Τεχνολογίες Κατανεμημένου Καθολικού (DLT): επιχειρήσεις και καθημερινότητα
Ι. Προοίμιο
Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, στις τεχνολογίες που την απαρτίζουν, τις κοσμογονικές αλλαγές που τη συνοδεύουν. Αναφερθήκαμε επίσης στην ανυπαρξία (αλλά και αναγκαιότητα για θέσπιση) του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που είναι αναγκαίο για την υποδοχή και αξιοποίηση τους, προς την κατεύθυνση της υγιούς ανάπτυξης, των επιχειρήσεων και της χώρας.
Μεταξύ των λοιπών τεχνολογιών που συναπαρτίζουν την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, ξεχωριστή θέση κατέχει η Τεχνολογία του Κατανεμημένου Καθολικού (Distributed Ledger Technology-DLT). Για τις εφαρμογές της συγκεκριμένης τεχνολογίας θα μπορούσαμε να αναφωνήσουμε «ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός», αντιγράφοντας τμήμα χωρίου της Παλαιάς Διαθήκης (Ψαλ. 103,25). Ξεκινώντας από τη συγκεκριμένη παραδοχή, προφανώς και δεν θα ήταν δυνατό να υπάρξει κάποια, ικανοποιητική έστω, κάλυψή τους στο πλαίσιο ενός άρθρου-πολλώ δε μάλλον από έναν μη επαΐοντα.
Είναι αλήθεια όμως πως οι συγκεκριμένες τεχνολογίες, εφαρμογές και οφέλη τους, δεν αφορούν μόνον τους ειδικούς.
Αφορούν όλους μας.
Ανεξαιρέτως.
ΙΙ. Το περιεχόμενο της Τεχνολογίας του Κατανεμημένου Καθολικού (DLT) και του blockchain
Είδαμε ήδη (στο προαναφερθέν άρθρο) πως «η Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού …είναι μια βάση δεδομένων τα οποία αντί να αποθηκεύονται σε μια κεντρική τοποθεσία κατανέμονται σε δίκτυο περισσοτέρων υπολογιστών. Τα μέλη του δικτύου, ανάλογα με τις άδειες που τους έχουν δοθεί, έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν πρόσβαση στις πληροφορίες ή/και, κατά περίπτωση, να προσθέτουν δεδομένα. Ο περισσότερο κοινός τύπος τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού είναι η, ευρύτερα γνωστή, αλυσίδα συστοιχιών («blockchain»)». Είδαμε ακόμα πως, όσον αφορά το blockchain (ή Αλυσίδα Συστοιχιών): «…Η «αλυσίδα» προστατεύεται στο σύνολό της από σύνθετους μαθηματικούς αλγορίθμους με σκοπό να διασφαλίζεται η ακεραιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων. Αυτή η αλυσίδα αποτελεί την ολοκληρωμένη καταγραφή όλων των συναλλαγών που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων. Περισσότερο γνωστή χρήση του blockchain βασίζεται η δημιουργία και κυκλοφορία κρυπτονομισμάτων καθώς και η διενέργεια συναλλαγών με αυτά. Το blockchain λέγεται πως θα φέρει αλλαγές σημαντικότερες από εκείνες της δημιουργίας και επέκτασης σε ευρεία χρήση του διαδικτύου»
ΙΙΙ. Οι δράσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Δεδομένης της σοβαρότητας και βαρύτητας του όλου θέματος αλλά και της επέκτασης και αξιοποίησης των DLT σε παγκόσμιο επίπεδο, οι δράσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εξαιρετικά πυκνές ιδίως σε ό,τι αφορά το blockchain.
Δυστυχώς όμως, η τεχνολογία «τρέχει» πάντα με εξαιρετικά γοργά βήματα. Τις περισσότερες φορές τόσο γοργά που οι περισσότεροι από εμάς αδυνατούμε να την παρακολουθήσουμε-έστω επαρκώς.
