Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ: Αντίθεση Στον Νόμο & Το Καταστατικό, Μη Νόμιμη Σύγκληση & Συγκρότηση (άρ. 137 §1)
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης, του ανώτατου εταιρικού οργάνου της ΑΕ, έχουν, αυτονοήτως, ιδιαίτερη σημασία για τη λειτουργία της. Οι αποφάσεις αυτές εκφράζουν την εταιρική βούληση και δεσμεύουν την ΑΕ. Ωστόσο, εφόσον δεν τηρηθούν οι προβλεπόμενες (από τον νόμο ή το καταστατικό) προϋποθέσεις καταλήγουν ελαττωματικές. Οι ελαττωματικές αποφάσεις διακρίνονται σε ακυρώσιμες, άκυρες και ανυπόστατες. Εδώ θα μας απασχολήσουν οι ακυρώσιμες αποφάσεις. Εκείνες, συγκεκριμένα, που είναι αντίθετες στον νόμο ή το καταστατικό ή απορρέουν από ΓΣ που δεν έχουν συγκληθεί ή συγκροτηθεί νόμιμα (κατ’ άρ. 137 §1).
Λόγοι Ακυρωσίας -Γενικά
Να σημειωθεί, εισαγωγικά, πως από τις ακυρώσιμες (βεβαίως και τις άκυρες και τις ανυπόστατες) αποφάσεις θα πρέπει να διακριθούν οι ατελείς. Πρόκειται για υποστατές και έγκυρες αποφάσεις, οι οποίες είναι ακόμα ανενεργές. Τούτο, διότι επιφέρουν αποτελέσματα κατόπιν πλήρωσης ορισμένου εξωτερικού στοιχείου (όρου του ενεργού –λ.χ. δημοσίευση της απόφασης στο ΓΕΜΗ).
Οι λόγοι, πάντως, που καθιστούν τις αποφάσεις της ΓΣ ακυρώσιμες απαριθμούνται (αποκλειστικά) στον νόμο (άρ. 137 §§1 & 2). Τέτοιες αποφάσεις είναι, κατά τα προαναφερθέντα, αυτές που δεν είναι σύμφωνες με τον νόμο ή το καταστατικό. Εκείνες, επίσης, που έλαβε ΓΣ που δεν είχε νόμιμα συγκληθεί ή συγκροτηθεί. Οι συγκεκριμένοι λόγοι ακυρωσίας είναι, κατά τα προαναφερθέντα, εκείνοι που θα μας απασχολήσουν στο παρόν.
Ακυρώσιμη είναι (επίσης και-άρ. 137 §2) η απόφαση που λήφθηκε: (α) χωρίς να παρασχεθούν οφειλόμενες πληροφορίες, που αφορούν το θέμα της ληφθείσας απόφασης, και ζητήθηκαν (κατά το άρ. 141) από μετόχους που ζητούν την ακύρωση της απόφασης, ή (β) κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας (σύμφωνα με το 281 ΑΚ).
Οι συγκεκριμένοι λόγοι ακυρωσίας, με εξαίρεση την περίπτωση της κατάχρησης εξουσίας, συνιστούν διαδικαστικά ελαττώματα στη λήψη απόφασης από τη ΓΣ.
Πριν εξεταστούν από το αρμόδιο δικαστήριο, πάντως, λόγοι ακυρωσίας της απόφασης της ΓΣ (άρ. 137 §§1 &2) προηγείται ο έλεγχος ακυρότητας (άρ. 138) και ανυπόστατου (άρ. 139).
Οι λόγοι ακυρωσίας που θα εξεταστούν εδώ είναι οι ακόλουθοι:
(α) Λήψη Απόφασης Κατά Τρόπο Μη Σύμφωνο Με Τον Νόμο Ή Το Καταστατικό
Καταρχάς, περίπτωση ακυρωσίας απόφασης που λήφθηκε από τη ΓΣ συντρέχει όταν λήφθηκε με τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με το νόμο ή το καταστατικό (άρ. 137 §1 εδ. α΄). Σχετικά διαδικαστικά ελαττώματα στον τρόπο λήψης της απόφασης από τη ΓΣ δύναται να εμφιλοχωρήσουν σε πλείστες περιπτώσεις. Ενδεικτικά:
(i) Όταν, για τη λήψη απόφασης, δεν πληρούνται τα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας που απαιτούνται από τον νόμο ή το καταστατικό (43/2016, ΤρΕφΑνατΚρητ ΤΝΠ QUALEX ).
