔΣ οφείλει να ελέγχει και να αποκλείει θέματα με περιεχόμενο αδιαμφισβήτητα αντίθετο στον νόμο. Τυχόν προσχηματική άρνηση του εταιρικού οργάνου να προσθέσει τα θέματα με την αιτιολογία περί μη αρμοδιότητας της ΓΣ θα πρέπει να αποφεύγεται˙ εκτός κι αν πρόδηλη, προκύπτει, η αναρμοδιότητά της. Σε κάθε περίπτωση: η πλειοψηφία της ΓΣ μπορεί να λάβει (ή όχι) απόφαση επί των προσθέτων θεμάτων λαμβάνοντας θέση/απόφαση επί της αρμοδιότητάς της. Ενδεχόμενη καταχρηστικότητα ή ακυρωσία της απόφασης θα είναι πάντοτε ανοικτή προς διερεύνηση.
Το ΔΣ, πάντως, δεν δικαιούται να προβεί σε έλεγχο σκοπιμότητας της αίτησης.
(ε) …Ιδίως Ως Προς Τις Εισηγμένες ΑΕ: Αιτιολόγηση Ή Σχέδιο Απόφασης
Σε εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, προκειμένου να είναι παραδεκτή η αίτηση για την εγγραφή πρόσθετων θεμάτων στην ημερήσια διάταξη απαιτείται η πλήρωση ακόμη μιας προϋπόθεσης: η αίτηση να συνοδεύεται από αιτιολόγηση ή από σχέδιο απόφασης προς έγκριση στη ΓΣ (άρ. 141 §2 εδ. γ΄).
Αποτελέσματα (Νόμιμης) Άσκησης Δικαιώματος
Υπό την προϋπόθεση της νομότυπης άσκησης του σχετικού δικαιώματος από μέρους της μειοψηφίας, το ΔΣ υποχρεούται να προβεί στην εγγραφή των θεμάτων στην Ημερήσια Διάταξη της ήδη συγκληθείσας ΓΣ.
Τα πρόσθετα θέματα πρέπει να δημοσιεύονται ή γνωστοποιούνται τουλάχιστον επτά (7) ημέρες πριν από την συνεδρίαση της ΓΣ. Τούτο, λαμβάνει χώρα με ευθύνη των μελών του ΔΣ, ενώ πρέπει να τηρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις δημοσιότητας (δημοσίευση πρόσκληση ΓΣ, άρ. 122 -άρ. 141 §2 εδ. β΄).
Αν το ΔΣ διαπιστώσει τη μη νομότυπη ή προσήκουσα άσκηση του δικαιώματος, δεν οφείλει (δικαιούται όμως) να προβεί στην προσθήκη των θεμάτων στην Ημερήσια Διάταξη. Η υποχρέωση του ΔΣ εκπληρώνεται με την προσθήκη των σχετικών θεμάτων. Με τούτη, δε, εξαντλείται και το σχετικό δικαίωμα της μειοψηφίας.
…Ιδίως Ως Προς Τις Εισηγμένες ΑΕ
Ως προς τις υποχρεώσεις δημοσιότητας, σε εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, εντοπίζονται οι ακόλουθες διαφοροποιήσεις. Η αναθεωρημένη ημερήσια διάταξη δημοσιοποιείται κατά τον ίδιο τρόπο όπως η προηγούμενη ημερήσια διάταξη, δεκατρείς (13) ημέρες πριν από την ημερομηνία της ΓΣ. Ταυτόχρονα, τίθεται στη διάθεση των μετόχων στον διαδικτυακό τόπο της εταιρείας, μαζί με την αιτιολόγηση ή το σχέδιο απόφασης που έχει υποβληθεί από τους μειοψηφούντες μετόχους (κατά τα προβλεπόμενα στην §4 του άρ. 123 -άρ. 141 §2 εδ. γ΄).
