Ελαττώματα Αποφάσεων ΓΣ-Χωρίς Συνεδρίαση
(άρ. 140 ν. 4548/2018)
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης, του ανώτατου εταιρικού οργάνου της ΑΕ, είναι ενδεχόμενο να είναι ελαττωματικές. Μας απασχόλησε, ήδη, η ακυρωσία και η ακυρότητα των αποφάσεων της ΓΣ. Επίσης το ανυπόστατο αυτών. Αντιμετωπίζεται από τον νόμο, με αυτοτελή ρύθμιση, η ελαττωματικότητα των αποφάσεων της ΓΣ που λαμβάνονται χωρίς συνεδρίαση. Περί της συγκεκριμένης ελαττωματικότητας το παρόν!
Εισαγωγικά
Ο νομοθέτης δεν περιορίζεται, πλέον, στην παραδοσιακή ΓΣ, κατά την οποία οι μέτοχοι συναθροίζονται σε συγκεκριμένο τόπο. Αντίθετα, θεσπίζει ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις, στο πλαίσιο των οποίων η ΓΣ έχει τη δυνατότητα να λάβει απόφαση χωρίς συνεδρίαση. Μοιάζει, επομένως, λογική η θέσπιση ειδικότερης και διευκρινιστικού χαρακτήρα ρύθμισης (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 140) με αντικείμενο (ενδεχόμενη) ελαττωματικότητα αποφάσεων ΓΣ, που λαμβάνονται χωρίς συνεδρίαση.
Εξαιρέσεις, δυνάμει των οποίων, η ΓΣ ούτε συνέρχεται σε ορισμένο (φυσικό ή διαδικτυακό) τόπο ούτε και συνεδριάζει συνιστούν: (α) η -νεοεισαχθείσα με τον ν. 4548/2018- λήψη απόφασης ΓΣ με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση (άρ. 135) και (β) η προσυπογραφή πρακτικού ΓΣ χωρίς συνεδρίαση (άρ. 136).
Οι προβλέψεις για ελαττώματα των αποφάσεων που λαμβάνονται χωρίς συνεδρίαση της ΓΣ, που εισάγει το άρθρο 140 ν. 4548/2018, αφορούν ακριβώς τις συγκεκριμένες περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα, πάντως, πρόκειται για παραπομπή στις διατάξεις περί ελαττωματικότητας των αποφάσεων που λαμβάνονται όταν η ΓΣ συνέρχεται σε ορισμένο τόπο.
Περιπτώσεις Ελαττωματικότητας Αποφάσεων ΓΣ Με Ψηφοφορία Χωρίς Συνεδρίαση
Ως προς τις αποφάσεις της ΓΣ που λαμβάνονται χωρίς συνεδρίαση (άρ. 135), προβλέπεται, ρητά, ότι οι διατάξεις για την ακυρωσία και την ακυρότητα των αποφάσεων της ΓΣ (:άρ. 137 και 138), εφαρμόζονται αναλογικά (άρ. 141 §1). Στον βαθμό, φυσικά, που συνάδουν με τη διαδικασία λήψης απόφασης με τον συγκεκριμένο τρόπο-στον οποίο η ΓΣ δεν συγκαλείται. Οι προβλέψεις για την απαρτία δεν εφαρμόζονται (άρ. 135 §2).
(α) Ακυρώσιμες Αποφάσεις Ληφθείσες Με Ψηφοφορία Χωρίς Συνεδρίαση
Υπενθυμίζεται πως αποφάσεις της ΓΣ που λαμβάνονται με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση, καθίστανται ακυρώσιμες όταν δεν συμμορφώνονται με τη διαδικασία και δεν πληρούν τις προϋποθέσεις λήψης τους (του άρ. 135).
Συγκεκριμένα, για τη νομότυπη λήψη αποφάσεων της ΓΣ κατά τον ως άνω τρόπο απαιτείται η πλήρωση των ακόλουθων προϋποθέσεων (άρ. 135 §1):
(α) Οι μετοχές της εταιρείας να μην είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά.
(β) Το καταστατικό να προβλέπει τη σχετική δυνατότητα και να προσδιορίζει τις αποφάσεις που μπορούν να ληφθούν με τον τρόπο αυτό (όχι όμως και οι αποφάσεις επί θεμάτων της τακτικής ΓΣ).
