Κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας αντιμετωπίσαμε καταστάσεις πρωτόφαντες. Σε προσωπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Επιτυχώς, εντούτοις-κατ’ αντικειμενική κρίση, κατάφερε να χειριστεί η Πολιτεία, την όλη κατάσταση. Επέτυχε τη μέγιστη δυνατή προστασία της ανθρώπινης ζωής, της υγείας, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Θα ανέμενε κανείς πως στο δεύτερο κύμα όλα θα ήταν περισσότερο βελτιωμένα: τα αναγκαία μέτρα, ο χρόνος λήψης τους, τα αποτελέσματα. Καταφέραμε το, φαινομενικά, ακατόρθωτο: Να λαμβάνουμε πάντοτε καθυστερημένα, το τελευταίο δίμηνο, κάθε αναγκαίο μέτρο. Τόσο καθυστερημένα μάλιστα, που η λήψη τους αποβαίνει, ενίοτε, απολύτως αναποτελεσματική. Το «γονατισμένο» ΕΣΥ και η ανεπάρκεια των ΜΕΘ των δημοσίων νοσοκομείων, του λόγου το αληθές αποδεικνύουν. Σε εντυπωσιακό βαθμό καθυστερημένες και οι αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις (η Επιστρεπτέα Προκαταβολή και η Kαταβολή Mειωμένου Mισθώματος πρόχειρα παραδείγματα). Τα αντίστοιχα, δυστυχώς, ισχύουν και για τις ρυθμίσεις που αφορούν τις αναστολές των συμβάσεων εργασίας…
Περί της εκ των υστέρων νομοθέτησης…
Η επιγενόμενη νομοθέτηση για τόσο σημαντικά θέματα και οι αναδρομικής ισχύος ρυθμίσεις δημιουργούν, το δίχως άλλο, ανασφάλεια δικαίου. Υποδηλώνουν, περαιτέρω, περιορισμένη διαχειριστική ικανότητα.
Να θυμηθούμε πως η κανονική ροή για τη θέση σε εφαρμογή ενός νομοθετικού μέτρου είναι: (α) ψήφιση και δημοσίευση νόμου, (β) έκδοση και δημοσίευση Υπουργικής Απόφασης-όπου απαιτείται, (γ) εγκύκλιος του αρμόδιου Υπουργείου με τις αναγκαίες οδηγίες και (δ) έναρξη εφαρμογής. Ας θυμηθούμε όμως τα σχετικά με τις αναστολές των συμβάσεων εργασίας και την τηλεργασία.
Το πρωθυπουργικό διάγγελμα της 31.10.20 μας είχε προϊδεάσει για τη λήψη μέτρων μεταξύ άλλων για την προστασία των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Δελτίο Τύπου της 5.11.20 του Υπουργείου Οικονομικών προανήγγειλε, μεταξύ άλλων, το μέτρο της αναστολής των συμβάσεων εργασίας που αφορούσε όχι μόνον τις επιχειρήσεις των οποίων διακόπηκε η λειτουργία με εντολή δημόσιας αρχής αλλά και τις πληττόμενες από το δεύτερο κύμα της πανδημίας.
Στις 15.11.20 δόθηκαν οι πρώτες οδηγίες από το Υπουργείο Εργασίας για την υποβολή στο ΕΡΓΑΝΗ των δηλώσεων αναστολών για τον (ουσιαστικά παρελθόντα) μήνα Νοέμβριο και στις 18.11.20 οι συμπληρωματικές. Να σημειωθεί: χωρίς, οποιαδήποτε, νομοθετική βάση ή τεκμηρίωση.
Τρεις, ολόκληρες, εβδομάδες μετά (στις 26.11.20) δημοσιεύθηκε ο ν. 4756/20 (ΦΕΚ Α’ 235/26.11.2020) όπου στις διατάξεις των άρθρων 68 και 69 διαχειριζόταν, επιτέλους, το θέμα της αναστολής των συμβάσεων εργασίας για τον μήνα Νοέμβριο(!). Ακολούθησε, αυθημερόν, η ΚΥΑ πολ. 48713/1232/26.11.20 (ΦΕΚ B’ 5246/26.11.2020-στο εξής: «ΚΥΑ») που εξειδίκευε το ίδιο θέμα-για τον μήνα Νοέμβριο επίσης(!).