Πριν από λίγες μέρες, συμπληρώθηκε ένας χρόνος από ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ψήφισμα. Το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 3ης Οκτωβρίου 2018 σχετικά με τις τεχνολογίες κατανεμημένου καθολικού (DLT) και το σύστημα blockchain: οικοδόμηση εμπιστοσύνης με αποδιαμεσολάβηση (2017/2772(RSP)). Το συγκεκριμένο ψήφισμα (στο εξής: το «Ψήφισμα») εμπεριέχει διάφορες και ιδιαίτερα σημαντικές παραδοχές. Παρέχει όμως και συγκεκριμένες κατευθύνσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αξιοποίηση των εφαρμογών DLT σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
IV. Πλεονεκτήματα από τη χρήση των εφαρμογών DLT
Η αξιοποίησή των εφαρμογών DLT παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα. Ενδεικτικά:
(α) Η DLT και το blockchain μπορούν να αποδειχθούν εργαλεία που θα παράσχουν στους χρήστες τη δυνατότητα να ελέγχουν τα δικά τους δεδομένα. Να αποφασίζουν ποια δεδομένα θα διαμοιράζονται στο κατανεμημένο καθολικό και ποια όχι, ποιος μπορεί να τα δει και ποιος όχι.
(β) Με την αξιοποίηση εφαρμογών DLT καθίσταται εφικτή η απομείωση του κόστους συναλλαγής. Οι διαμεσολαβητές αποδεικνύονται περιττοί, όπως εξάλλου και οι σχετικές δαπάνες και αμοιβές τους. Το τελικό κόστος υπηρεσιών και προϊόντων προκύπτει φθηνότερο προς όφελος όχι μόνον των επιχειρήσεων αλλά και των καταναλωτών.
(γ) Η DLT έχει τη δυνατότητα, μέσω των αναγκαίων μηχανισμών κρυπτοθέτησης και ελέγχου αλλά και της καθιέρωσης ενός σχετικού ηλεκτρονικού προτύπου, να συνδράμει στη βελτίωση της ασφάλειας και εμπιστοσύνης των συναλλαγών.
(δ) Η DLT προωθεί την ψευδωνυμοποίηση αλλά όχι την ανωνυμοποίηση του χρήστη. (Στο σημείο αυτό ακριβώς είναι που έχει ξεκινήσει, ήδη, μια αρκετά μεγάλη συζήτηση σχετικά με τη συμβατότητά της με το GDPR).
(ε) Η DLT μπορεί να συμβάλει στη διαφάνεια και τη μείωση της διαφθοράς, στον εντοπισμό της φοροδιαφυγής. Επίσης: στην ανίχνευση παράνομων πληρωμών και ιδιοποίησης περιουσιακών στοιχείων, στη διευκόλυνση πολιτικών κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
(στ) Η αξιοποίηση της DLT καθιστά εφικτή τη διασφάλιση της ακεραιότητας και ασφάλειας των δεδομένων.
(ζ) Οι κυβερνοεπιθέσεις φαίνεται πως έχουν μικρότερο αντίκτυπο σε εφαρμογές DLT, δεδομένου ότι πρέπει να στοχεύουν επιτυχώς σε απροσδιόριστα μεγάλο αριθμό αντιγράφων και όχι σε έναν, μόνον, server.
Από την άλλη πλευρά, οι κίνδυνοι από την αξιοποίηση των εφαρμογών DLT φαίνονται, επί του παρόντος, απομειωμένοι. Όπως εξάλλου και τα σχετικά προβλήματα.
V. Τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT), αποκέντρωση και εφαρμογές
Οι εφαρμογές της DLT είναι απροσδιόριστα πολλές. Φαίνεται πως και στο ορατό μέλλον δεν πρόκειται να εξαντληθούν.
Η δυνατότητα επίτευξης ενός περιβάλλοντος εμπιστοσύνης μεταξύ των συναλλασσομένων μερών και η έλλειψη ανάγκης διαμεσολάβησης τρίτων ανατρέπει τα δεδομένα. Το δεδομένο αυτό είναι δυνατό να περιορίσει (και στη συνέχεια να ανατρέψει πλήρως) παλαιά μοντέλα λειτουργίας επιχειρήσεων και συναλλαγών. Μπορεί επίσης να βελτιώσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες και να επιτύχει σημαντική, κάποιες φορές, απομείωση του κόστους-σε ένα ευρύ φάσμα βασικών τομέων.
