Το καταστατικό της Ανώνυμης Εταιρείας…
(…η έκταση, το περιεχόμενο, οι ευχέρειες του νέου νόμου καθώς και η υποχρεωτική προσαρμογή του)
Ι. Εισαγωγικά
Το καταστατικό της Ανώνυμης Εταιρείας είναι γνωστό(;) πως αποτελεί το σημαντικότερο έγγραφό της. Στο καταστατικό καταγράφονται (και ρυθμίζονται) πολύ σημαντικά, προσδιοριστικά, στοιχεία της ύπαρξης και της λειτουργίας της. Η επωνυμία, ο σκοπός, η διάρκεια, το κεφάλαιο, οι μετοχές, τα όργανα της εταιρείας, τα δικαιώματα των μετόχων, οι οικονομικές της καταστάσεις, η λύση κι η εκκαθάρισή της κλπ., είναι κάποια από αυτά.
Οι ιδρυτές της Ανώνυμης Εταιρείας προσέτρεχαν/προστρέχουν σε προδιατυπωμένα από τους συμβολαιογράφους κείμενα. Εκείνων, ανέκαθεν, προνόμιο η σύνταξή του. Κατά κανόνα, κανένας νομικός παραστάτης (δεν) εξέφραζε οποιαδήποτε άποψη. Μέχρις ότου οι όχι εξαιρετικές σχέσεις μεταξύ των μετόχων έβρισκαν αφορμή να αναδυθούν στην επιφάνεια.
Στη διαδρομή του χρόνου τα πράγματα όμως αρχίζουν να αλλάζουν: Οι επιχειρηματίες συχνά βρίσκονταν αντιμέτωποι με προβλήματα τα οποία διαπίστωναν ότι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν είχαν κάνει σχετικές προβλέψεις στο καταστατικό τους. Περαιτέρω: Οι διοικούντες τις επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται, προϊόντος του χρόνου, την αξία της συμβουλευτικής δικηγορίας. Έτσι όλο και περισσότεροι προστρέχουν στους νομικούς τους συμβούλους για τη σύνταξη (ή/και αναμόρφωση) του καταστατικού της εταιρείας τους. Κάποιοι μάλιστα επιτυχώς το διαχειρίζονται.
ΙΙ. Η έκταση του καταστατικού και των καταστατικών ρυθμίσεων
Η αμοιβή των συμβολαιογράφων συνδυάζεται πάντοτε (και) με την έκταση των συμβολαίων τους. Έχουμε, κατά τούτο, εθισθεί σε συμβολαιογραφικές πράξεις-καταστατικά των ανωνύμων εταιρειών τα οποία αποτελούν, εν πολλοίς, αντιγραφή του σχετικού νόμου.
Όμως ο πολύπαθος (προηγούμενος) ν. 2190/1920 δέχθηκε πολλές δεκάδες επεμβάσεις στην εκατονταετή ιστορία του.
Τι γινόταν κάθε φορά που άλλαζε ο νόμος;
Απαιτούνταν τροποποίηση του (κατ’ αντιγραφή του νόμου) καταστατικού και, βεβαίως, νέες αμοιβές για τους εμπλεκόμενους.
Συναντούμε ακόμα και σήμερα, δυστυχώς, καταστατικά που δεν έχουν οποιαδήποτε σχέση με όσα το παρόν θεσμικό πλαίσιο ορίζει. Με απολύτως παρωχημένες ρυθμίσεις.
Θα ανέμενε κανείς πως κάποια στιγμή τα καταστατικά θα αποκτούσαν περιορισμένη έκταση. Θα περιορίζονταν στα απολύτως αναγκαία και, κατά τα λοιπά, θα παρέπεμπαν στο νόμο (εξάλλου υπήρχε σχετική νομοθετική πρόβλεψη και στον μέχρι 31.12.2018 ισχύοντα ν. 2190/1920).
Αντίθετα: Τα καταστατικά έχουν, σχεδόν ανεξαίρετα, μεγάλη έκταση ακόμα κι όταν (πιεστικά κάποιες φορές) προτείναμε στους ιδρυτικούς μετόχους την short version: Το κείμενο εκείνο δηλ. που περιέχει μόνον τα ελάχιστα που ο νόμος απαιτεί χωρίς αντιγραφή του συνόλου των ρυθμίσεων του.
