Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε το τελευταίο βήμα (κι αναγκαία προϋπόθεση) της διασφάλισης νομιμότητας της σύναψης συμβάσεων/συναλλαγών ανάμεσα στην ΑΕ αφενός και τα μέλη του ΔΣ/συνδεδεμένα μέρη αφετέρου. Αναφερόμαστε στην τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας. Τι συμβαίνει, όμως, (και ποιες έννομες συνέπειες υφίστανται) όταν δεν (ή ελλιπώς) τηρηθούν οι εν λόγω διατυπώσεις δημοσιότητας που διασφαλίζουν, μεταξύ άλλων, και τα συμφέροντα των μετόχων μειοψηφίας; Και τι συμβαίνει, άραγε, όταν ένας είναι, μόνον, ο μέτοχος της ΑΕ και η τελευταία μαζί του συναλλάσσεται; Περί αυτών το παρόν.
Με τα παραπάνω ζητήματα κλείνει και ο κύκλος ενασχόλησής μας με τις διατάξεις των των άρθρων εκείνων (άρ. 99-101 ν. 4548/18), που περιγράφουν τη σύννομη διαδικασία σύναψης συμβάσεων/συναλλαγών της ΑΕ με τα μέλη του ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη.
Μη Τήρηση Διαδικασίας Δημοσιότητας: Έννομες Συνέπειες
Παντελής Έλλειψη
Οι έννομες συνέπειες της τυχόν παράλειψης διενέργειας των αναγκαίων δημοσιεύσεων δεν είναι καθορισμένες στο νόμο για τις ΑΕ. Τυχόν σχετικές έννομες συνέπειες δεν προβλέπονται, ειδικά, ούτε στην σχετική Οδηγία (:2007/36/ΕΚ). Κατά την επιλογή του ενωσιακού νομοθέτη, το εν λόγω ζήτημα επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του εθνικού νομοθέτη.
Αξιοσημείωτο είναι πως υπό το προϊσχύσαν καθεστώς υφίστατο σχετική νομοθετική πρόβλεψη (βλ. άρ. 23α §1 στοιχ. γ΄. εδ. β΄ α.ν. 2190/1920). Συγκεκριμένα, προβλεπόταν ότι η ισχύς της εγγυήσεως ή της ασφάλειας εκκινούσε μόνον μετά την τήρηση των προβλεπόμενων διατυπώσεων δημοσιότητας. Όπως δε οριζόταν, η δημοσιότητα συνιστούσε «εκ του νόμου αναβλητική αίρεση» ως προς την ενέργεια της δικαιοπραξίας, κατόπιν άδειας της αποκλειστικά αρμόδιας, υπό το προηγούμενο νομοθετικό περιβάλλον, ΓΣ.
Παρά τα ως άνω δεν υφίσταται, πλέον, εθνική διάταξη-ρυθμιστική των εννόμων συνεπειών τήρησης (ή μη) των διατυπώσεων δημοσιότητας· πολλώ δε μάλλον απουσιάζει αντίστοιχη ρύθμιση που να εξαρτά, ρητά, το κύρος της σύμβασης/συναλλαγής της εταιρείας με το συνδεδεμένο μέρος από την πλήρωση των προϋποθέσεων δημοσιότητας. Αποτελεί, όμως-πράγματι, πρόβλημα η συγκεκριμένη, εξόφθαλμη πάντως, έλλειψη;
Για την προσέγγιση των συνεπειών της μη τήρησης των διατυπώσεων δημοσιότητας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ισχύον σύστημα διπλής δημοσιότητας. Αυτονοήτως και όσα ισχύουν για το έγκυρο και οριστικό των αποφάσεων χορήγησης άδειας σύναψης συναλλαγής με συνδεδεμένο μέρος από το εκάστοτε αρμόδιο όργανο. Οι κατευθύνσεις, τέλος, που είναι δυνατό να αντληθούν από το δίκαιο της κεφαλαιαγοράς, η ανάλυση των οποίων, όμως, εκφεύγει του παρόντος.
(α) Παράλειψη αρχικής ανακοίνωσης: Εάν το ΔΣ δεν ανακοινώσει την απόφασή του για τη χορήγηση της απαιτούμενης ειδικής άδειας, τότε δεν εκκινεί η δεκαήμερη προθεσμία για παραπομπή του θέματος στη ΓΣ (άρ. 100 §3 Ν. 4548/2018). Ωστόσο, όπως σε προηγούμενη αρθρογραφία μας έχει αναλυθεί, εγκριτική απόφαση για συναλλαγή με συνδεδεμένο μέρος, για την οποία χορηγήθηκε άδεια από το ΔΣ, θεωρείται οριστικά έγκυρη μόνον μετά την άπρακτη παρέλευση του εν λόγω 10ημέρου.
