Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με την απασχόληση την έκτη ημέρα-Σάββατο, καθ’ υπέρβαση του πενθημέρου. Mε την ημέρα, δηλ., υποχρεωτικής ανάπαυσης (:η οποία, συμπίπτει, συνήθως, με την ημέρα του Σαββάτου). Εκεί, αναφερθήκαμε στις αλλαγές και τα προβλήματα του πρόσφατου εργασιακού νόμου (:ν. 5053/2023). Θα μας απασχολήσει, εδώ, η εργασία κατά την Κυριακή-ημέρα υποχρεωτικής αργίας. Επίσης, κατά τις λοιπές ημέρες υποχρεωτικής αργίας.
Το Καθεστώς Απασχόλησης Την Κυριακή
Η Απαγόρευση Απασχόλησης Την Κυριακή
Η εργασία την Κυριακή μας έχει απασχολήσει, ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Το σχετικό νομοθετικό καθεστώς διέπει και την αντίστοιχη των λοιπών ημερών υποχρεωτικής αργίας (όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρ. 193 §1 π.δ. 80/2022). Ο πρόσφατος νόμος δεν διαφοροποίησε τις βασικές, συναφείς, παραμέτρους και ρυθμίσεις.
Καθώς η Κυριακή αποτελεί ημέρα υποχρεωτικής αργίας, η εργασία κατά την ημέρα αυτή, καταρχήν, ρητά απαγορεύεται (άρ. 193 §1 & 197 π.δ. 80/2022). Επιτρέπεται, ωστόσο, κατ’ εξαίρεση, στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τον νόμο (όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια).
Οι ώρες εργασίας κατά την Κυριακή δεν προσμετρώνται στις ώρες που παρέχεται εργασία κατά τις λοιπές εργάσιμες ημέρες της εβδομάδος. Δεν λαμβάνονται υπόψη, επομένως, για τη διαπίστωση τυχόν υπέρβασης του συμβατικού ή νόμιμου ωραρίου. Κατ’ ακολουθίαν, ούτε για την εξεύρεση τυχόν υπερεργασίας ή υπερωριακής απασχόλησης. Στην περίπτωση, όμως, που λάβει χώρα υπέρβαση του νόμιμου ημερήσιου ωραρίου (:οκταώρου) για την ημέρα της Κυριακής, οι επιπλέον ώρες συνιστούν υπερωριακή απασχόληση.
Η Αντιπαροχή Της Απασχόλησης Την Κυριακή
Η απασχόληση κατά την Κυριακή (νόμιμη ή παράνομη), αμείβεται με προσαύξηση 75% (άρ. 209 §1 π.δ. 80/2022) επί του νόμιμου (όχι καταβαλλόμενου) ωρομισθίου. Η ίδια προσαύξηση καταβάλλεται και στις περιπτώσεις απασχόλησης κατά τις ημέρες υποχρεωτικής αργίας.
Ταυτόχρονα, σε περίπτωση που η (νόμιμη ή παράνομη) απασχόληση κατά την Κυριακή υπερβαίνει τις πέντε ώρες (με εξαίρεση τις περιπτώσεις της §1 του άρ. 199 π.δ. 80/2022), ο εργαζόμενος δικαιούται αναπληρωματική ανάπαυση, διάρκειας 24 συνεχόμενων ωρών, σε άλλη εργάσιμη ημέρα «…της εβδομάδας που ξεκίνησε την Κυριακή, οι οποίες ξεκινούν από την ώρα λήξης της εργασίας» (άρ. 202 §1, εδ. α΄ π.δ. 80/2022). Δεν υφίσταται, ωστόσο, αντίστοιχη υποχρέωση παροχής υποχρεωτικής ανάπαυσης για την απασχόληση σε ημέρα υποχρεωτικής αργίας.
Αντίθετα, σε περίπτωση που η απασχόληση την Κυριακή είναι μικρότερη ή ίση των πέντε ωρών, ο εργαζόμενος δικαιούται να ζητήσει ισόχρονη αναπληρωματική εβδομαδιαία ανάπαυση. Η ανάπαυση αυτή παρέχεται κατά τον εργάσιμο χρόνο άλλης ημέρας της εβδομάδας που ακολουθεί. Στην περίπτωση, πάντως, που ο εργαζόμενος απασχολείται λιγότερες από πέντε ημέρες την εβδομάδα, δεν οφείλεται η χορήγηση αναπληρωματικής ανάπαυσης σε περίπτωση απασχόλησης την Κυριακή.