(γ) Όλοι οι μέτοχοι να έχουν γνωστοποιήσει στην εταιρεία τα στοιχεία ηλεκτρονικής επικοινωνίας τους.
(δ) Μειοψηφία του 1/5 του κεφαλαίου να μην αντιτίθεται στη λήψη απόφασης με τη διαδικασία αυτή (σχετική δήλωση πρέπει να σταλεί στο ΔΣ εντός 48 ωρών από τη λήψη της συναφούς πρότασης του ΔΣ).
Αν οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις δεν τηρηθούν στο σύνολό τους η απόφαση της ΓΣ που, παρά ταύτα ληφθεί, είναι ακυρώσιμη.
Ενδεικτικά, ακυρώσιμη είναι η απόφαση που ελήφθη με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση όταν:
(α) Δεν τηρούνται οι (νομοθετικές ή καταστατικές) διατάξεις για την αναγκαία πλειοψηφία. [Υπενθυμίζεται ότι οι διατάξεις για την απαρτία δεν εφαρμόζονται και η πλειοψηφία υπολογίζεται επί του συνόλου των μετοχών που έχουν δικαίωμα ψήφου (άρ. 135 §2)].
(β) Η μειοψηφία του 1/5 του κεφαλαίου προέβη σε εμπρόθεσμη (:εντός 48ώρου) δήλωση προς το ΔΣ με την οποία αντιτίθεται στη λήψη απόφασης χωρίς συνεδρίαση.
(γ) Οι ψήφοι των μετόχων που μολονότι παρελήφθησαν εκπρόθεσμα από το ΔΣ προσμετρήθηκαν, εντούτοις, στη λήψη της σχετικής απόφασης. [Σαφώς, υπό την προϋπόθεση ότι ήταν κρίσιμες για την επίτευξη της πλειοψηφίας (άρ. 137 §5 περ. α΄)].
(δ) Στην ψηφοφορία συμμετείχαν πρόσωπα, τα οποία κατά την αποστολή της σχετικής πρότασης από το ΔΣ δεν διέθεταν τη μετοχική ιδιότητα. [Υπό την προϋπόθεση, και στην προκειμένη περίπτωση, ότι οι ψήφοι αυτών ήταν αποφασιστικές για τη λήψη της σχετικής απόφασης (άρ. 137 §5 περ. α΄)].
(ε) Το καταστατικό προβλέπει μη νόμιμη προθεσμία εντός της οποίας οι μέτοχοι οφείλουν να προβούν στη δήλωση αποδοχής ή μη της πρότασης του ΔΣ. Δηλαδή προθεσμία μικρότερη από επτά (7) ή μεγαλύτερη από τριάντα (30) ημέρες από την αποστολή της πρότασης του ΔΣ (άρ. 135 §3 εδ. γ΄). Ή η σχετική προθεσμία δεν υπήρξε ενιαία για όλους τους μετόχους (άρ. 135 §3 εδ. δ΄). Σε περίπτωση σιωπής του καταστατικού για τη σχετική προθεσμία, τούτη μπορεί να ταχθεί από το ΔΣ. Ομοίως πρέπει να καθορίζεται εντός των νομίμων ορίων. Είναι στην περίπτωση αυτή δυνατό, εκ περισσού όμως, να ελεγχθεί (και) υπό το πρίσμα της καταχρηστικότητας. Τούτο, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι τυχόν μικρότερη προθεσμία από τη νόμιμη δεν αποσκοπεί στην υφαρπαγή της ψήφου των μετόχων.
(στ) Η πρόταση του ΔΣ δεν περιλαμβάνει το πλήρες σχέδιο της απόφασης ή/και τις αναγκαίες επεξηγήσεις του, όπως κατά νόμο απαιτείται (άρ. 135 §5 εδ. γ΄). [Ως εκ τούτου, οι μέτοχοι παρεμποδίζονται από την αποτελεσματική άσκηση δικαιώματος ψήφου].
(β) Άκυρες Αποφάσεις Ληφθείσες Χωρίς Συνεδρίαση
Oι αποφάσεις ΓΣ που λαμβάνονται με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση καθίστανται άκυρες εφόσον πληρούνται αναλογικά οι κοινές, σχετικές με την ακυρότητα, προβλέψεις (άρ. 138). Ενδεικτικά, άκυρη είναι η απόφαση που ελήφθη με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση όταν:
(α) Το περιεχόμενο αυτής αντίκειται στον νόμο ή το καταστατικό.
