Σε σειρά προηγούμενων άρθρων μας απασχόλησε, πολυεπίπεδα, το σημαντικό θέμα της σύναψης συμβάσεων/συναλλαγών ανάμεσα στην ΑΕ αφενός και τα μέλη του ΔΣ/συνδεδεμένα μέρη αφετέρου. Προβλέπεται, όμως, στο νόμο ένα τελευταίο βήμα (κι αναγκαία προϋπόθεση) για τη διασφάλιση της νομιμότητας σύναψης τέτοιου είδους συμβάσεων/συναλλαγών: Η τήρηση συγκεκριμένων διατυπώσεων δημοσιότητας. Περί αυτών, το παρόν.
Σύστημα Δημοσιότητας Χορηγούμενης Άδειας
Πεδίο Εφαρμογής – Σκοπός
Ο νόμος για τις ΑΕ με σαφήνεια (άρ. 101 §§2 και 3 ν. 4548/2018) προσδιορίζει τις απαιτούμενες διατυπώσεις δημοσιότητες για τη σύννομη ολοκλήρωση της διαδικασίας σύναψης συναλλαγών της ΑΕ με μέλη ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη. Η σχετική διαδικασία αποτελεί μέριμνα (:§2, εδ. α’) του ΔΣ: «Το διοικητικό συμβούλιο ανακοινώνει την παροχή άδειας για την κατάρτιση συναλλαγής είτε από το ίδιο είτε από τη γενική συνέλευση, καθώς και την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας της παραγράφου 3 του άρθρου 100»
Να σημειωθεί εδώ πως ο Έλληνας νομοθέτης προέβη σε (καταρχήν) ενσωμάτωση στην εθνική τάξη του άρ. 9γ §2 της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ (όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2017/828/ΕΕ). Κατά τη ρύθμιση της Οδηγίας, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να υποχρεώνουν τις εισηγμένες ΑΕ να ανακοινώνουν δημόσια σημαντικές συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη-το αργότερο κατά το χρόνο ολοκλήρωσης κάθε συναλλαγής.
Ο εθνικός νομοθέτης, ωστόσο, διεύρυνε το υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής της ανωτέρω ρύθμισης. Θέσπισε, συγκεκριμένα, υποχρεωτικό σύστημα δημοσιότητας για όλες ανεξαιρέτως τις ΑΕ-εισηγμένες και μη.
Η εν λόγω -διαδικαστικής φύσης- εθνική ρύθμιση (θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι) απομακρύνεται από τον ενωσιακό στόχο της απλούστευσης της λειτουργίας των μικρών και μεσαίων εταιρειών. Και τούτο, γιατί οι οικονομικές συνέπειες που συνεπάγεται η τήρηση της συγκεκριμένης (πολύπλοκης) διαδικασίας για την ΑΕ δεν θα ήταν δυνατό να χαρακτηριστούν ήσσονος σημασίας και αξίας. Επιπρόσθετα: η ορθότητα της δημοσιοποίησης των σχετικών οικονομικών συναλλαγών για τους εκάστοτε συμβαλλομένους της ΑΕ είναι, μάλλον, συζητήσιμη.
Προβάλλει, όμως-στον αντίποδα, ως ευεξήγητη η αυξημένη βαρύτητα που αποδίδεται, υπό τον ισχύοντα ν. 4548/2018, στην εξασφάλιση (της μέγιστης δυνατής) διαφάνειας αναφορικά με τις εν λόγω συναλλαγές. Άλλωστε, και σύμφωνα με όσα προβλέπει η Αιτιολογική Έκθεση της προαναφερθείσας Οδηγίας (:σκέψη 44), θα πρέπει να διασφαλίζεται η δυνατότητα επαρκούς ενημέρωσης του συνόλου των ενδιαφερομένων (λ.χ. μετόχων, πιστωτών, εργαζομένων) για τις ενδεχόμενες, σε εταιρικό επίπεδο, επιπτώσεις σύναψης των εν λόγω συναλλαγών. Στο πλαίσιο αυτό, ο ακριβής προσδιορισμός της σχέσης της ΑΕ με το συνδεδεμένο με αυτή μέρος οδηγεί, σαφώς, σε ανάγκη πληρέστερης στάθμισης των εγγενών κινδύνων. Κατ’ επέκταση, σε ασφαλέστερη κρίση περί των δεδομένων και της (δυνητικής) αμφισβήτησης της συναλλαγής (και δικαστικά).
Από το σύστημα ελέγχου δεν απουσιάζουν, ωστόσο, σημαντικές ελλείψεις. Ρυθμιστικό κενό υπάρχει, ειδικότερα, ως προς τη δημοσιότητα λ.χ. των συναλλαγών που χαρακτηρίζονται ως «τρέχουσες» και οι οποίες, καταρχήν, εξαιρούνται των διατυπώσεων που ο νόμος (άρ. 99-101) αξιώνει.