Καθώς δεν θα συντρέχουν, λοιπόν, οι προϋποθέσεις του νόμου για την κατάφαση της εγκυρότητας της σχετικής απόφασης, η επίμαχη συναλλαγή θα τελεί σε καθεστώς μετέωρης ανενέργειας. Τυχόν καταρτισθησόμενη σύμβαση δεν θα είναι, όμως, άκυρη (χωρεί, άλλωστε, και εκ των υστέρων έγκρισή της-κατά το άρ. 100 §4).
Η ανενέργεια δεν θα είναι, συνεπώς, αποτέλεσμα (αυτής καθ’ αυτής) της παράλειψης της πρώτης ανακοίνωσης από το ΔΣ. Τούτο, άλλωστε επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι τυχόν εγκριτική απόφαση θα είναι καθόλα έγκυρη (ανεξάρτητα από την ανακοίνωση ή μη της λήψης της) σε δύο περιπτώσεις. Στην περίπτωση, αρχικά, που οι μέτοχοι δηλώσουν, εγγράφως, ότι δεν επιθυμούν την παραπομπή του θέματος στη ΓΣ. Στην περίπτωση, επίσης, που (καθολική) ΓΣ χορηγήσει την άδεια χωρίς να έχει προηγηθεί δημοσίευση της αρχικής απόφασης του ΔΣ.
(β) Παράλειψη της δεύτερης (και τελευταίας) ανακοίνωσης: Ακυρότητα της σύμβασης/συναλλαγής δεν επιφέρει, κατά μείζονα λόγο, (ούτε) η παράβαση των υποχρεώσεων δημοσιότητας του άρθρου 100 §§2 και 3, ήτοι η παράλειψη ανακοίνωσης της παροχής της (οριστικής) άδειας στο Γ.Ε.ΜΗ.
Συγκεκριμένα, εφόσον η σύμβαση καθίσταται οριστικά έγκυρη μετά την παρέλευση της δεκαήμερης προθεσμίας ή αυτόματα (:σε περίπτωση που η άδεια χορηγήθηκε από τη ΓΣ), εξίσου αλώβητη είναι και η ίδια η εγκριτική απόφαση.
Μοναδική συνέπεια της μη δημοσίευσης στο ΓΕΜΗ (θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι) αποτελεί, η μη έναρξη της εξάμηνης ή της ετήσιας προθεσμίας αναφορικά με την επίκληση της ακυρότητας (άρ. 95 §3 και 138 §4 αντίστοιχα).
Ανακριβής Ανακοίνωση
Τυχόν ανακρίβειες στο περιεχόμενο της δεύτερης (και τελικής) ανακοίνωσης που αναρτάται στο Γ.Ε.ΜΗ. δεν αντιτάσσονται στους τρίτους (:αρ. 101 §2). Τούτο συνεπάγεται ότι η εταιρεία δεσμεύεται, καταρχήν, ως προς τα -μη ανταποκρινόμενα στην πραγματικότητα- διαλαμβανόμενα στην ανακοίνωση. Εκτός, βέβαια, εάν αποδείξει ότι ο τρίτος δεν ήταν καλόπιστος και, συνεπώς, γνώριζε την ανακρίβεια.
Η εν λόγω ρύθμιση, καθώς δεν στερείται ερμηνευτικών ασαφειών, αποτελεί «έμπνευση» του Έλληνα νομοθέτη, καθώς δεν απαντάται στην Οδηγία 2007/36/ΕΚ.
Εν προκειμένω, γίνεται δεκτό ότι η προστασία των τρίτων εκτείνεται, αποκλειστικά, ως προς εκείνα τα στοιχεία της ανακοίνωσης που συναρτώνται με το κύρος της επίμαχης συναλλαγής. Και τούτο, καθώς άξια προστασίας είναι η πεποίθηση του τρίτου (:εκείνου, δηλ., που δεν εμπίπτει στην έννοια των συνδεδεμένων μερών) ότι τηρήθηκε η αξιούμενη από το νόμο διαδικασία αδειοδότησης. Ενδέχεται, λ.χ. για τη μεταβίβαση ακινήτου σε συνδεδεμένο μέρος να δημοσιεύθηκε ανακριβής, ως προς την ύπαρξη εγκριτικής απόφασης για την εν λόγω συναλλαγή, ανακοίνωση του ΔΣ και, ως εκ τούτου, η σχετική μεταβίβαση να είναι άκυρη. Αν, ωστόσο, το συνδεδεμένο μέρος προβεί σε περαιτέρω μεταβίβαση του εν λόγω ακινήτου σε τρίτο, ο τελευταίος, εφόσον είναι καλόπιστος, έχει άξιο προστασίας συμφέρον να θεωρεί ότι η συγκεκριμένη συναλλαγή εγκρίθηκε νομίμως.