Με ποια δεδομένα θα μπορούσαν να λάβουν επιχειρηματικές αποφάσεις, άραγε, οι πληττόμενες (και σε περιορισμένη λειτουργία) επιχειρήσεις για τον μήνα Νοέμβριο, τη στιγμή που δεν είχαν γνώση του (ανύπαρκτου μέχρι την 26/11) θεσμικού πλαισίου;
Σε κάθε περίπτωση: εργάσιμες επομένως ημέρες για τη διαχείριση του όλου θέματος (τόσο για τις πληγείσες όσο και για κείνες που τελεί σε αναστολή η λειτουργία τους-βεβαίως και για τους δύσμοιρου λογιστές τους): Η Παρασκευή 27 Νοεμβρίου και η Δευτέρα 30 Νοεμβρίου (αναδρομικά, βεβαίως, για ολόκληρο το μήνα Νοέμβριο)…
Είναι προφανές πως όλα τούτα στερούνται σοβαρότητας.
Ας δούμε όμως τις βασικές ρυθμίσεις της ως άνω ΚΥΑ (οι διατάξεις που στη συνέχεια αναφέρονται είναι εκείνης οι διατάξεις-με εξαίρεση όπου κάτι διαφορετικό αναφέρεται).
Α. Επιχειρήσεις των οποίων αναστέλλεται η λειτουργία με εντολή δημόσιας αρχής
Ερώτημα 1ο: Ποιες επιχειρήσεις, ειδικότερα, αφορούν τα μέτρα;
Αφορούν τις επιχειρήσεις, που εδρεύουν ή έχουν υποκατάστημα/τα σε περιφερειακές ενότητες, των οποίων αναστέλλεται η λειτουργία της έδρας ή των υποκαταστημάτων τους, με εντολή δημόσιας αρχής, βάσει Κωδικών Αριθμού Δραστηριότητας (ΚΑΔ), που ορίζονται από το Υπουργείο Οικονομικών (κεφ. Α, άρθρο 1 §1).
Ερώτημα 2ο: Ποιων εργαζομένων οι συμβάσεις αναστέλλονται και για ποιο χρονικό διάστημα;
Το μέτρο αφορά τους εργαζόμενους των ανωτέρω (Ερωτ. 1ο) επιχειρήσεων, οι οποίοι έχουν προσληφθεί έως και την 4η Νοεμβρίου 2020. Οι συμβάσεις τους τίθενται υποχρεωτικά σε αναστολή (ή παρατείνεται προϋφιστάμενη αναστολή τους) για το χρονικό διάστημα, κατά περίπτωση, από 1.11.2020 έως και 6.11.2020 ή 7.11.2020 έως και 30.11.2020 (κεφ. Α, άρθρα 1 §§1 & 2). Τα αντίστοιχα ισχύουν και για τους εργαζόμενους που έχουν ενταχθεί στον Μηχανισμό ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ (κεφ. Α, άρθρο 1 §3). Επίσης και για τους εργαζόμενους εκείνους που επιδοτούνται από το Ανοικτό Πρόγραμμα 100.000 νέων επιδοτούμενων θέσεων εργασίας (κεφ. Α, άρθρο 1 §4β).
Ερώτημα 3ο: Τι συμβαίνει με τις συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου;
Οι συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου των εργαζομένων, οι οποίες λήγουν μετά την ημερομηνία αναστολής της λειτουργίας των εργοδοτών τους με εντολή δημόσιας αρχής, τίθενται υποχρεωτικά σε αναστολή. Μετά το πέρας του διαστήματος της αναστολής, οι συμβάσεις εργασίας συνεχίζονται για τον συμφωνηθέντα, υπολειπόμενο, χρόνο. Η υποχρέωση αυτή δεν ισχύει όταν υφίσταται αντικειμενική αδυναμία όπως, λ.χ., στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που από τη μορφή ή το είδος ή τη δραστηριότητά τους έχουν συγκεκριμένο χρόνο λειτουργίας (κεφ. Α, άρθρο 1 §4β).
