Ι. Προοίμιο
Το 1956 ο Αμερικανός πρόεδρος Αϊζενχάουερ ανακοίνωσε το αμερικανικό δορυφορικό πρόγραμμα. Ο Δρ Ρίτσαρντ Γούλεϊ, βασιλικός αστρονόμος της Αγγλίας, βιάστηκε να χαρακτηρίσει τότε τις συζητήσεις για τα διαστημικά ταξίδια «σκέτες σαχλαμάρες!». Στις 4.10.1957 η Σοβιετική ένωση εκτόξευε τον «Σπούτνικ 1».
Μήπως και το blockchain είναι «σκέτες σαχλαμάρες»;
ΙΙ. 4IR, DLT & Blockchain
Διανύουμε την εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4IR). Όπως αναλύθηκε σε προηγούμενο σχετικό άρθρο, αφορμή της υπήρξε η προσπάθεια ενίσχυσης της παραγωγικής διαδικασίας. Κεντρική ιδέα ήταν να καταστούν τα εργοστάσια «έξυπνα», επομένως περισσότερο λειτουργικά και αποτελεσματικά. Πολύ γρήγορα όμως η 4IR ξεπέρασε τα στενά τους όρια και άρχισε να κατακλύζει τις ζωές όλων μας.
Η 4IR έχει καταστήσει, ήδη, δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στον φυσικό, βιολογικό και ψηφιακό κόσμο.
Μιλήσαμε ήδη για τις τεχνολογίες που την απαρτίζουν και, μεταξύ αυτών, την Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού (Distributed Ledger Technology/DLT). Όσον αφορά την τελευταία (DLT), διαπιστώσαμε πως πρόκειται για «μια βάση δεδομένων τα οποία αντί να αποθηκεύονται σε μια κεντρική τοποθεσία κατανέμονται σε δίκτυο περισσοτέρων υπολογιστών. Τα μέλη του δικτύου, ανάλογα με τις άδειες που τους έχουν δοθεί, έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν πρόσβαση στις πληροφορίες ή/και, κατά περίπτωση, να προσθέτουν δεδομένα».
Είδαμε επίσης πως ο περισσότερο κοινός τύπος τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού είναι η, ευρύτερα γνωστή, αλυσίδα συστοιχιών («blockchain»). Στο πλαίσιο αυτό κατανοήσαμε πως η συγκεκριμένη «αλυσίδα» «…προστατεύεται στο σύνολό της από σύνθετους μαθηματικούς αλγορίθμους με σκοπό να διασφαλίζεται η ακεραιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων. Αυτή η αλυσίδα αποτελεί την ολοκληρωμένη καταγραφή όλων των συναλλαγών που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων. Περισσότερο γνωστή χρήση του blockchain η δημιουργία και κυκλοφορία κρυπτονομισμάτων καθώς και η διενέργεια συναλλαγών με αυτά». Διαπιστώσαμε επίσης πως το blockchain συνιστά επανάσταση στην ασφάλεια των συναλλαγών.
Όλα τούτα βέβαια, αν και αρκετά δυσνόητα, μοιάζουν (και είναι) εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Ειδικά για τις επιχειρήσεις. Αρκεί, βέβαια, να απαντηθούν συγκεκριμένα ερωτήματα.
Μεταξύ αυτών:
Ποια η αξία του blockchain για τις επιχειρήσεις;
Με ποιο τρόπο το blockchain καθιστά, ολοένα και περισσότερο, αναγκαία την ύπαρξή του κι εκείνους που θα «αποστρέψουν την κεφαλή» από την αξιοποίησή του, «εκτός παιδιάς»;
Ποιες οι ευκαιρίες αξιοποίησής του για την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων;
ΙΙΙ. Η αξιοποίηση του blockchain
Οι εφαρμογές της τεχνολογίας blockchain καλύπτουν, ήδη, την πλειονότητα των τομέων της οικονομίας στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα.
Σταδιακά, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις & οργανισμοί διερευνούν τα οφέλη και δυνητικές χρήσεις της-σε διάφορες πτυχές της δραστηριότητάς τους. Πιλοτικά προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη. Κάποιοι, πρωτοπόροι, απολαμβάνουν τις εφαρμογές και πλεονεκτήματά της.