Η επιλογή των ιδρυτικών μετόχων ήταν, κατά βάση, η full version: Ένα κείμενο δηλ. που αντιγράφει τις ρυθμίσεις του νόμου και δεν «καταπιάνεται» μόνον με τα αναγκαία.
Οι αιτίες πολυποίκιλες: Βασικά, όμως, η ανάγκη να προστρέχουν στο καταστατικό για τα θέματα που τους ενδιέφεραν κι όχι (στο νόμο ή, έστω) στο νομικό τους σύμβουλο.
ΙΙΙ. Ο νέος νόμος (4548/2018) για τις ανώνυμες εταιρείες σχετικά με το καταστατικό: Συμβολαιογραφική πράξη vs ιδιωτικό έγγραφο.
Ο νέος νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες υιοθετεί φιλικές επιλογές για τις επιχειρήσεις σε διάφορα θέματα. Μία από τις περισσότερο ενδιαφέρουσες είναι η πρόβλεψη πως για την ίδρυση μιας ανώνυμης εταιρείας αρκεί ιδιωτικό έγγραφο και όχι συμβολαιογραφική πράξη.
Αρκεί να μην υπάρχει αντίθετη ρύθμιση στο νόμο και να μην εισφέρονται σ’ αυτήν περιουσιακά στοιχεία για την μεταβίβαση των οποίων απαιτείται συμβολαιογραφική πράξη (λ.χ. ακίνητα). Επίσης να υιοθετείται πρότυπο καταστατικό. Στις περιπτώσεις αυτές η ίδρυση της Ανώνυμης Εταιρείας ολοκληρώνεται σε Υπηρεσία Μιας Στάσης (ουσιαστικά το ΓΕΜΗ της έδρας της).
IV. Τα βασικά στοιχεία του καταστατικού
Η διάταξη του αρθρ. 5 § 1 ν. 4548/2018 προβλέπει τις ελάχιστες διατάξεις που πρέπει να περιέχει το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας.
Αυτές κατ’ ελάχιστον πρέπει να αναφέρονται: (α) στην επωνυμία και το σκοπό, (β) στην έδρα, (γ) στην διάρκεια, αν δεν είναι αόριστη, (δ) στο ύψος και τον τρόπο καταβολής του κεφαλαίου, (ε) στο είδος των μετοχών, στον αριθμό, στην ονομαστική αξία και στην έκδοσή τους, (στ) στον αριθμό μετοχών κάθε κατηγορίας, αν υπάρχουν περισσότερες κατηγορίες μετοχών, (ζ) στις προϋποθέσεις και διαδικασία μετατροπής ανωνύμων μετοχών σε ονομαστικές (η) στη σύγκληση, τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του Διοικητικού Συμβουλίου, (θ) στη σύγκληση, τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των Γενικών Συνελεύσεων, (ι) στους ελεγκτές, (ια) στα δικαιώματα των μετόχων, (ιβ) στις ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις και τη διάθεση των κερδών, (ιγ) στη λύση της εταιρείας και στην εκκαθάριση της περιουσίας της (ιδ) στο ύψος του καλυφθέντος κεφαλαίου που είναι καταβλητέο κατά τον χρόνο σύστασης.
Όμως: Το καταστατικό της εταιρείας δεν απαιτείται (αρθρ. 5 § 1 ν. 4548/2018) να περιέχει ούτε κι εκείνες από τις προαναφερθείσες διατάξεις που απλώς αποτελούν επανάληψη των διατάξεων του νόμου (εκτός κι αν εισάγονται επιτρεπτές παρεκκλίσεις από το περιεχόμενό του).
Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας θα μπορούσε να περιορίζεται στις ακόλουθες μόνον διατάξεις:
(α) στην επωνυμία και το σκοπό,
(β) στην έδρα,
(γ) στο ύψος και τον τρόπο καταβολής του κεφαλαίου,
(δ) στο είδος των μετοχών, στον αριθμό, στην ονομαστική αξία και στην έκδοσή τους,
(ε) στον αριθμό (ή ελάχιστο-μέγιστο αριθμό) μελών του Διοικητικού Συμβουλίου,
(στ) στο ύψος του μετοχικού κεφαλαίου που είναι καταβλητέο κατά τον χρόνο σύστασης.