(β) Δεν τηρήθηκαν από το ΔΣ οι προϋποθέσεις για την αποστολή της σχετικής πρότασης προς τους μετόχους. Όταν, λ.χ. αυτή δεν απεστάλη καθόλου ή απεστάλη σε εσφαλμένη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των μετόχων ή διαφορετική από εκείνη που κοινοποιήθηκε στην ΑΕ. Ή όταν αυτή δεν απεστάλη την ίδια ημέρα προς όλους τους μετόχους. Τα σχετικά ελαττώματα προσομοιάζουν με τα ελαττώματα της παραδοσιακής ΓΣ που αφορούν σε ζητήματα όπως η μη δημοσίευσης της πρόσκλησης σύγκλησης αυτής στο Γ.Ε.ΜΗ.
Υπενθυμίζεται πάντως ότι τόσο στην περίπτωση των ακυρώσιμων όσο και των άκυρων αποφάσεων ΓΣ, η σχετική αναγνωριστική αγωγή (και αγωγή αποζημιώσεως) ασκείται υπό τις προϋποθέσεις (:νομιμοποίηση, προθεσμία, τρόπος κ.λπ.) των κοινών ρυθμίσεων για τη ΓΣ (:άρ. 137 και 138). Επισημαίνεται ότι η προθεσμία για την άσκηση της αγωγής ακύρωσης ή η αναγνωριστική για την ακυρότητα εκκινεί από την υιοθέτηση της πρότασης ή την καταχώρισή της στο ΓΕΜΗ. Σε κάθε, δε, περίπτωση η σχετική αποσβεστική προθεσμία δεν συμπληρώνεται πριν να παρέλθει μήνας από τη χορήγηση του πρακτικού, στο οποίο καταχωρίζεται η σχετική (άκυρη/ακυρώσιμη) απόφαση στον μέτοχο που, εμπροθέσμως, το ζήτησε.
(γ) Ανυπόστατες Αποφάσεις Ληφθείσες Χωρίς Συνεδρίαση
Σημειώνεται, τέλος, ότι οι ρυθμίσεις για τις ανυπόστατες αποφάσεις ΓΣ (αρ. 139) εφαρμόζονται ευθέως και στις αποφάσεις ΓΣ που λαμβάνονται με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση. Και είναι, ακριβώς, ο λόγος για τον οποίο ελλείπει αναφορά για αναλογική τους εφαρμογή στο άρ. 140 §1. Κι αυτό γιατί οι συνθήκες που καθιστούν τις αποφάσεις ανυπόστατες μπορούν να συντρέξουν και στην προκειμένη περίπτωση της λήψης απόφασης χωρίς συνεδρίαση. Λ.χ., επί ψηφοφορίας με αποστολή των ψήφων-δηλώσεων επί της πρότασης το ΔΣ από πρόσωπα, τα οποία στο σύνολό τους δεν είναι μέτοχοι ή δεν αντλούν το δικαίωμα ψήφου από μέτοχο, η ληφθείσα απόφαση καθίσταται ανυπόστατη.
Περιπτώσεις Ελαττωματικότητας Αποφάσεων ΓΣ Με Προσυπογραφή Πρακτικού Χωρίς Συνεδρίαση
Ως προς τις αποφάσεις της ΓΣ που λαμβάνονται με προσυπογραφή πρακτικού χωρίς συνεδρίαση (άρ. 136) προβλέπεται ρητά (άρ. 140 §2), ότι μια τέτοια απόφαση θα είναι ανυπόστατη, στην περίπτωση που δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες (κατά νόμο-σχετικές) προϋποθέσεις. Κι όταν, κατά τα λοιπά, αντίκειται στον νόμο ή το καταστατικό θα είναι άκυρη (:με αναλογική εφαρμογή των §§ 4-8 του άρ. 138). Ο νομοθέτης, δηλαδή, προέβλεψε, περιοριστικά, δύο περιπτώσεις ελαττωματικών αποφάσεων που ελήφθησαν με προσυπογραφή πρακτικού. Τα ελαττώματα της ακυρότητας και του ανυποστάτου (και όχι της ακυρωσίας).