Την πρωτοκαθεδρία, επί του παρόντος, όσον αφορά την αξιοποίηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας διατηρεί ο ιδιωτικός τομέας.
Οι τράπεζες (ιδίως) πρωτοστατούν. Σε διεθνές επίπεδο.
Εντούτοις, διστακτικά στην αρχή, με ολοένα και περισσότερο σίγουρα βήματα στην συνέχεια, κράτη, δημόσιες αρχές, εθνικοί και διεθνείς οργανισμοί αποδέχονται την ύπαρξη του blockchain και αρχίζουν να προσβλέπουν στα οφέλη του. Κάποιοι εξ αυτών ήδη τα απολαμβάνουν.
IV. Blockchain και επιχειρήσεις
Το αντικείμενο και η λειτουργία κάθε επιχείρησης διακρίνονται για τα ιδιαίτερα στοιχεία τους. Στο πλαίσιο αυτό, η (δυνητική) αξιοποίηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας διαφέρει από τη μια επιχείρηση στην άλλη. Είναι όμως δεδομένο πως οι επιχειρήσεις μπορούν πολυεπίπεδα να αξιοποιήσουν το blockchain και να καταστούν πρωτοπόροι στο χώρο τους. Το κεντρικό ζητούμενο πάντοτε, για κάθε επιχείρηση, είναι το επιχειρηματικό όφελος. To Blockchain είναι δυνατό να συνδράμει, πολυεπίπεδα, προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Η επίτευξη του επιχειρηματικού οφέλους είναι δυνατή με δύο, κατά βάση, τρόπους:
(α) με την ένταξη του blockchain στη λειτουργία της επιχείρησης (γενικά ή τις επιμέρους δραστηριότητές της) και την αξιοποίησή του ως επιχειρηματικό πλεονέκτημα
(και, όσον αφορά εκείνους που εξειδικεύονται στη συγκεκριμένη τεχνολογία)
(β) με την ένταξη του blockchain στις παρεχόμενες-εξειδικευμένες υπηρεσίες (λ.χ. παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών προς επιχειρήσεις για την αξιοποίησή του ως επιχειρηματικό πλεονέκτημα ή τεχνικής υποστήριξης για την ένταξή του, ως εργαλείο, στη λειτουργία της επιχείρησης)
Δεδομένου του εύρους των δυνητικών χρήσεων της συγκεκριμένης τεχνολογίας δεν είναι δυνατή η απαρίθμηση του συνόλου των τρόπων αξιοποίησής της. Θα περιοριστούμε, κατ’ ανάγκη, στις περισσότερο βασικές.
V. Η αξιοποίηση του blockchain στη λειτουργία των επιχειρήσεων
Το blockchain, λειτουργεί ως ένα αποκεντρωμένο (decentralized) λογιστικό καθολικό. Προσφέρει αποδιαμεσολάβηση, ασφάλεια και ταχύτητα στις συναλλαγές. Τα συγκεκριμένα πλεονεκτήματα δεν συνδέονται με εξειδικευμένα αντικείμενα ή δραστηριότητες. Η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων του αφορά κάθε επιχείρηση.
Το blockchain καθιστά περιττή τη διαμεσολάβηση και τους διαμεσολαβητές. Τα σχετικά κόστη δεν έχουν, πλέον, οποιοδήποτε νόημα. Επιτυγχάνεται, εύκολα, η μείωση του τελικού κόστους και της γραφειοκρατίας. Υποβοηθείται, καθοριστικά, η επιτάχυνση της ολοκλήρωσης των συναλλαγών.
Οι εταιρείες αποκτούν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν την τεχνολογία blockchain, προκειμένου να καταγράψουν οποιοδήποτε στοιχείο. Τα στοιχεία, κυρίως, εκείνα, τα οποία θεωρούν ότι προσδίδουν υπεραξία στο προϊόν ή υπηρεσία τους-βεβαίως και την προέλευσή τους από τις ίδιες. Η δυνατότητα αυτή οφείλεται στο γεγονός πως οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο (οικονομικό, φυσικό ή εικονικό) μπορεί να ψηφιοποιηθεί και να παρουσιαστεί σε λογιστικό βιβλίο (:“blockchain ledger”).