Η αξιοποίηση της DLT θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δομή της δημόσιας διακυβέρνησης και στον ρόλο των θεσμών. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να δούμε, το προσεχές χρονικό διάστημα, μελέτες σχετικά με την εκτίμηση των πιθανών σεναρίων μιας ευρύτερης υιοθέτησης δημόσιων δικτύων βασισμένων στην DLT. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει παράσχει τέτοια, συγκεκριμένη, κατεύθυνση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Είναι δεδομένο πως το φάσμα των εφαρμογών που βασίζονται στην τεχνολογία DLT είναι εξαιρετικά ευρύ. Αναμένεται να επηρεασθεί, πιθανότατα, το σύνολο των τομέων της οικονομίας-αν όχι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους.
Ενδεικτικά:
(α) Εφαρμογές φιλικές για την ενέργεια και το περιβάλλον
Η αξιοποίηση εφαρμογών DLT στο χώρο της ενέργειας είναι δυνατό να δημιουργήσει πολυεπίπεδα οφέλη. Είναι δυνατό να συμβάλλει στην παραγωγή «πράσινης» ενέργειας-ακόμα και σε επίπεδο νοικοκυριού, στην ανταλλαγή ή και στη δωρεά της. Συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη ενοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στην αξιοποίησή της στην τροφοδοσία ηλεκτρικών οχημάτων. Μπορεί ακόμα να συμβάλλει στην ακριβή ιχνηλάτηση των πιστοποιητικών ανανεώσιμης ή ανθρακικής ενέργειας και στη δημιουργία νέων ευκαιριών στην κυκλική οικονομία παρέχοντας κίνητρα για την ανακύκλωση.
(β) Μεταφορές
Στο χώρο των μεταφορών η DLT είναι αξιοποιήσιμη, μεταξύ άλλων, στην ταξινόμηση και διαχείριση οχημάτων, στον έλεγχο των αποστάσεων οδήγησης, στην έξυπνη ασφάλιση και τη φόρτιση των ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών οχημάτων.
(γ) Υγειονομική περίθαλψη
Στο συγκεκριμένο πεδίο φαίνεται πως θα υπάρξει σημαντική αξιοποίηση επιμέρους εφαρμογών της DLT. Αποδεικνύεται εφικτή (και λογικά αναμενόμενη):
• Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δεδομένων στο πλαίσιο της κατάρτισης εκθέσεων κλινικών δοκιμών.
• Η ψηφιακή ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων με την έγκριση και έλεγχο των ενδιαφερομένων ασθενών.
• Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, χάρη στη διαλειτουργικότητα των ηλεκτρονικών δεδομένων υγείας.
• Η εξακρίβωση κι επιβεβαίωση της ταυτότητας των φαρμάκων και η διευκόλυνση της διανομής τους.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονισθεί πως η τεχνολογία DLT διασφαλίζει το απόρρητο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων-ιατρικής φύσεως και επιτρέπει στους πολίτες να ελέγχουν, οι ίδιοι, τα συγκεκριμένα δεδομένα τους. Μπορούν δηλαδή να επιλέγουν ποια ιατρικής φύσεως προσωπικά τους δεδομένα θα παρασχεθούν και σε ποιον και να παρέχουν την άδειά για τη χρήση τους από τις ασφαλιστικές εταιρείες αλλά και τους παρόχους υπηρεσιών υγείας.
(δ) Αλυσίδες εφοδιασμού
Η χρήση της DLT μπορεί:
• να συνδράμει στη βελτίωση των αλυσίδων εφοδιασμού,
• να διευκολύνει την αποστολή και την παρακολούθηση του τόπου προέλευσης των εμπορευμάτων, των συστατικών ή εξαρτημάτων τους,
• να βελτιώσει τη διαφάνεια,
• να παράσχει εγγυήσεις για την τήρηση των πρωτοκόλλων βιωσιμότητας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τόπο καταγωγής ενός προϊόντος.
Με την αξιοποίησή της μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος να παρεισφρύσουν παράνομα (ή μη εγκεκριμένα) προϊόντα στην αλυσίδα εφοδιασμού. Διασφαλίζεται επίσης η προστασία του καταναλωτή, η υγιής επιχειρηματικότητα και, φυσικά, τα δημόσια έσοδα. Η DLT μπορεί να αξιοποιηθεί ως σημαντικό εργαλείο στα χέρια των τελωνειακών υπαλλήλων κατά τον έλεγχο τυχόν απομιμήσεων.