Συνεπώς, ό,τι ανακοινώνεται για λόγους επαρκούς πληροφόρησης των τρίτων (λ.χ. η σχέση σύνδεσης της εταιρείας με το συνδεδεμένο μέρος) δεν εμπίπτει στην έννοια της «ανακρίβειας» της παρούσας διάταξης. Δεν ισχύει, συνεπώς, ο παρών κανόνας.
Συμβάσεις ΑΕ Με Μοναδικό Μέτοχο
Τελευταίο ζήτημα που άπτεται της ενότητας της διαδικασίας σύναψης συναλλαγών της ΑΕ με συνδεδεμένα μέρη, αποτελεί η σύναψη σύμβασης της πρώτης με τον μοναδικό της μέτοχο.
Η συναλλαγή που συνάπτεται μεταξύ της εταιρείας και του μοναδικού της μετόχου (και δεν εμπίπτει στις χαρακτηριζόμενες ως τρέχουσες -άρθρο 99 §3) καταχωρίζεται (άρ. 101 §4), επί ποινή ακυρότητας, στα πρακτικά της ΓΣ ή του ΔΣ ή καταρτίζεται εγγράφως. Άλλες διατυπώσεις δεν απαιτούνται.
Αναλογική εφαρμογή της διάταξης θα πρέπει να γίνει δεκτή και επί συναλλαγών της ΑΕ με μέλη ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη (κατ’ άρ. 99 §2), εφόσον ο μοναδικός μέτοχός της παρείχε τη συγκατάθεσή του, έστω και σιωπηρά, ως προς τη σύναψή της (λ.χ. υπέγραψε ο ίδιος εκ μέρους της εταιρείας ή ψήφισε υπέρ αυτής στο πλαίσιο του ΔΣ). Μάλιστα, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, τα ίδια ισχύουν και επί «οιονεί μονοπρόσωπης ΑΕ», ήτοι εταιρείας με τέτοια μετοχική σύνθεση, ώστε να μην είναι δυνατός ο σχηματισμός της απαιτούμενης μειοψηφίας από τους λοιπούς μετόχους για την άσκηση τυχόν δικαιώματος εναντίωσης.
Η παρούσα ρύθμιση (η οποία, παρεμπιπτόντως, προϋπήρχε, ήδη, υπό τον α.ν. 2190/1920 -άρ. 23α §7) ανεπιτυχώς φαίνεται να συμπεριλήφθηκε στο άρθρο 101. Και τούτο, καθώς οι εν λόγω συμβάσεις εκφεύγουν, εν γένει, του πεδίου εφαρμογής της διαδικασίας των άρθρων 99-101. Ήτοι, όχι μόνον της διαδικασίας δημοσιότητας (του άρ. 101). Άλλωστε, τυχόν μη εξαίρεση των ως άνω συβάσεων από τη διαδικασία του συνόλου των άρθρων 99-101 θα συνιστούσε αδικαιολόγητη προσήλωση στους τύπους. Ιδίως, εφόσον δεν ανακύπτει, εν προκειμένω, ζήτημα προστασίας μετοχικών συμφερόντων. Συγκεκριμένα, η άδεια από τη ΓΣ, στην πραγματικότητα, θα χορηγείται από τον έναν και μοναδικό μέτοχο, ή από το εξ ολοκλήρου ελεγχόμενο από αυτόν ΔΣ (ενώ δυνατότητα άσκησης δικαιώματος εναντίωσης δεν ανακύπτει).
Οι συνέπειες της ελλιπούς τήρησης (ή της παντελούς έλλειψης) των διατυπώσεων δημοσιότητας που ο νόμος αξιώνει, ως τελευταίο βήμα, για την κατάφαση της νομιμότητας συμβάσεων και συναλλαγών της ΑΕ με μέλη του ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη δεν προβλέπονται, ρητά, στο νόμο. Είναι, εντούτοις, περισσότερο από προφανής η σημασία και αξία της πιστής τήρησής τους. Η προστασία των καλόπιστων τρίτων και, ιδίως, των μετόχων μειοψηφίας προέχει και αποτελεί ευθύνη των μελών του ΔΣ της ΑΕ. Ανάγκη, όμως, προστασίας μετόχων μειοψηφίας ουδόλως υφίσταται όταν οι τελευταίοι ελλίπουν-επί μονομετοχικής, δηλ., ΑΕ. Στην τελευταία, αυτή, περίπτωση διατυπώσεις δημοσιότητας προφανώς περιττεύουν.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 8 Μαΐου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.