Ανάλογα με τον τρόπο αμοιβής του εργαζομένου, οι αποδοχές του για την απασχόλησή του κατά την Κυριακή υπολογίζονται ως εξής:
Ημερομίσθιο: Όσοι αμείβονται με ημερομίσθιο, ανεξάρτητα με την προσαύξηση του 75% επί του νομίμου ημερομισθίου που λαμβάνουν, δικαιούνται, επιπρόσθετα, και αμοιβή αντίστοιχη με τις ώρες που εργάσθηκαν κατά την Κυριακή. Η αμοιβή αυτή είναι ανεξάρτητη με την παροχή ή μη αναπληρωματικής ανάπαυσης.
Μισθός: Όσοι αμείβονται με μισθό δεν δικαιούνται, καταρχήν, άλλη αμοιβή, πέραν της προσαύξησης. Ο λόγος είναι ότι το ημερομίσθιό τους κατά την Κυριακή συμπεριλαμβάνεται στο μισθό. Προϋπόθεση, βέβαια, της συμπερίληψης συνιστά η παροχή της υποχρεωτικής αναπληρωματικής 24ωρης ανάπαυσης σε άλλη εργάσιμη ημέρα της επόμενης από την επίμαχη Κυριακή εβδομάδα.
Ειδάλλως, η παροχή εργασίας τη μια από τις πέντε (ή έξι αναλόγως του συστήματος εργασίας) εργάσιμες ημέρες της επόμενης εβδομάδας είναι παράνομη, διότι προσκρούει σε διάταξη δημόσιας τάξης (άρ. 202 §1, εδ. α΄ π.δ. 80/2022). Ως εκ τούτου, ο εργοδότης υποχρεούται, στην περίπτωση αυτή, να αποδώσει στον εργαζόμενο την ωφέλεια που αποκόμισε από την απασχόλησή του, στη βάση των διατάξεων του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Η ωφέλεια αυτή ανέρχεται, κατά τη νομολογία, στο 1/25 του καταβαλλόμενου μισθού. Ήτοι, σε ό,τι ο εργοδότης θα κατέβαλε στον ίδιο εργαζόμενο αν εργαζόταν σε ημέρα μη αναπαύσεως, χωρίς την προσαύξηση της υπερεργασίας άλλων ημερών και της αναλογίας επιδομάτων αδείας και εορτών (1117/2017, 191/2011, 339/2011, 436/2010, ΑΠ, όλες σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Οι Εξαιρέσεις
Όπως, ήδη, ανωτέρω σημειώθηκε, η απασχόληση εργαζομένων κατά την Κυριακή είναι επιτρεπτή για έναν εξαιρετικά μακρύ κατάλογο περιπτώσεων, που προβλέπονται στον νόμο (άρ. 193, 200 §§1-3, 201 §§1-3 π.δ. 80/2022). Οι προβλεπόμενες εξαιρέσεις σχετίζονται με το είδος και τη μορφή της επιχείρησης/εκμετάλλευσης ή το είδος της παρεχόμενης εργασίας. Επίσης, ενδέχεται να εξαρτάται από το αν η επιχείρηση (ή τμήματά της) λειτουργεί με βάρδιες.
Ο πρόσφατος νόμος (:ν. 5053/2023-σε συνέχεια των προσθηκών/αντικαταστάσεων του ν. 4808/2021) προέβη στην προσθήκη (:§1 αρ. 200 π.δ. 80/2022) μιας, ακόμα, σειράς εξαιρέσεων:
(α) Εκπαιδευτικά κέντρα πιλότων, πληρώματα και τεχνικοί αεροσκαφών, καθώς και εκπαιδευτικά κέντρα προσωπικού επίγειας εξυπηρέτησης αεροσκαφών και επιβατών, εφόσον εξυπηρετούν επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που λειτουργούν επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες ημερησίως και επτά (7) ημέρες την εβδομάδα.
(β) Βιομηχανία τροφίμων.
(γ) Εμφιάλωση φυσικού μεταλλικού νερού, παραγωγή αναψυκτικών με παρασκευή προϊόντων εμφιάλωσής τους.