(ii) Όταν επιμέρους ψήφοι, κατά τη λήψη απόφασης, είναι άκυρες ή ακυρώσιμες. Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι οι συγκεκριμένες ψήφοι ήταν αποφασιστικές για την επίτευξη πλειοψηφίας (137 §5 περ. β΄).
(iii) Όταν η λήψη απόφασης διενεργείται κατά παράβαση των νομοθετικών ή καταστατικών προβλέψεων για τον τρόπο ψηφοφορίας στη ΓΣ (άρ. 131). Ακυρώσιμη είναι, λ.χ., η απόφαση που λήφθηκε με φανερή ψηφοφορία μολονότι το καταστατικό απαιτούσε μυστική. Εκείνη, επίσης, που λαμβάνεται με φανερή ψηφοφορία, ενώ ο νόμος απαιτεί μυστική (λ.χ. σε περιπτώσεις παροχής αμοιβών στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου-131 §2).
(iv) Όταν λαμβάνεται απόφαση από τη ΓΣ, ενώ προηγουμένως έχει (παρανόμως) απορριφθεί αίτημα της μειοψηφίας των μετόχων για αναβολή λήψης της (άρ. 141 §5, 1710/2019 ΕφΘεσσ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
(v) Όταν δεν τηρούνται, κατά τη λήψη απόφασης, οι καταστατικές προβλέψεις για συμμετοχή στη ΓΣ από απόσταση [:ήτοι, (a) συμμετοχή κατά τη διάρκεια αυτής με οπτικοακουστικά ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα (άρ. 125) ή (b) συμμετοχή πριν τη ΓΣ με επιστολική ψήφο (άρ. 126)].
(vi) Όταν η απόφαση της ΓΣ λαμβάνεται κατά παράβαση των χρηστών ηθών. Δεδομένου ότι, εν προκειμένω εξετάζονται διαδικαστικά ελαττώματα, σαφώς, η αντίθεση στα χρηστά ήθη δεν αφορά στο περιεχόμενο της απόφασης (γεγονός που θα επέφερε την ακυρότητά της). Αντίθετα, η ανηθικότητα, εν προκειμένω, αφορά γενικότερα τις συνθήκες λήψης της, τις περιστάσεις και τα κίνητρα αυτών που την έλαβαν (στην περίπτωση, όμως, που η απόφαση ελήφθη κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας υπάγεται σε διαφορετική ρύθμιση-§2 άρ. 137).
(β) Μη Νόμιμη Σύγκληση
Σε ακυρωσία της απόφασης που λήφθηκε από τη ΓΣ μπορεί, επίσης, να οδηγήσει το διαδικαστικό ελάττωμα της μη νόμιμης (προηγούμενης) σύγκλησης της εν λόγω ΓΣ (άρ. 137 §1 εδ. β΄). Της μη τήρησης, δηλ. των διαδικαστικών προϋποθέσεων της πρόσκλησης των μετόχων σε συνεδρίαση, που αποσκοπούν στην προστασία των μετόχων.
Τέτοιας φύσης ελαττώματα, που επιφέρουν την ακυρωσία της εκάστοτε απόφασης της ΓΣ, πρέπει να διακρίνονται από την περίπτωση της ανυπαρξίας σύγκλησης. Στην τελευταία, αυτή, περίπτωση επέρχεται η ακυρότητα (και όχι ακυρωσία) της απόφασης της ΓΣ. Εκ περισσού να υπομνησθεί πως σε περίπτωση καθολικής ΓΣ, η απόφαση της δεν πάσχει από κάποιο ελάττωμα, ακόμη κι δεν τηρήθηκαν ή τηρήθηκαν πλημμελώς οι προϋποθέσεις της σύγκλησής της.
Διαδικαστικά ελαττώματα που σηματοδοτούν την πλημμελή σύγκληση της ΓΣ εντοπίζονται σε αρκετές περιπτώσεις (3173/2022 ΠολΠρωτΑθ, ΤΝΠ QUALEX), που καταλήγουν σε ακυρωσίες. Ενδεικτικά:
(i) Όταν η σύγκληση της ΓΣ έλαβε χώρα από αναρμόδιο όργανο. Λ.χ. από μεμονωμένα μέλη του ΔΣ χωρίς απόφαση ΔΣ ή από ΔΣ που δεν εκλέχτηκε ή συγκροτήθηκε νόμιμα (1871/2022 ΤρΕφΑθ, ΤΝΠ QULAEX). Ή από ΔΣ που απαρτίζεται από μέλη λιγότερα από τον ελάχιστο προβλεπόμενο αριθμό (με εξαίρεση την περίπτωση που τα απομένοντα μέλη του ΔΣ, ανεξάρτητα από τον αριθμό τους, συγκαλούν ΓΣ με αποκλειστικό σκοπό την εκλογή νέου ΔΣ –άρ. 82 §3).