Στο πλαίσιο αυτό, οποιαδήποτε επιχείρηση μπορεί να επιδείξει απόλυτη εμπιστοσύνη στα δεδομένα που αποτυπώνονται σε ένα blockchain. Καθώς η επαλήθευσή τους (των δεδομένων) είναι δυνατή σε μηδενικό χρόνο, δύσκολα θα σκεφτόταν κάποιος να δηλώσει κάτι αναληθές. Η γνησιότητα ενός προϊόντος, η χώρα προέλευσής του και οι συνθήκες παραγωγής του, δεν είναι δυνατό να αμφισβητηθούν στην περίπτωση που έχει γίνει χρήση του blockchain. Ο καταναλωτής, καθώς αισθάνεται ασφαλής όσον αφορά τα συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής του, προτιμά το προϊόν της συγκεκριμένης επιχείρησης έναντι άλλης που δεν διαθέτει τη συγκεκριμένη «σφραγίδα».
Η γνησιότητα μιας πιστοποίησης γνώσεων ή ενός πτυχίου διαπιστώνεται, εύκολα, όταν ο πάροχός τους έχει κάνει την καταχώρισή του με χρήση του blockchain. Η συγκεκριμένη πιστοποίηση (ή το συγκεκριμένο πτυχίο) αποκτά αυξημένο κύρος και συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι αντιστοίχων που στερούνται του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού. Στο πλαίσιο αυτό, ο εργοδότης δεν θα έχει λόγο να αμφιβάλλει για την γνησιότητα τίτλων που προσκομίζει ο (υποψήφιος) εργαζόμενός του, όταν θα έχουν καταχωρισθεί στο blockchain με τη συγκεκριμένη (μοναδική και εύκολα επαληθεύσιμη) τιμή κατατεμαχισμού («hash») της.
VI. Κρυπτονομίσματα και επιχειρήσεις
Τα κρυπτονομίσματα είναι ψηφιακά νομίσματα που βασίζονται σε λογισμικό “ανοικτού κώδικα”. Περισσότερο γνωστό και ευρύτερα κυκλοφορούν, μεταξύ των κρυπτονομισμάτων, το bitcoin.
Τα κρυπτονομίσματα επιτρέπουν τη μεταφορά αξίας μεταξύ των συναλλασσομένων, χωρίς να απαιτείται η ύπαρξη μιας κεντρικής αρχής (π.χ. Τράπεζας ή Κράτους). Ως ψηφιακά, τα νομίσματα αυτά, δεν αποτυπώνονται σε υλική μορφή. Κάθε συναλλαγή που πραγματοποιείται με κρυπτονομίσματα επιβεβαιώνεται από τους χρήστες του αποκεντρωμένου νομισματικού συστήματος και καταγράφεται στο Blockchain. Τα κρυπτονομίσματα έχουν την ιδιότητα να αντιστέκονται στον πληθωρισμό. Με τα παρόντα τεχνολογικά δεδομένα μάλιστα, καθίσταται ανέφικτη η πλαστογράφησή τους. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των κρυπτονομισμάτων είναι που καθιστούν την εκάστοτε χρηματική συναλλαγή φθηνότερη, γρηγορότερη και ασφαλέστερη σε σύγκριση με τα παραδοσιακά νομίσματα και δίκτυα πληρωμής.
Υπήρξε, κατά βάση, αρνητική η αντίδραση του καθενός από εμάς, όταν για πρώτη φορά πληροφορηθήκαμε την ύπαρξη και χρήση των κρυπτονομισμάτων. Ήταν αρκετό το γεγονός πως δεν εκδίδονταν από κάποια κρατική οντότητα κι ούτε αντιστοιχούσαν σε κάτι απτό. Επίσης: δεν ήταν δυνατό να κατατεθούν σε κάποια τράπεζα που θα πιστοποιούσε την ύπαρξη και κατοχή τους. Εξάλλου, οι δραστηριότητες με τις οποίες (ήταν γνωστό) πως συνδέονταν κινούνταν, αρχικά, μακριά από τα φώτα. Δραστηριότητες που είτε ήταν αμιγώς παράνομες είτε όχι ξεκάθαρα νόμιμες.