Ωστόσο, η υποχρέωση δημοσίευσης δεκατρείς (13) ημέρες πριν τη ΓΣ σε συνδυασμό με την προθεσμία του, κατ’ ελάχιστον, 15μέρου πριν τη ΓΣ για την περιέλευση της αίτησης περί προσθήκης θεμάτων στην ημερήσια διάταξη, καθιστά ασφυκτική την προθεσμία των δύο εργάσιμων ημερών για την πρόσκληση σύγκλησης του ΔΣ. Στην περίπτωση αυτή, το ΔΣ θα πρέπει να συγκαλείται άμεσα.
Συνέπειες Παράλειψης Προσθήκης Των Θεμάτων
Σε περίπτωση που το ΔΣ -παρά την υποχρέωσή του- δεν προβεί σε (προσήκουσα) προσθήκη των σχετικών θεμάτων στην Ημερήσια Διάταξη της ήδη συγκληθείσας ΓΣ, υπέχει, υπό προϋποθέσεις, αστική (άρ. 914 ΑΚ) και ποινική ευθύνη (:κατ’ έγκληση των αιτούντων-άρ. 180 περ.1).
Στην περίπτωση που τα πρόσθετα θέματα δεν δημοσιευθούν στην ημερήσια διάταξη, οι αιτούντες μέτοχοι δικαιούνται να ζητήσουν την αναβολή της ΓΣ, είτε για ορισμένα θέματα είτε εξ ολοκλήρου (κατά την §5 του άρ. 141). Ακολούθως, να προβούν οι ίδιοι στη δημοσίευση, με δαπάνες της εταιρείας, τηρώντας τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις δημοσιότητας (άρ. 141 §2 εδ. δ΄). Αν, όμως, παραλείψουν τη σχετική δημοσίευση, στη μετ’ αναβολή ΓΣ δεν μπορούν να ζητήσουν εκ νέου την αναβολή της. Η δυνατότητα αναβολής, παρά την κατάργησή της, επαναφέρεται στο ισχύον καθεστώς (βλ. σχετικά Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 141).
Τέλος: (α) στην περίπτωση πραγματοποίησης της ΓΣ παρά τη μη δημοσίευση των πρόσθετων θεμάτων και την υποβολή αιτήματος αναβολής της, καθώς και (β) στην περίπτωση ελαττωμάτων στη διαδικασία δημοσίευσης, η ληφθείσα από τη ΓΣ απόφαση είναι ακυρώσιμη (άρ. 137 §1).
Επί Εισηγμένων ΑΕ: Δικαίωμα Υποβολής Σχεδίων Αποφάσεων Για Θέματα ΓΣ
Πέραν του ως άνω δικαιώματος, προβλέπεται, επίσης, ότι σε εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, μέτοχοι που εκπροσωπούν το 1/20 του καταβεβλημένου κεφαλαίου, έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν σχέδια αποφάσεων για θέματα που περιλαμβάνονται στην αρχική ή την τυχόν αναθεωρημένη (μετά την προσθήκη θεμάτων εξαιτίας της άσκησης του ως άνω δικαιώματος) Ημερήσια Διάταξη ΓΣ (άρ. 141 §3 εδ. α΄).
Το εν λόγω δικαίωμα υφίσταται και επί ιδιαίτερων συνελεύσεων κατηγοριών μετόχων. Ωστόσο δεν μπορεί να ασκηθεί στο πλαίσιο τυχόν μετ’ αναβολή ΓΣ.
Σκοπός Δικαιώματος
Το συγκεκριμένο δικαίωμα σκοπεί στην πληρέστερη και αποτελεσματικότερη πληροφόρηση των μετόχων των εισηγμένων εταιρειών επί των θεμάτων της Ημερήσιας Διάταξης της ΓΣ. Μέσω αυτού, επίσης, οι μέτοχοι μειοψηφίας μπορούν να προβάλλουν, ευχερέστερα, ευκρινέστερα, περισσότερο συγκροτημένα και αποτελεσματικά, τα επιχειρήματά τους επί των θεμάτων που πρόκειται να συζητηθούν. Η διαφάνεια επί της συζήτησης των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης ενισχύεται˙ οι μέτοχοι είναι, εν τέλει, σε θέση να ασκήσουν περισσότερο αποτελεσματικά το δικαίωμα ψήφου τους, ύστερα από βέλτιστη ενημέρωσή τους.