(ε) Εκπαίδευση
Με αφορμή συγκεκριμένες δικαστικές, και όχι μόνον, υποθέσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας στη χώρα μας τον τελευταίο χρόνο, έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση. Μια συζήτηση σχετικά με την ηθική και νομική απαξία αλλά και τις συνέπειες που έχει (πρέπει να έχει ή να μην έχει) εκείνος που ψευδώς έχει δηλώσει κάποιο τίτλο σπουδών κατά την πρόσληψή του.
Με τη χρήση της DLT η επαλήθευση ακαδημαϊκών τίτλων, τίτλων σπουδών και η πιστοποίηση γνώσεων και προσόντων, αποδεικνύεται εξαιρετικά ευχερής. Συγκεκριμένοι οργανισμοί εκπαίδευσης και πιστοποίησης έχουν υιοθετήσει ήδη τη συγκεκριμένη τεχνολογία. Έχουν διασφαλίσει με τον τρόπο αυτό την αδιατάρακτη σύνδεση συγκεκριμένου τίτλου (σπουδών ή πιστοποίησης γνώσεων και προσόντων) με συγκεκριμένο πρόσωπο.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αναμένουμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (κατ’ επιταγή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) τη διερεύνηση της δυνατότητας δημιουργίας ενός πανευρωπαϊκού δικτύου (με την αξιοποίηση της DLT) για το διαμοιρασμό δεδομένων και πληροφοριών, με σκοπό την περισσότερο αποτελεσματική αναγνώριση των ακαδημαϊκών τίτλων. Στο ίδιο αυτό πλαίσιο θα πρέπει να αναμένουμε αντίστοιχες κινήσεις από τα επιμέρους κράτη-μέλη. Κι επίσης από τους φορείς παροχής εκπαίδευσης, πιστοποίησης γνώσεων και προσόντων, όσον αφορά τους από μέρους τους εκδιδόμενους τίτλους.
Στην περίπτωση που ένα τέτοιο σύστημα θα ετίθετο, συνολικά, σε εφαρμογή δύσκολα κάποιος θα έμπαινε στον πειρασμό να επικαλεστεί την ύπαρξη τίτλου που δεν διαθέτει. Το αποτέλεσμα; Περισσότερη διαφάνεια και αξιοκρατία, μη ενασχόληση των εμπλεκομένων προσώπων και αρμοδίων αρχών με τέτοια (σαν τα προαναφερθέντα και αντίστοιχα) ζητήματα.
(στ) Δημιουργικές βιομηχανίες και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright)
Η αξιοποίηση της DLT μπορεί να δώσει τη δυνατότητα επιβεβαίωσης και διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright), συγγενικών δικαιωμάτων και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Μπορεί να διευκολύνει την προστασία τους. Μέσω ενός ανοικτού δημόσιου καθολικού θα αποδεικνυόταν ευχερής ο εντοπισμός της κυριότητας και των (ηθικών και περιουσιακών) δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Κι αφού αυτό θα αποδεικνυόταν εφικτό, δεν θα απαιτούνταν πλέον διαμεσολαβητές όσον αφορά την είσπραξη, για λογαριασμό των δημιουργών, των συναφών περιουσιακών δικαιωμάτων.
(ζ) Χρηματοπιστωτικός τομέας
Ο διεθνής χρηματοπιστωτικός τομέας είναι εκείνος που, πιθανότατα, διαθέτει ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, στην προσπάθεια ανίχνευσης και αξιοποίησης των εφαρμογών της DLT. Κι αυτό δεν είναι παράδοξο καθώς η αξία της συγκεκριμένης τεχνολογίας αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική στο συγκεκριμένο τομέα. Αποδεικνύεται σημαντική στις (καινοτόμες) δυνατότητες που παρέχει στη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση. Στη βελτίωση της διαφάνειας. Στη μείωση του κόστους των συναλλαγών και των έμμεσων εξόδων-χάρη στον εξορθολογισμό που προσφέρει αλλά και την καλύτερη (και ασφαλέστερη) διαχείριση των δεδομένων.