Ερώτημα 4ο: Τι ισχύει όσον αφορά τις εξαιρέσιμες δραστηριότητες των συγκεκριμένων επιχειρήσεων;
Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, για τις περιπτώσεις εξαιρέσιμων δραστηριοτήτων από την απαγόρευση λειτουργίας τους έχουν τη δυνατότητα:
(α) Να θέτουν εργαζόμενους (των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τους δεν έχουν τεθεί σε αναστολή), σε καθεστώς τηλεργασίας, όταν αυτή είναι δυνατό να παρασχεθεί με τον συγκεκριμένο τρόπο (κεφ. Α, άρθρο 1 §5α) και
(β) Να προσλαμβάνουν εργαζομένους κάνοντας χρήση του προγράμματος «Ανοικτό Πρόγραμμα 100.000 νέων επιδοτούμενων θέσεων εργασίας». Τους συγκεκριμένους εργαζόμενους είναι δυνατό να θέσουν σε τηλεργασία δεν είναι όμως δυνατό να τεθούν σε αναστολή οι συμβάσεις τους (κεφ. Α, άρθρο 1 §5β).
Ερώτημα 5ο: Είναι δυνατή η ανάκληση της αναστολής συμβάσεων εργασίας εργαζομένων των συγκεκριμένων επιχειρήσεων;
Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις είναι δυνατό να προβαίνουν σε προσωρινή, μόνον, ανάκληση αναστολής συμβάσεων εργασίας εργαζομένων τους για κάλυψη έκτακτων, πρόσκαιρων, κατεπειγουσών και ανελαστικών αναγκών, στο πλαίσιο αντιμετώπισης του κορωνοϊού COVID-19 (κεφ. Α, άρθρο 1 §6).
Ερώτημα 6ο: Ποιες οι υποχρεώσεις των συγκεκριμένων επιχειρήσεων;
Οι εν λόγω επιχειρήσεις για όσο χρονικό διάστημα οι συμβάσεις των εργαζομένων τους τελούν σε αναστολή και, σε κάθε περίπτωση, μέχρι και την 30η Νοεμβρίου 2020, υποχρεούνται να μην προβούν σε μειώσεις προσωπικού με καταγγελία σύμβασης εργασίας. Σε περίπτωση διενέργειας μιας τέτοιας καταγγελίας, αυτή είναι άκυρη (κεφ. Α, άρθρο 1 §7).
Β. Πληττόμενες επιχειρήσεις
Ερώτημα 7ο: Ποιες επιχειρήσεις, ειδικότερα, αφορούν τα μέτρα;
Αφορούν τις επιχειρήσεις που ορίζονται από το Υπουργείο Οικονομικών, βάσει ΚΑΔ, ως πληττόμενες (κεφ. Β, άρθρο 1 §1).
Ερώτημα 8ο: Ποιων εργαζομένων οι συμβάσεις είναι δυνατό να ανασταλούν και για ποιο χρονικό διάστημα;
Το μέτρο αφορά τους εργαζόμενους των ανωτέρω (Ερωτ. 7ο) επιχειρήσεων. Οι συμβάσεις τους είναι δυνατό να τεθούν σε αναστολή (ή να παραταθεί προϋφιστάμενη αναστολή) από 1.11.2020 έως και 30.11.2020 κατ’ ανώτατο όριο (κεφ. Β, άρθρα 1 §1). Τα αντίστοιχα ισχύουν και για τους εργαζόμενους που έχουν ενταχθεί στον Μηχανισμό ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ (κεφ. Β, άρθρο 1 §4). Επίσης και για τους εργαζόμενους εκείνους που επιδοτούνται από το Ανοικτό Πρόγραμμα 100.000 νέων επιδοτούμενων θέσεων εργασίας υπό την προϋπόθεση της θέσης σε αναστολή του συνόλου των εργαζομένων της επιχείρησης (κεφ. Β, άρθρο 1 §3).