Τα κρυπτονομίσματα αντιμετωπίζονται, ακόμα και σήμερα, με επιφύλαξη και, ίσως, φόβο. Η άγνοια είναι ικανός σύμμαχος προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Είναι δεδομένο, εντούτοις, πως οι επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν, πολλαπλά, από τη χρήση κρυπτονομισμάτων. Κάποιες ήδη επωφελούνται. Αποτελεί μια πραγματικότητα πως υπάρχουν «πορτοφόλια» που διαθέτουν ικανό αριθμό τέτοιων κρυπτονομισμάτων. Η ικανότητα των επιχειρήσεων να συναλλάσσονται με τους κατόχους τους αποτελεί, ήδη, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού τους.
Οι επιχειρήσεις στη χώρα μας που δέχονται κρυπτονομίσματα (ιδίως bitcoin) αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Αυτό που προκύπτει όμως ως περισσότερο εντυπωσιακό είναι το φάσμα των παρεχομένων υπηρεσιών και προσφερομένων προϊόντων. Εύκολα, λ.χ., μπορεί να απολαύσει κάποιος υπηρεσίες ΙΚΤΕΟ, web hosting, δικηγόρου και οδοντιάτρου εξοφλώντας σε κρυπτονομίσματα. Είναι, αντίστοιχα, εύκολο να αγοράσει κανείς toner, να προμηθευτεί ιατρικό εξοπλισμό ή/και τα φάρμακά του από το φαρμακείο, πληρώνοντας με bitcoin. Επίσης να εξοφλήσει τα δίδακτρα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο μας δίνει πλήρη, σχετική, εικόνα.
Ανεξάρτητα πάντως από την καθημερινή λειτουργία της επιχείρησης (πώληση προϊόντων, παροχή υπηρεσιών, επίτευξη κέρδους) σημαντική αξία μπορεί να έχουν τα κρυπτονομίσματα και στην επίτευξη του εταιρικού σκοπού. Μέσω, λ.χ., της διαδικασίας άντλησης και συγκέντρωσης κεφαλαίων. Κι αυτό, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι το σημαντικότερο.
Η ανάγκη για κεφαλαιακή ενίσχυση μιας επιχείρησης είναι δυνατό να παρουσιαστεί τόσο κατά την ίδρυση όσο και κατά τη λειτουργία της. Είναι γνωστό πως, σε διεθνές επίπεδο, λειτουργούν διάφορες «πλατφόρμες» στις οποίες «συναντώνται» δυνητικοί επενδυτές και ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.
Στη διαδικασία της συγκέντρωσης κεφαλαίων, τα κρυπτονομίσματα παρέχουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αντλήσουν χρήματα (σχεδόν ανέξοδα-σίγουρα όμως ταχύτατα) από μια διεθνή δεξαμενή επενδυτών. Μέσω της τεχνολογίας Blockchain και των κρυπτονομισμάτων, καθίστανται πλέον περιττοί οι ενδιάμεσοι διαχειριστές σε επενδύσεις υπό τη μορφή crowdfunding.
Κι ακόμα περισσότερο: Οι επιχειρήσεις είναι δυνατό να συγκεντρώσουν κεφάλαια χρήσιμα για τη λειτουργία τους, μέσω της έκδοσης δικών τους ψηφιακών νομισμάτων.