Στάδια – Φάσεις
Στην εθνική έννομη τάξη (σε αντίθεση με την ενωσιακή) προβλέπεται σύνθετο σύστημα αδειοδότησης. Σε αυτό εμπλέκεται, κατά βάση, το ΔΣ και ενίοτε (και) η ΓΣ. Κατ’ επέκταση, ακολουθείται διπλό σύστημα δημοσιότητας (στο Γ.Ε.ΜΗ.):
(α) Πρώτο Στάδιο: Το ΔΣ καλείται να προβεί σε δημοσιοποίηση της χορήγησης άδειας από μέρους του για τη σύναψη σύμβασης/συναλλαγής με συνδεδεμένο μέρος. Από τη σχετική πράξη εκκινεί η δεκαήμερη προθεσμία που διαθέτουν οι μέτοχοι μειοψηφίας (του 5% ή έως 1% εφόσον υπάρχει σχετική καταστατική πρόβλεψη) να αιτηθούν τη σύγκληση της ΓΣ, ώστε τούτη να αποφασίσει, οριστικά, σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα (άρ. 100 §3). Ομοίως, το ΔΣ καλείται να ανακοινώσει τυχόν οριστική, σχετική άδεια της αποκλειστικά, εξαρχής, αρμόδιας ΓΣ (ήτοι: σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων -οπότε και δεν ακολουθεί επόμενο στάδιο).
(β) Δεύτερο Στάδιο: Στο δεύτερο στάδιο δημοσιοποιείται η οριστικοποίηση της ανωτέρω (υπό όρους) άδειας. Το ΔΣ ανακοινώνει είτε: (i) την παροχή (οριστικής) άδειας από τη ΓΣ (εφόσον το εν λόγω θέμα αχθεί ενώπιον της από τους μετόχους μειοψηφίας) είτε (ii) την άπρακτη παρέλευση της ως άνω δεκαήμερης προθεσμίας. Στις περιπτώσεις αυτές η (υπό όρους) άδεια του ΔΣ οριστικοποιείται και παράγει έννομες συνέπειες.
Στο συγκεκριμένο σημείο είναι που εντοπίζεται μια σημαντική νομοθετική παράλειψη. Μολονότι ρυθμίζεται, ρητά, η περίπτωση της άπρακτης παρέλευσης της δεκαήμερης προθεσμίας, δεν ρυθμίζεται, αντίστοιχα, και η περίπτωση που τυχόν λάβει χώρα «…έγγραφη δήλωση του συνόλου των μετόχων προς την εταιρεία ότι δεν προτίθενται να ζητήσουν τη σύγκληση της γενικής συνέλευσης.» (άρ. 100 §3 in fine). Και τούτο μολονότι (και) η εν λόγω δήλωση των μετόχων επιφέρει την οριστικοποίηση της άδειας του ΔΣ. Στη βάση των ανωτέρω δεδομένων θα πρέπει να θεωρήσουμε αναγκαία τη σχετική αναφορά στην προαναφερθείσα ανακοίνωση του ΔΣ.
Περιεχόμενο
Σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς, το ΔΣ δεν υποχρεούται, πλέον, να δημοσιεύει την ίδια την απόφαση είτε του ίδιου (:ΔΣ), είτε, εξαιρετικά, της ΓΣ.
Αρκεί, αντίθετα, η ανακοίνωση του γεγονότος της λήψης της κρίσιμης (για τη χορήγηση της απαιτούμενης άδειας για τη σύναψη της επίμαχης σύμβασης/συναλλαγής) απόφασης από το αρμόδιο εταιρικό όργανο.
Προσδιορίζεται, επιπλέον, το ελάχιστο περιεχόμενο της εν λόγω ανακοίνωσης (άρ. 101 §3). Τούτο περιλαμβάνει στοιχεία: «…(α) ως προς τη φύση της σχέσης της εταιρείας με το συνδεδεμένο μέρος, (β) την ημερομηνία και την αξία της συναλλαγής…».
Κατ’ εξοχήν δημοσιευτέα είναι, επίσης, τα στοιχεία (:όνομα/επωνυμία-κυρίως) του αντισυμβαλλόμενου της εταιρείας. Η παράλειψη του νομοθέτη να το συμπεριλάβει στο ελάχιστο υποχρεωτικό περιεχόμενο της ανακοίνωσης δεν θα πρέπει (λαμβανομένου υπόψη και του πνεύματος του συνόλου των συναφών ρυθμίσεων) να θεωρηθεί συνειδητή επιλογή.
Περαιτέρω, στον αναγκαίο περιεχόμενο, ρητά προβλέπεται ότι, πρέπει να εμπεριέχεται: «…(γ) κάθε άλλη πληροφορία που είναι αναγκαία για να αξιολογηθεί κατά πόσον η συναλλαγή είναι δίκαιη και εύλογη για την εταιρεία και τα πρόσωπα που δεν αποτελούν συνδεδεμένο μέρος, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων μειοψηφίας.».
Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή των στοιχείων και δεδομένων της συναλλαγής, τα οποία θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν (θα πρέπει να) προκύπτει με γνώμονα, πάντοτε, το εταιρικό συμφέρον. Επίσης, τη διασφάλιση των προσώπων που δεν εντάσσονται στα συνδεδεμένα πρόσωπα (συμπεριλαμβανομένων και των μετόχων μειοψηφίας). Το ζήτημα της αναγκαιότητας αναγραφής (ή όχι) κάποιας πληροφορίας επαφίεται στην κρίση του ΔΣ. Το πιθανότερο είναι να διαφέρει ανά περίπτωση. Ωστόσο, το ΔΣ υποχρεούται να εκθέτει σαφώς και με ακρίβεια τους βασικούς όρους της εγκριθείσας συναλλαγής (όπως, λ.χ., επί ακινήτου: να περιγράφεται το προς πώληση/αγορά ακίνητο, το τίμημα και ο τρόπος καταβολής του).
Αναφορικά με τις εισηγμένες εταιρείες, η ανωτέρω ανακοίνωση πρέπει να συνοδεύεται, περαιτέρω, από τη σχετική έκθεση αξιολόγησης (άρ. 101 §1 και άρ. 101 §3 εδ. β΄). Σε δημοσιότητα υποβάλλεται, επίσης, η σύμβαση/συναλλαγή που καταρτίζεται μεταξύ συνδεδεμένου με τη μητρική εταιρεία μέρους και θυγατρική της (άρ. 101 §3 εδ. γ΄). Οι διατυπώσεις δημοσιότητας εφαρμόζονται, εν προκειμένω, με την επιφύλαξη των κανόνων σχετικά με τη δημοσιοποίηση προνομιακών πληροφοριών [:άρ. 17 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθμ. 596/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου (L173) (άρ. 101 §5)].
Τρόπος & Χρόνος Ανακοίνωσης
Μέλημα του ενωσιακού νομοθέτη, σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση της Οδηγίας (:Σκέψη 44), υπήρξε η δημοσιοποίηση των προαναφερθεισών συμβάσεων/συναλλαγών σε ευχερώς προσβάσιμα μέσα (λ.χ. στον ιστότοπο της εταιρείας).
Στο ανωτέρω πλαίσιο, ο Έλληνας νομοθέτης, αξιοποιώντας τη διακριτική ευχέρεια που ο ενωσιακός νομοθέτης του παραχώρησε, επέλεξε (και ορθά) το Γ.Ε.ΜΗ. ως το πλέον κατάλληλο και πρόσφορο μέσο για την ανακοίνωση των εν λόγω συναλλαγών. Έχουν, όμως, διατυπωθεί αντιρρήσεις λόγω του ασφαλούς μεν, χρονοβόρου όμως χαρακτήρα της εν λόγω υπηρεσίας.
Στον νόμο προσδιορίζεται, επιπλέον, ο χρόνος κατά τον οποίο θα πρέπει να συντελεστεί η συγκεκριμένη ανακοίνωση. Χωρίς, ωστόσο, να προκύπτει ακριβής προθεσμία για τη διενέργειά της. Θα πρέπει, ειδικότερα, να δημοσιευθεί «…πριν την ολοκλήρωση της συναλλαγής» (άρ. 101 §2 εδ. β΄).
Με τον όρο «ολοκλήρωση» νοείται η σύναψη της συναλλαγής («conclusion of transaction», όπως (μνημονεύεται στην αγγλική έκδοση της Οδηγίας). Εγείρονται, συνεπώς, εύλογοι προβληματισμοί: Αναγκαίο περιεχόμενο της ανακοίνωσης συνιστά η ημερομηνία σύναψης της σύμβασης/συναλλαγής. Δημιουργείται, επομένως, το παράδοξο στην ανακοίνωση να αναγράφεται η ημερομηνία μίας μη οριστικώς καταρτισθείσας και υπογεγραμμένης συναλλαγής, αφού τούτη συνάπτεται σε χρόνο μεταγενέστερο της εκπλήρωσης της υποχρέωσης δημοσιότητας.
Στη βάση των ανωτέρω δεδομένων (και υπό το πρίσμα της διάταξης του άρθρου 101 §2 εδ. β΄), θα πρέπει ως ημερομηνία της συναλλαγής να αναγράφεται η ημερομηνία που προβλέπεται η κατάρτισή της.
Εκτός του πεδίου εφαρμογής της υπό εξέταση ρύθμισης τίθεται, σαφώς, η περίπτωση της εκ των υστέρων έγκρισης ήδη (μη νομίμως) καταρτισθείσας συναλλαγής. Ως εκ τούτου, η δημοσιότητα θα επέλθει αφότου χορηγηθεί η, εκ των υστέρων, έγκριση.
Για τη νομιμότητα της σύναψης, κατ’ αρχήν απαγορευμένων, συμβάσεων/συναλλαγών ανάμεσα στην ΑΕ και μέλη του ΔΣ της/συνδεδεμένα μέρη θα πρέπει να συντρέχει σειρά προϋποθέσεων. Τελευταίος κρίκος στη σχετική αλυσίδα αποτελεί η δημοσιότητα των αποφάσεων των αρμοδίων οργάνων. Η παράλειψη της επιφέρει ακυρότητες και γεννά ευθύνες. Περί αυτών επόμενη αρθρογραφία μας.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 30 Απριλίου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.