Είναι, ήδη, δεδομένη η ανατροπή της «καθεστηκυίας» τάξης από την χρήση εφαρμογών της DLT σε επίπεδο διαδικασιών, εξοικονόμησης πόρων, περίσσειας ανθρωπίνων πόρων και όχι μόνον. Μην ξεχνάμε όμως πως και τα κρυπτονομίσματα είναι μια εφαρμογή (η γνωστότερη ίσως) της DLT. Οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία αλλά και οι κίνδυνοι από την χρήση τους δεν έχουν ακόμα αποτιμηθεί.
Η αδυναμία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος να αποτρέψει τη χρήση των κρυπτονομισμάτων είχε όμως και μια ενδιαφέρουσα συνέπεια: την (κατ’ ανάγκη) αποδοχή της ύπαρξής τους αλλά και την προσπάθεια ενσωμάτωσής τους στο ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών.
VI. Έξυπνες συμβάσεις
Η τεχνολογία είναι εχθρός καθενός που μένει (ή, μάταια, προσπαθεί να παραμείνει) προσκολλημένος στις συνήθειες του παρελθόντος.
Τι μας διδάσκει όμως η ιστορία; Πως η τεχνολογία είναι εκείνη που, πάντοτε, βγαίνει νικητής σε κάθε, τέτοιου είδους, αναμέτρηση.
Είναι δεδομένο πως τις έξυπνες συμβάσεις (εκείνες δηλ. που για τη σύναψή τους χρειάζονται κάποιες γραμμές κώδικα και, σε τελική ανάλυση, ένα “enter”), πρώτα απ’ όλους θα τις πολεμήσουμε εμείς οι δικηγόροι. Κι είναι επίσης δεδομένο πως από τη συγκεκριμένη αντιπαράθεση εκείνες θα βγουν νικήτριες.
Παρά το γεγονός πως δεν έχουμε, έστω, εξοικειωθεί με το συγκεκριμένο όρο, η χρήση των έξυπνων συμβάσεων μοιάζει να είναι ανεξάντλητη. Κι αυτό χάρις στις εφαρμογές της DLT.
Ποιο όμως είναι το σημαντικό πρόβλημα; Η έλλειψη ασφάλειας δικαίου.
Οι έξυπνες συμβάσεις είναι, εν πολλοίς, αρρύθμιστες: ως προς την ευθύνη και τους κινδύνους των συμβαλλομένων, το εφαρμοστέο δίκαιο, τα αρμόδια δικαστήρια…
Ένα θα πρέπει να θεωρούμε ως βέβαιο: η χρήση των έξυπνων συμβάσεων σταδιακά θα καταλαμβάνει τον χώρο των κοινών. Κι όσο η εγκυρότητα μιας ψηφιακής κρυπτογραφικής υπογραφής θα διευρύνει την ασφάλεια δικαίου τόσο θα διευκολύνεται και διευρύνεται η χρήση των έξυπνων συμβάσεων σε βάρος των κοινών.
Και κάτι ακόμα πιο σημαντικό: Θα πρέπει να θεωρούμε ως δεδομένο πως η τεχνολογία θα αρχίσει (λίγο-λίγο) να υποκαθιστά εμάς τους δικηγόρους και να μας υπενθυμίζει πως δεν είμαστε δα και τόσο σημαντικοί όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
VII. Πολιτικές για την προώθηση των τεχνολογιών DLT στην Ευρώπη
Είναι σημαντικό πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποδέχεται την έλλειψη κανονιστικής αντιμετώπισης τις DLT. Ταυτόχρονα, έχει υιοθετήσει τη θέση πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει, επί του παρόντος τουλάχιστον, να ρυθμίσει κανονιστικά τις DLT αλλά να προσπαθήσει να εξαλείψει τα υφιστάμενα εμπόδια στην εφαρμογή των αλυσίδων συστοιχιών (blockchains).
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αποδεχθεί επίσης πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει και να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την επίλυση τυχόν προβλημάτων δικαιοδοσίας. Τέτοια προβλήματα είναι εκείνα που ενδέχεται να προκύπτουν σε περιπτώσεις απάτης ή ποινικών υποθέσεων κατά τις ανταλλαγές στο πλαίσιο της τεχνολογίας DLT. Έχει αποδεχθεί επίσης πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι αρμόδιες εθνικές αρχές είναι εκείνες που θα πρέπει να μεριμνήσουν για τη δημιουργία γρήγορης τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης και ρυθμιστικής ικανότητας που να επιτρέπουν ταχεία νομοθετική ή κανονιστική δράση όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Η βέλτιστη αξιοποίηση των εφαρμογών της DLT «περνά» μέσα από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και, επιπρόσθετα, δράσεις τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και των κρατών-μελών. Και όχι μόνον.