Ερώτημα 9ο: Τι συμβαίνει με τις συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου;
Η αναστολή συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου των εργαζομένων, οι οποίες είχαν τεθεί σε αναστολή στο παρελθόν είναι δυνατό να παραταθεί έως 30.11.20-κατ’ ανώτατο όριο. Μετά το πέρας του διαστήματος της αναστολής, οι συμβάσεις εργασίας συνεχίζονται για τον συμφωνηθέντα, υπολειπόμενο, χρόνο. Η υποχρέωση αυτή δεν ισχύει όταν υφίσταται αντικειμενική αδυναμία όπως, λ.χ., στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που από τη μορφή ή το είδος ή τη δραστηριότητά τους έχουν συγκεκριμένο χρόνο λειτουργίας (κεφ. Β, άρθρο 2 §3).
Ερώτημα 10ο: Είναι δυνατή η ανάκληση της αναστολής συμβάσεων εργασίας εργαζομένων των συγκεκριμένων επιχειρήσεων;
Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις είναι δυνατό να προβαίνουν σε ανάκληση της αναστολής συμβάσεων εργασίας εργαζομένων τους αλλά και να τις θέτουν εκ νέου σε αναστολή έως την 30.11.20 (κεφ. Β, άρθρο 2 §4). Σε αντίθεση με τα οριζόμενα για την ανάκληση της αναστολής από επιχειρήσεις των οποίων η λειτουργία έχει ανασταλεί με απόφαση της δημόσιας αρχής, οι πληττόμενες επιχειρήσεις δεν απαιτείται να προβάλουν κάποιο ιδιαίτερο λόγο για να ανακαλέσουν την αναστολή συμβάσεων εργασίας.
Ερώτημα 11ο: Τι ισχύει όσον αφορά την τηλεργασία;
Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις υποχρεούνται να θέτουν σε τηλεργασία τους εργαζομένους τους σε ποσοστό 50% επί του συνόλου των εργαζομένων των οποίων η εργασία μπορεί να παρασχεθεί με το σύστημα αυτό) (κεφ. Β, άρθρο 2 §5β).
Ερώτημα 12ο: Ποιες οι υποχρεώσεις των συγκεκριμένων επιχειρήσεων;
Οι εν λόγω επιχειρήσεις υποχρεούνται να μην προβούν σε μειώσεις προσωπικού με καταγγελία σύμβασης εργασίας για όσο χρονικό διάστημα οι συμβάσεις των εργαζομένων τους τελούν σε αναστολή, και σε κάθε περίπτωση, μέχρι και την 30η Νοεμβρίου 2020. Σε περίπτωση διενέργειας μιας τέτοιας καταγγελίας, αυτή είναι άκυρη (κεφ. Β, άρθρο 2 §1).
Υποχρεούνται επίσης να διατηρήσουν τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας και με το ίδιο είδος σύμβασης εργασίας, για χρονικό διάστημα ίσο με το συνολικό χρονικό διάστημα της αναστολής των συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων τους. Η υποχρέωση αυτή δεν υφίσταται όταν συντρέχει αντικειμενική αδυναμία εκπλήρωσής της, όπως σε περιπτώσεις επιχειρήσεων που από τη μορφή, το είδος ή τη δραστηριότητά τους έχουν συγκεκριμένο χρόνο λειτουργίας. Δεν υποχρεούνται να αναπληρώσουν τους οικειοθελώς αποχωρήσαντες, τους συνταξιοδοτούμενους, τους θανόντες κι εκείνους τους εργαζόμενους των οποίων η σύμβαση εργασίας τους λήγει κατά τη διάρκεια του ανωτέρω χρονικού διαστήματος.