Ειδικότερα, η λήψη απόφασης με προσυπογραφή πρακτικού ΓΣ είναι δυνατή εφόσον: (α) πρόκειται για μη εισηγμένες ΑΕ και (β) οι μέτοχοι (ή αντιπρόσωποί τους) στο σύνολό τους προβαίνουν στην κατάρτιση και υπογραφή πρακτικού ή συμφωνούν να αποτυπωθεί πλειοψηφική απόφασή τους σε πρακτικό, χωρίς συνέλευση (άρ. 136 §1). Στο εν λόγω πρακτικό απαιτείται αναφορά τυχόν μειοψηφούντων επί πλειοψηφικής απόφασης. Υπενθυμίζεται ότι οι υπογραφές των μετόχων ή των αντιπροσώπων τους μπορούν να αντικαθίστανται με ανταλλαγή e-mail ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα, αν τούτο προβλέπεται στο καταστατικό (άρ. 136 §2).
Στο ως άνω πλαίσιο, σημειώνονται τα εξής περί του ανυποστάτου και της ακυρότητας των εν λόγω αποφάσεων:
Στην περίπτωση που το σχετικό πρακτικό δεν προσυπογράφεται από το σύνολο των μετόχων, η ληφθείσα απόφαση είναι, κατά τα άνω, ανυπόστατη. Το αυτό ισχύει και στην περίπτωση που δεν λάβει χώρα ανταλλαγή e-mail (ή αντικατάσταση των υπογραφών με έτερα ηλεκτρονικά μέσα), ώστε να προκύπτει η συναίνεση και συμμετοχή του συνόλου των μετόχων στη λήψη απόφασης με τον συγκεκριμένο τρόπο. Περαιτέρω, ανυπόστατη είναι και η απόφαση που ελήφθη μεν κατά πλειοψηφία, χωρίς όμως συμφωνία των μετόχων (ή αντιπροσώπων τους) να αποτυπωθεί η πλειοψηφική απόφασή τους σε πρακτικό χωρίς συνέλευση.
Σημειώνεται, τέλος, ότι ως ελλείπουσα θεωρείται και τυχόν υπογραφή, η οποία ετέθη στο πρακτικό λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής του μετόχου ως προς τη διαδικασία λήψης απόφασης. Σε περίπτωση ακύρωσης της σχετικής δήλωσης βούλησης τυχόν μετόχου, τούτη ισχύει αναδρομικά (άρ. 186 ΑΚ). Ως εκ τούτου, η ληφθείσα -διά της ελαττωματικής υπογραφής- απόφαση, καθίσταται ανυπόστατη.
Στην περίπτωση, όμως, που η διαδικασία λήψης απόφασης με προσυπογραφή πρακτικού τηρείται, η ληφθείσα, όμως απόφαση αντίκειται στον νόμο ή το καταστατικό, τούτη είναι άκυρη-σύμφωνα και με όσα προαναφέρθηκαν. Ομοίως, καθίσταται άκυρη και όταν συντρέχει διαδικαστική πλημμέλεια η οποία δεν σχετίζεται, ειδικότερα, με τη διαδικασία λήψης απόφασης με προσυπογραφή πρακτικού. Λ.χ. όταν δεν συγκεντρώθηκε η απαραίτητη (νόμιμη ή καταστατική) πλειοψηφία για τη λήψη απόφασης.
Τέλος, άκυρη είναι και η απόφαση όταν η δήλωση βούλησης του μετόχου πάσχει μεν από ελάττωμα (πλάνη, απάτη, απειλή), όχι όμως ως προς τη διαδικασία λήψης της απόφασης με προσυπογραφή πρακτικού (την οποία και αποδέχεται)˙ αλλά ως προς το περιεχόμενο της απόφασης, η οποία ενσωματώνεται στο πρακτικό.
Καθώς οι ΓΣ χωρίς φυσική παρουσία των μετόχων της ΑΕ τείνουν να καταλάβουν ολοένα και περισσότερο χώρο έναντι εκείνων με φυσική παρουσία, ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι επιμέρους, κατά νόμο, ελαττωματικότητες. Η σχετική περιπτωσιολογία είναι αρκετά εκτεταμένη. Ιδιαίτερη, κατά τούτο, μέριμνα απαιτείται από εκείνους που έχουν την ευθύνη της νομιμότητας και ισχύος αποφάσεων μιας τέτοιας ΓΣ.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).