Είναι απολύτως αναγκαία η ευαισθητοποίηση και κατάρτιση των πολιτών, των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης, ώστε να διευκολυνθεί η κατανόηση και αφομοίωση της εν λόγω τεχνολογίας. Απαιτείται, επίσης, η διεύρυνση της έρευνας για τις εφαρμογές της DLT, η διενέργεια των αναγκαίων μελετών, οι επενδύσεις στο συγκεκριμένο τομέα, η χρηματοδότηση ερευνητικών πρωτοβουλιών, η ανάπτυξη και προώθηση στρατηγικών κατάρτισης και επανακατάρτισης στις ψηφιακές δεξιότητες.
Αυτές είναι κάποιες, μόνον από τις δράσεις που αναμένεται να συμβάλουν καθοριστικά στην ενεργό και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή της ευρωπαϊκής κοινωνίας στην αναγκαία αλλαγή αντιλήψεων και πρακτικών.
VIII. Εν κατακλείδι
Οι Τεχνολογίες Κατανεμημένου Καθολικού (DLT) έχουν βρει, ήδη, πληθώρα εφαρμογών («ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός») σε περισσότερους τομείς της οικονομίας. Θα πρέπει να θεωρούμε βέβαιο πως, πολύ σύντομα, θα καλύψουν, το σύνολο των τομέων της-ανεξαιρέτως. Κι ακόμα περισσότερο: τη ζωή και την καθημερινότητα όλων μας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πράγματι, κατά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «μια εξαιρετική ευκαιρία να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της τεχνολογίας DLT και αξιόπιστος παράγοντας στη διαμόρφωση σε παγκόσμιο επίπεδο της ανάπτυξης της τεχνολογίας DLT και των αγορών DLT».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να αναλάβει πρωτοβουλίες για την εξοικείωση, την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση και των πολιτών με τις συγκεκριμένες τεχνολογίες. Για την αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος μεταξύ των κρατών.
Αντίστοιχα αυτό θα πρέπει να συμβεί και στη χώρα μας καθώς το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των πολιτών αποδεικνύεται τεράστιο. Θα πρέπει με βήματα γοργά να καλυφθεί. Το παράδειγμα της Εσθονίας μπορεί να καταστεί, και για μας, φωτεινό.
Το κράτος, οι επιχειρήσεις και οι συλλογικοί τους φορείς θα πρέπει, όσο ακόμα είναι καιρός, να αναζητήσουν τρόπους αξιοποίησής των εφαρμογών DLT.
Εκείνες από τις επιχειρήσεις που θα αντιληφθούν (γρηγορότερα) τα νέα δεδομένα και θα αξιοποιήσουν τις σχετικές ευκαιρίες, θα αποκτήσουν σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων.
Κι εμείς από την μεριά μας, ως ενεργοί πολίτες, οφείλουμε να τείνουμε «ευήκοα ώτα» σε ό,τι αύριο θα καταστεί καθημερινότητά μας.
Να ακούσουμε!
Να διαβάσουμε!
Να γίνουμε κοινωνοί της σχετικής πληροφόρησης! Όχι γιατί θα γίνει, με κάποιο τρόπο, υποχρεωτική η γνώση των σχετικών εφαρμογών και τεχνολογιών αλλά γιατί, πολύ γρήγορα, θα αποδειχθούν συνυφασμένες με την ύπαρξη και καθημερινότητά μας.
Όσοι από εμάς θα κλείσουμε αυτιά και μάτια στην «επόμενη μέρα» θα βρεθούμε, το δίχως άλλο, περιθωριοποιημένοι κι απομονωμένοι.
Οι πατέρες στο Άγιο Όρος το έχουν ήδη, συνειδητά, επιλέξει.
Εμείς οι υπόλοιποι;
Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 13 Οκτωβρίου 2019.