VII. Έξυπνα συμβόλαια και επιχειρήσεις.
Τα σύγχρονα έξυπνα συμβόλαια (περισσότερο γνωστά ως “smart contracts”) λειτουργούν ιδανικά μέσω της τεχνολογίας blockchain. Πρόκειται για συμβάσεις που συνάπτονται ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους συμβαλλόμενους. Δεν αποτυπώνονται όμως σε χαρτί. Αποτυπώνονται ψηφιακά και «υπογράφονται» (ψηφιακά επίσης) από τους συμβαλλόμενους σε έναν κώδικα κρυπτογραφημένου αλγοριθμικού λογισμικού. Πρόκειται για αυτοεκτελούμενα συμβόλαια, που περιέχουν όρους οι οποίοι έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των συμβαλλόμενων. Είναι προφανές πως οι επιχειρήσεις μπορούν να αντικαταστήσουν τις περισσότερες συμβάσεις, αν όχι όλες, ο (λ.χ. συμβάσεις εργασίας) με μια έξυπνη σύμβαση.
Η χρησιμότητα των έξυπνων συμβάσεων αποδεικνύεται (και μέλλει περαιτέρω να αποδειχθεί) εξαιρετικά σημαντική στις εμπορικές συναλλαγές. Για παράδειγμα, επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με γεωγραφικά απομακρυσμένους αγοραστές και προμηθευτές, μπορούν, μέσω της τεχνολογίας blockchain και της βελτιωμένης ιχνηλασιμότητας που αυτή προσφέρει, να παρέχουν πιστοποίηση όσον αφορά την προέλευση, την ακεραιότητα και τη συμφωνημένη ποιότητα των ενδιάμεσων ή τελικών προϊόντων τους. Αντίστοιχα, μπορούν να επιβεβαιώνουν τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά προϊόντων που προμηθεύονται από την παγκόσμια αγορά.
Είναι σημαντικό να τονισθεί πως οποιαδήποτε παραβίαση έξυπνης σύμβασης επαληθεύεται αυτόματα. Μια τέτοια παραβίαση δεν δυνατό μάλιστα να αμφισβητηθεί. Οι συνέπειες τόσο της εκτέλεσής της (λ.χ. εξόφληση του τιμήματος) όσο και της παραβίασης συμβατικών υποχρεώσεων (λ.χ. μη εκτέλεση της σύμβασης) επέρχονται αμέσως. Τα δεδομένα αυτά οδηγούν στη δραστική μείωση του κόστους των συναλλαγών, στην αποφυγή διενέξεων και αναγκαιότητα εκτεταμένης ανθρώπινης εμπλοκής. Η μείωση του κόστους προβάλλει ως αυτονόητη. Οι δικηγόροι χάνουν, ευτυχώς για τις επιχειρήσεις, δικηγορική ύλη…
VIII. Η τεχνολογία Blockchain ως αντικείμενο (αυτοτελούς) δραστηριότητας
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία Blockchain φέρνει μια τεχνολογική επανάσταση σημαντικότερη από εκείνη του internet. Πρόκειται για μια επαναστατική τεχνολογία, το εύρος των δυνατοτήτων της οποία ακόμα δεν έχει αναδυθεί στο σύνολό της. Και ενώ η χρήση της ολοένα και αυξάνεται, η τεχνολογία αυτή μετρά λίγα, μόλις, χρόνια ζωής. Κατ’ αποτέλεσμα, όπως καθετί καινούργιο, παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης. Ήδη προτείνονται, ολοένα και περισσότερο, διάφοροι κλάδοι στους οποίους η τεχνολογία αυτή μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις δυνατότητας εφαρμογής της τεχνολογίας αυτής είναι οι τομείς του χρηματοπιστωτικού τομέα, της ιατρικής περίθαλψης, των αλυσίδων εφοδιασμού, της εκπαίδευσης, των δημιουργικών βιομηχανιών και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, των μεταφορών, της ναυτιλίας και της ενέργειας (τομείς που περιγράφονται και στο Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 3ης Οκτωβρίου 2018 σχετικά με τις τεχνολογίες κατανεμημένου καθολικού (DLT) και το σύστημα blockchain: οικοδόμηση εμπιστοσύνης με αποδιαμεσολάβηση (2017/2772(RSP))
Είναι λοιπόν δεδομένο πως οι επιχειρήσεις εκείνες που θα ασχοληθούν με την αξιοποίηση, της βελτίωση και την επεκτασιμότητα της συγκεκριμένης τεχνολογίας μπορούν να προσβλέπουν σε ένα μέλλον περισσότερο ευοίωνο.