Γ. Αποζημίωση ειδικού σκοπού
Ερώτημα 13ο: Σε ποιο ποσό ανέρχεται η αποζημίωση ειδικού σκοπού; Ποιοι οι δικαιούχοι της;
Οι εργαζόμενοι των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τους τελούν σε αναστολή δικαιούνται αποζημίωση ειδικού σκοπού κατ’ αναλογία των ημερών διάρκειας της αναστολής των συμβάσεων εργασίας τους, με βάση υπολογισμού το ποσό των οκτακοσίων ευρώ (800,00 €) που αντιστοιχεί σε τριάντα (30) ημέρες (Κεφ. Γ, άρθρο 1 §1). Βαρύνει, εξ ολοκλήρου, τον κρατικό προϋπολογισμό (Κεφ. Γ, άρθρο 1 §1).
Ερώτημα 14ο: Η αποζημίωση ειδικού σκοπού έχει επιβαρύνσεις; Κατάσχεται;
Η αποζημίωση ειδικού σκοπού είναι αφορολόγητη, ανεκχώρητη και ακατάσχετη στα χέρια του Δημοσίου ή τρίτων, δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε κράτηση, τέλος ή εισφορά, δεν δεσμεύεται και δεν συμψηφίζεται με βεβαιωμένα χρέη προς τη φορολογική διοίκηση και το Δημόσιο εν γένει, τους δήμους, τις περιφέρειες, τα ασφαλιστικά ταμεία ή τα πιστωτικά ιδρύματα (Κεφ. Γ, άρθρο 1 §2).
Δ. Ετήσια Κανονική Άδεια εργαζομένων
Ερώτημα 15ο: Είναι δυνατή η μεταφορά της ετήσιας κανονικής άδειας του έτους 2020;
Δεν είναι δυνατή, υπό φυσιολογικές συνθήκες, η μεταφορά της κανονικής άδειας εργαζομένου στο επόμενο έτος. Επιχειρήσεις όμως που απασχολούν εργαζόμενους των οποίων η σύμβαση εργασίας έχει τεθεί σε αναστολή από τον Μάρτιο του 2020 και συνεχίζει να τελεί σε αναστολή (συνεχώς ή κατά διαστήματα) μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2020 δικαιούνται να μεταφέρουν το σύνολο ή το υπόλοιπο των δικαιούμενων ημερών της ετήσιας κανονικής άδειας του έτους 2020, έως και την 30ή Ιουνίου 2021 (άρθρο 69 §1 ν. 4756/20). Αξιοσημείωτο πάντως είναι πως δεν «μεταφέρεται» και η καταβολή του επιδόματος αδείας (άρθρο 69 §1 ν. 4756/20).
Τα συγκεκριμένα νομοθετήματα (:ν. 4756/20 και ΚΥΑ πολ. 48713/1232/20) που δημοσιεύθηκαν στο τέλος του μήνα (26.11.20) για να ρυθμίσουν σοβαρότατα προβλήματα που άρχισαν 1η Νοεμβρίου, μόνον επίκαιρα δε μοιάζουν. Ούτε όμως και σοβαρά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν καθώς εξέπνεαν σε δύο, μόνον, εργάσιμες από την ψήφισή τους.
Τιμή στην Πολιτεία δεν περιποιούν.
Το σημαντικότερο: Τον οφειλόμενο σεβασμό στις επιχειρήσεις και στους εργαζόμενους δεν επιδεικνύουν.
Ας ελπίσουμε μάρτυρες νομοθετημάτων με τέτοια χαρακτηριστικά να μην ξαναγίνουμε.
Είτε γιατί θα έχουμε καταφέρει να τιθασεύσουμε την πανδημία είτε γιατί θα έχει αποδειχθεί η Πολιτεία σοβαρότερη και καλύτερα προετοιμασμένη.
Ευκταία, αμφότερα.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 6 Δεκεμβρίου 2020.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.