(ii) Όταν η απόφαση του αρμοδίου οργάνου για σύγκληση της ΓΣ είναι ελαττωματική, εφόσον για τον λόγο αυτόν δεν υπήρξε έγκαιρη και επαρκής πληροφόρηση των μετόχων (137 §5 περ. δ΄).
(iii) Όταν η σύγκληση της ΓΣ έλαβε χώρα με πρόσκληση που δεν έχει το ελάχιστο-αναγκαίο περιεχόμενο [για τις μη εισηγμένες ΑΕ στο ελάχιστο περιεχόμενο εμπίπτουν: (a) το οίκημα όπου θα πραγματοποιηθεί η ΓΣ, (b) η χρονολογία και η ώρα της συνεδρίασής, (c) τα θέματα της ημερήσιας διάταξής, (d) οι μέτοχοι που έχουν δικαίωμα συμμετοχής καθώς και οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο οι μέτοχοι μπορούν να συμμετέχουν].
Ομοίως, όταν η σύγκληση της ΓΣ έλαβε χώρα με πρόσκληση, η οποία εμπεριέχει μη νόμιμα στοιχεία. Λ.χ. ως ημέρα συνεδρίασης εξαιρετέα, από το καταστατικό, ημέρα.
Σημειώνεται, όμως, ότι η έλλειψη από την πρόσκληση, ιδίως, των στοιχείων του οικήματος και της ημερομηνίας συγκλήσεως της ΓΣ, δεδομένης της σημασίας τους, είναι δυνατό να επιφέρει την ακυρότητα των αποφάσεων της ΓΣ (άρ. 138 §2).
(iv) Όταν η συνεδρίαση της ΓΣ έλαβε χώρα σε χρόνο διαφορετικό από τον αναγραφόμενο στη σχετική πρόσκληση. Υποστηρίζεται, ωστόσο, και η άποψη ότι στην περίπτωση αυτή η απόφαση καθίσταται άκυρη (και όχι ακυρώσιμη).
(v) Όταν λαμβάνεται απόφαση επί θέματος που δεν συμπεριλαμβάνεται στα θέματα ημερήσιας διάταξης της πρόσκλησης της ΓΣ σε σύγκληση. Ή επί θεμάτων που δεν τελούν σε εσωτερική συνάφεια με τα θέματα που συμπεριελήφθησαν στην πρόσκληση.
(vi) Όταν συντελείται παράβαση υποχρέωσης της ΑΕ που αφορά στα δικαιώματα των μετόχων πριν τη ΓΣ. Της υποχρέωσης, συγκεκριμένα, να θέτει στη διάθεση των μετόχων της τις ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις της καθώς και τις σχετικές εκθέσεις του διοικητικού συμβουλίου και των ελεγκτών δέκα ημέρες πριν από την τακτική ΓΣ (άρ. 123 §1, κατά τρόπο σύμφωνα με τα οριζόμενα στην §2).
(γ) Μη Νόμιμη Συγκρότηση
Τέλος, διαδικαστικό ελάττωμα που μπορεί να οδηγήσει στην ακυρωσία ληφθείσας απόφασης από τη ΓΣ συνιστά η μη νόμιμη συγκρότησή της (άρ. 137 §1 εδ. β΄). Τέτοια παράβαση υπάρχει όταν η συνέλευση δεν συγκροτήθηκε από πρόσωπα που είχαν δικαίωμα να μετάσχουν σε αυτή. Τούτο είτε διότι δεν έγιναν δεκτοί, αλλά αποκλείσθηκαν (αμέσως ή εμμέσως) μέτοχοι δικαιούμενοι συμμετοχής είτε διότι συμμετείχαν στη συνέλευση μη δικαιούμενα πρόσωπα, (1426/2013 ΑΠ, 18/2001 ΟλΑΠ, αμφότερες σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Περιπτώσεις μη νόμιμης συγκρότησης της ΓΣ υφίστανται, ενδεικτικά:
(i) Όταν λήφθηκε απόφαση, ενώ προηγουμένως αποκλείσθηκε από τη ΓΣ μέτοχος που εδικαιούτο να συμμετάσχει (λ.χ. επειδή δεν του επιτράπηκε να εισέλθει στον χώρο της συνεδρίασης). Η συγκεκριμένη ακυρωσία υφίσταται ανεξάρτητα αν η ψήφος του μετόχου που αποκλείσθηκε εμπόδιζε ή μη τον σχηματισμό πλειοψηφίας (629/2022 ΜονΕφΑθηνών, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Επίσης, όταν δεν επιτράπηκε σε μέτοχο να ασκήσει δικαιώματά του (λ.χ. να λάβει τον λόγο κατά τη συνεδρίαση).