ΙΧ. Το παράδειγμα της Κύπρου
Η τεχνολογία του blockchain δεν μπορεί να λειτουργήσει αυθύπαρκτα. Μπορεί μεν να περιορίζει δικηγορική ύλη, άλλοι επαγγελματικοί κλάδοι όμως βγαίνουν περισσότερο ωφελημένοι. Το blockchain απαιτεί τεχνικές υποδομές και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό.
Είναι όμως σημαντικό να κατανοήσουμε πως είναι απολύτως αναγκαία η θέσπιση του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου. Η Κύπρος κινείται ήδη προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Η Κυπριακή Δημοκρατία εξέδωσε, ήδη, το Μάϊο του 2019 την Εθνική Στρατηγική για την Κύπρο με τίτλο: Αποκεντρωμένες Τεχνολογίες (Blockchain). Στόχος της είναι η βέλτιστη αξιοποίηση του δυναμικού των Τεχνολογιών Κατανεμημένου Καθολικού (DLT) και Blockchain. Μια από της δράσεις που περιλαμβάνει είναι η προετοιμασία του νομοθετικού πλαισίου για τις νέες τεχνολογίες.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, δεν περιορίζεται στον σχεδιασμό της αξιοποίησης της τεχνολογίας blockchain στο δημόσιο τομέα. Προχωρά ένα βήμα παρακάτω: στον ιδιωτικό τομέα και τις επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η Εθνική Στρατηγική της Κύπρου, προτείνει νομοθετικές αλλαγές στον περί εταιρειών νόμο, στους περί φορολογίας εισοδήματος νόμους καθώς και το νόμο αναφορικά με την παρεμπόδιση και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εστιάζει στις νομοθετικές προβλέψεις που θα αφορούν τα κρυπτονομίσματα και τα έξυπνα συμβόλαια.
Η Εθνική Στρατηγική της Κύπρου εκπονήθηκε βασιζόμενη στα ήδη συναφθέντα από την ίδια κείμενα. Μεταξύ αυτών: «Η Ευρωπαϊκή Συνεργασία Τεχνολογίας Blockchain» (European Blockchain Partnership -EBP), που υπογράφηκε στις 4 Ιουνίου 2018. Επίσης: η «κοινή Δήλωση των χωρών του Νότου της Μεσογείου για την Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού» (Declaration of the Southern Mediterranean Countries on Distributed Ledger Technologies), που υπογράφηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2018.
Μολονότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των συμβαλλομένων, δεν έχει κινητοποιηθεί, όπως η Κύπρος, προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή της τεχνολογίας Blockchain και να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Χ. Εν κατακλείδι
Ο καημένος ο Δρ Ρίτσαρντ Γούλεϊ δεν φανταζόταν πως ένα έτος μετά την διάσημη γκάφα του για τα διαστημικά ταξίδια (:είναι «σκέτες σαχλαμάρες!»-1956) θα είχαν ήδη γίνει πραγματικότητα. Αντίστοιχα, κανείς δεν φανταζόταν-πιθανότατα (ακόμα και στις αρχές της δεκαετίας του 1980), τη διείσδυση του internet στην καθημερινότητα όλων μας.
Κανείς δεν μπορεί, ήδη, να λοιδωρήσει το blockchain. Είναι δεδομένο πως συνιστά «επανάσταση» σημαντικότερη από εκείνη του internet.
Αναγκαία παρουσιάζεται η (ταχεία) προσαρμογή των επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα. Οι εξ αυτών πρώτες θα καρπωθούν και άμεσα και περισσότερα οφέλη. (Οι λοιπές;)
Αναγκαία όμως παρουσιάζεται, ταυτόχρονα, η θέσπιση κανονιστικού πλαισίου για το blockchain. Το παράδειγμα της Κύπρου είναι και (χρονικά) πρόσφατο και αρκούντως διδακτικό.
Οι περαιτέρω καθυστερήσεις μόνον βλαπτικές μπορούν να αποδειχθούν.
Σε επιχειρηματικό και εθνικό επίπεδο.
Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 17 Νοεμβρίου 2019.