Με άλλα λόγια: Όταν το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας περιέχει τις παραπάνω έξι (6) διατάξεις είναι ένα πλήρες καταστατικό. Είμαστε έτοιμοι όμως (δικηγόροι κι επιχειρηματίες) να περάσουμε σε ένα τόσο συνοπτικό καταστατικό, ακόμα κι όταν μιλάμε για μονοπρόσωπη ανώνυμη εταιρεία (όπου δεν υπάρχουν, από τη φύση της, αντικρουόμενα συμφέροντα);
V. Οι ευχέρειες που παρέχει ο νέος νόμος
Ο νέος νόμος παρέχει πολυποίκιλες ευχέρειες στις επιχειρήσεις για τη ρύθμιση κρίσιμων θεμάτων που αφορούν τη λειτουργία τους ως ανωνύμων εταιρειών.
Αξιοποιεί την τεχνολογία αλλά και σύγχρονα, διεθνή, εργαλεία του δικαίου των ανωνύμων εταιρειών.
Κάποια από αυτά:
Η σύνθεση της επωνυμίας των ανωνύμων εταιρειών και η διάρκειά τους.
Ο τρόπος κάλυψης του μετοχικού τους κεφαλαίου, οι εισφορές σε είδος, η δυνατότητα μερικής κάλυψης και καταβολής του, τα είδη της αύξησής του.
Η δυνατότητα μείωσης αλλά και απόσβεσης (!) του κεφαλαίου.
Τα είδη των τίτλων και επιμέρους θέματα και ευχέρειες που τους αφορούν (μετοχές, ομολογίες, warrants, εξαιρετικοί αλλά και κοινοί ιδρυτικοί τίτλοι). Ειδικότερα: τα είδη των μετοχών [κοινές και προνομιούχες (με πολλών ειδών αξιοποιήσιμα και λειτουργικά προνόμια), εξαγοράσιμες, δεσμευμένες (με επίσης ενδιαφέρουσες δυνητικές δεσμεύσεις-μεταξύ των οποίων το drag και tag along right), το δικαίωμα προαίρεσης.
Το δικαίωμα της μειοψηφίας να αιτηθεί την εξαγορά των μετοχών της από την πλειοψηφία, ή από την εταιρεία και της πλειοψηφίας να αιτηθεί την εξαγορά των μετοχών της μειοψηφίας.
Τη διαχείριση των θεμάτων της κτήσης ιδίων μετοχών. Θέματα που άπτονται της εκλογής, λειτουργίας, σύνθεσης (ακόμα και μονομελούς!) Διοικητικού Συμβουλίου. Τη διαχείριση θεμάτων συγκρούσεως συμφερόντων.
Τη διαχείριση θεμάτων αμοιβών μελών Διοικητικού Συμβουλίου και διευθυντικών στελεχών.
Θέματα που άπτονται της πρόσκλησης (ακόμα και με email!) και σύγκλησης της Γενικής Συνέλευσης, συνεδρίασής της (ακόμα και εξ αποστάσεως!), ψηφοφορίας (ακόμα και με ηλεκτρονική αλληλογραφία ή επιστολική ψήφο!), τη λήψη αποφάσεων χωρίς συνεδρίαση.
Τα δικαιώματα μειοψηφίας και η διαχείρισή τους.
Τις ενώσεις μετόχων. Τη διάθεση κερδών. Το ελάχιστο μέρισμα. Το προσωρινό μέρισμα. Τη λύση, εκκαθάριση και αναβίωση της εταιρείας.
Τα θέματα είναι ποικίλα. Οι δυνατότητες εξαιρετικά εκτεταμένες. Η επιλογή ενδεχομένως κοπιώδης αλλά, σε κάθε περίπτωση, κρίσιμη για τις επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες.
VI. Η ανάγκη προσαρμογής του καταστατικού ΟΛΩΝ των ανωνύμων εταιρειών
Η διάταξη του αρθρ. 183 § 1 ν. 4548/2018 δεν επιδέχεται οποιαδήποτε αμφισβήτηση: Τα καταστατικά των υφισταμένων ανωνύμων εταιρειών θα πρέπει να προσαρμοσθούν άμεσα στις διατάξεις του νέου νόμου.
Είναι δεδομένο πως απαιτείται αναλυτική ενημέρωση από τους (κατάλληλους) νομικούς συμβούλους, από κοινού αξιολόγηση των δεδομένων και των ευχερειών του νέου νόμου και (ιδίως) προσαρμογή στις ανάγκες της κάθε μιας επιχειρηματικής οντότητας και δραστηριότητας.
Γρηγορείτε!
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Μέρος αυτού του άρθρου είχε δημοσιευτεί στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 6 Ιανουαρίου 2019.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.