Προϋποθέσεις Άσκησης Δικαιώματος
Η νομότυπη άσκηση του σχετικού δικαιώματος απαιτεί την τήρηση συγκεκριμένων προϋποθέσεων. Συνοπτικά:
(α) Συγκέντρωση Ελάχιστου Ποσοστού Κεφαλαίου & Απόδειξη Μετοχικής Ιδιότητας
Η άσκηση του σχετικού δικαιώματος προϋποθέτει συγκέντρωση ποσοστού ίσου με το 1/20 (ή έως του 1/40 εφόσον προβλέπεται, τούτο, καταστατικά) του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου. Η απόδειξη της μετοχικής τους ιδιότητας θα πρέπει να αποδεικνύεται, και στην προκειμένη περίπτωση, με κάθε πρόσφορο μέσο.
(β) Περιέλευση Αίτησης Στο ΔΣ – Σχετική Προθεσμία
Η σχετική αίτηση πρέπει να περιέλθει στο διοικητικό συμβούλιο επτά (7) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ημερομηνία της ΓΣ (άρ. 141 §3 εδ. β΄).
Αποτελέσματα Άσκησης Δικαιώματος
Το ΔΣ εξετάζει τη νομότυπη άσκηση του δικαιώματος και την συμφωνία των σχεδίων των αποφάσεων με όσα ο νόμος ορίζει και τα χρηστά ήθη επιβάλλουν (άρ. 141 §4).
Εφόσον η αίτηση είναι νόμιμη και υποβληθεί προσηκόντως, το ΔΣ υποχρεούται να θέσει στη διάθεση των μετόχων τα εν λόγω σχέδια τουλάχιστον έξι (6) ημέρες πριν την ημερομηνία της ΓΣ (κατά τα οριζόμενα στην §3 του άρ. 123 -άρ. 141 §3 εδ. β΄).
Αν τα σχέδια αποφάσεων δεν τεθούν στη διάθεση των μετόχων, δεν υφίσταται δυνατότητα δικαστικού καταναγκασμού των μελών του ΔΣ, προκειμένου να προβούν στη σχετική ενέργεια. Υπέχουν, όμως (υπό τις προϋποθέσεις του νόμου-914ΑΚ) αστική ευθύνη. Επίσης, η απόφαση που, εν συνεχεία, ληφθεί από τη ΓΣ θα είναι ακυρώσιμη (άρ. 137 §1).
Στα δικαιώματα της «μικρής» λεγόμενης μειοψηφίας (1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου ή έως 1/40-εφόσον υφίσταται σχετική καταστατική ρύθμιση) εντάσσεται το δικαίωμα των μετόχων για εγγραφή πρόσθετων θεμάτων στην Ημερήσια Διάταξη της ΓΣ. Επίσης (επί εισηγμένων μόνον) το δικαίωμα υποβολής σχεδίων αποφάσεων αναφορικά με τα θέματα, τα οποία πρόκειται να συζητηθούν στο πλαίσιο της ΓΣ. Η άσκηση των εν λόγω δικαιωμάτων (παρότι πάντοτε ενοχλητική για την πλειοψηφία πρέπει να) σκοπεί στην υποβοήθηση της διαφάνειας και, εν τέλει, στην προαγωγή των συμφερόντων της ΑΕ. Για τούτο τίθενται εύλογοι φραγμοί όταν είτε δεν ασκούνται νομότυπα είτε ασκούνται καταχρηστικά. Περισσότερο πάντως σύνηθες είναι το δικαίωμα αναβολής λήψης απόφασης ΓΣ, για το οποίο επόμενη αρθρογραφία μας.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).