(δ) Οργάνωση συνεδρίων.
(ε) Καλλιέργεια θερμοκηπίων με παρασκευή και συσκευασία προϊόντων θερμοκηπίου.
Όσον αφορά τις ανωτέρω εξαιρέσεις, η απασχόληση εργαζομένων κατά την Κυριακή καθίσταται δυνατή χωρίς υποχρέωση τήρησης άλλων διατυπώσεων.
Ωστόσο, η λειτουργία συγκεκριμένων επιχειρήσεων, εκμεταλλεύσεων, υπηρεσιών και εργασιών που ρητά προβλέπονται στον νόμο καθώς και η απασχόληση του προσωπικού αυτών κατά τις Κυριακές και σε ημέρες αργίας, καθίσταται επιτρεπτή, μόνον, ύστερα από άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας (201 §3 και 5 π.δ. 80/2022).
Προκειμένου να χορηγηθεί η ως άνω άδεια, η επιχείρηση υποχρεούται να υποβάλει σχετική αίτηση στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας. Σε αυτήν πρέπει να αναφέρονται οι λόγοι που καθιστούν απαραίτητη την εργασία κατά την Κυριακή ή αργία. Η αίτηση αφορά συγκεκριμένη Κυριακή ή αργία και υποβάλλεται ηλεκτρονικά (άρ. 2 §1 περ. Α.α. ΥΑ οικ. 34331/Δ9.8920/26.07.2016). Η προθεσμία υποβολής της αίτησης ορίζεται έως την αμέσως προηγούμενη εργάσιμη ημέρα της αργίας ή της Κυριακής που αφορά το αίτημα και ώρα 13:00 (άρ. 11 ως άνω ΥΑ).
Ο εργοδότης υποχρεούται να υποβάλει για κάθε Κυριακή ή ημέρα αργίας, μαζί με την σχετική αίτηση, πίνακα, εις διπλούν, στον οποίο εμφανίζονται τα ονοματεπώνυμα των εργαζομένων που πρόκειται να απασχοληθούν, οι ώρες απασχόλησης καθενός εξ αυτών καθώς και η ημέρα χορήγησης της αναπληρωματικής ανάπαυσης, αν πρόκειται για απασχόληση κατά την Κυριακή. Ο ένας από τους πίνακες επιστρέφεται θεωρημένος, μαζί με την άδεια προς τον εργοδότη που την αιτήθηκε (άρ. 201 §4 π.δ. 80/2022).
Οι ανάγκες (εν προκειμένω οι επιχειρηματικές αλλά και των πολιτών) είναι εκείνες που καθορίζουν τις νομοθετικές προσαρμογές. Η νομοθεσία, ασθμαίνουσα-κατά κανόνα, ακολουθεί. Και εν προκειμένω: οι ρυθμίσεις που αφορούν την εργασία κατά τα Σάββατα, τις Κυριακές και αργίες, εύλογα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, από μακρού χρόνου, παρωχημένες.
Για ποιον σοβαρό, άραγε, λόγο να μην αφήναμε ελεύθερη την απασχόληση κατά τις Κυριακές και αργίες (πρωτίστως, βέβαια, κατά τα Σάββατα) στη βάση (και) των επιχειρηματικών αναγκών-τηρώντας με ευλάβεια τα όρια και ρυθμίσεις τις ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας; Δεν θα ήταν, άραγε, ένα εργαλείο διαφύλαξης και ενίσχυσης των θέσεων εργασίας; Ένα εργαλείο ενίσχυσης και ανάπτυξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας και εθνικής οικονομίας;
Η περαιτέρω επιμήκυνση του εξαιρετικά, ήδη, ευμεγέθους καταλόγου των εξαιρέσεων για την απασχόληση κατά τις Κυριακές δεν μοιάζει σοβαρή. Πολύ περισσότερο, αποτελεί ένα, ακόμα, παράδειγμα πολιτικής ατολμίας (αν όχι υποκρισίας).
Ας αποφύγουμε την περιστασιακή (κι αποσπασματική) διαχείριση κρίσιμων θεμάτων-ανάλογα με τις ασκούμενες πιέσεις. Μπορούμε να (συν)διαμορφώσουμε το αύριο με γνώμονα την ανάπτυξη και τον άνθρωπο.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 26 Νοεμβρίου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.