(ii) Όταν λήφθηκε απόφαση, ενώ προηγουμένως δεν επιτράπηκε να συμμετάσχει στη ΓΣ μέτοχος, ο οποίος δεν συμμορφώθηκε με τις (καταστατικές) προϋποθέσεις συμμετοχής στη ΓΣ (μη εισηγμένων ή εισηγμένων ΑΕ). Τούτο, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπήρχε σπουδαίος λόγος για τον οποίο η ΓΣ αρνήθηκε τη συμμετοχή του, [αντίθετα: σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η διαπίστωση του μετοχικού δικαιώματος κάποιου, νόμιμα η ΓΣ μπορεί να αρνηθεί τη συμμετοχή του (1015/2020 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ)].
(iii) Όταν λήφθηκε απόφαση, ενώ προηγουμένως δεν επιτράπηκε σε μέτοχο να συμμετάσχει στη ΓΣ διά αντιπροσώπου (άρ. 128). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η μη τήρηση ή πλημμελής τήρηση των διατάξεων για την αντιπροσώπευση, δεν έχει ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί απόφαση της ΓΣ (άρ. 137 §5 περ. ε΄). Και τούτο γιατί εντάσσεται στις «ήσσονος σημασίας» ρυθμίσεις, που εισάγουν, απλώς, «πρόσθετες πτυχές» στη διαδικασία λήψης απόφασης από τη ΓΣ (βλ. Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 137). Για τη συγκεκριμένη ρύθμιση, όμως, έχουν διατυπωθεί (και όχι αδικαιολόγητα) σοβαρές ενστάσεις. Ορθότερο, κατά τούτο, κρίνεται (με βάση τελολογική ερμηνεία της συγκεκριμένης ρύθμισης) να μη εφαρμόζεται σε παραβάσεις που θίγουν το δικαίωμα του μετόχου να διορίζει αντιπρόσωπο και να συμμετέχει, μέσω αυτού, στη ΓΣ.
(iv) Όταν λήφθηκε απόφαση, ενώ προηγουμένως δεν επιτράπηκε σε τρίτα πρόσωπα – μη μετόχους να παρασταθούν στη ΓΣ, μολονότι εδικαιούντο. Λ.χ. όταν δεν επιτρέπεται να παρασταθούν μέλη ΔΣ ή ελεγκτές της ΑΕ (άρ. 127 §1).
Επίσης, όταν δεν επιτράπηκε (από τον Πρόεδρο της ΓΣ) σε τρίτο – μη μέτοχο να παρασταθεί στη ΓΣ, εφόσον ο εν λόγω αποκλεισμός οδηγεί σε, κατ’ ουσίαν, αποκλεισμό μετόχου (όπως στην περίπτωση αποκλεισμού διερμηνέα μετόχου που δεν ομιλεί την ελληνική-άρ. 127 §2).
(v) Όταν το ΔΣ δεν τήρησε την (ενδεχόμενη) καταστατική υποχρέωση της κατάρτισης και διάθεσης στους μετόχους πίνακα μετοχών εντός 24 ωρών πριν τη συνεδρίαση της ΓΣ (άρ. 124 §4-δύσκολα, πάντως, να κηρυχθεί η σχετική ακυρωσία).
(vi) Τέλος, όταν συμμετέχουν στη ΓΣ μη δικαιούμενα πρόσωπα. Τούτο, υπό την προϋπόθεση ότι η συμμετοχή τους ήταν αποφασιστική για την επίτευξη απαρτίας ή η ψήφος τους ήταν αποφασιστική για την επίτευξη πλειοψηφίας (137 §5 περ. α΄).
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τηρείται, ευλαβικά, το γράμμα του νόμου όσον αφορά τις αποφάσεις της ΓΣ. Αποφάσεις της ΓΣ που είναι αντίθετες στον νόμο ή το καταστατικό ή που προκύπτουν από ΓΣ δεν έχουν συγκληθεί ή συγκροτηθεί νόμιμα καταλήγουν ακυρώσιμες. Σε επόμενη, πάντως, αρθρογραφία μας θα μας απασχολήσουν και οι ακυρωσίες αποφάσεων, που ελήφθησαν χωρίς να παρασχεθούν οφειλόμενες πληροφορίες ή κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας.
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ», «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες» και «Μετοχές και μέτοχοι ΑΕ». Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης