Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ μας απασχόλησε, ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Είχαμε την ευκαιρία, εκεί, να επισημάνουμε τη σημασία της αύξησης κεφαλαίου ως τρόπου/μέσου χρηματοδότησης της ΑΕ˙ να αναφερθούμε, επίσης, στις διακρίσεις της αύξησης και, μεταξύ άλλων, στην τακτική και στην έκτακτη. Ως τακτική είχαμε προσδιορίσει την αύξηση κεφαλαίου, την οποία αποφασίζει η ΓΣ με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Ως έκτακτη, εκείνη που αποφασίζεται είτε από τη ΓΣ (με απλή απαρτία και πλειοψηφία) είτε από το ΔΣ. Περί της έκτακτης αύξησης, αμέσως, στη συνέχεια:
Οι αλλαγές που επέφερε ο ν. 4548/2018
Η δυνατότητα της έκτακτης αύξησης μετοχικού κεφαλαίου προβλεπόταν και υπό το προϊσχύσαν καθεστώς (άρθρο 13 κ.ν. 2190/1920). Όπως, ωστόσο, επισημαίνεται στην Αιτιολογική Έκθεση του ν. 4548/2018 (επί του άρθρου 24), αναμορφώθηκαν προϊσχύουσες ρυθμίσεις. Οι τρεις, περισσότερο σημαντικές αλλαγές, υπήρξαν οι ακόλουθες:
(α) Η πρώτη διαφοροποίηση αφορά στα ποσοτικά όρια αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, από το ΔΣ και τη ΓΣ, το οποίο θέτει ο νόμος: Τα σχετικά ποσοτικά όρια αυξάνονται.
(β) Η δεύτερη διαφοροποίηση αφορά στην κατάργηση της απαγόρευσης έκτακτης αύξησης, εφόσον υπάρχουν σημαντικά ποσά αποθεματικών. [Όπως επισημαίνεται στην Αιτιολογική Έκθεση του ν. 4548/2018, μια τέτοια απαγόρευση δεν κρίνεται απαραίτητη για την προστασία του μετοχικού κεφαλαίου. Επιπλέον, σχετική απαγόρευση δεν προβλέπεται ούτε από την εταιρική Οδηγία 2017/1132/ΕΕ (-με τις ρυθμίσεις της οποίας συμμορφώνεται ο νόμος για τις ΑΕ)].
Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες, άλλωστε, τις οποίες μπορεί να εκμεταλλευτεί η ΑΕ μέσω της ευελιξίας που παρέχει η έκτακτη αύξηση, είναι σαφώς ουσιώδους σημασίας και για εύρωστες ΑΕ με σημαντικά, ενδεχομένως, αποθεματικά.
(γ) Η τρίτη διαφοροποίηση αφορά στην ανορθόδοξη, παλαιότερη, ρύθμιση ότι η έκτακτη αύξηση δεν συνιστά τροποποίηση του καταστατικού. Προβλέπεται, πλέον, ρητά ότι η έκτακτη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, ανεξαρτήτως του οργάνου που την αποφασίζει, συνιστά τροποποίηση του καταστατικού. Διευκρινίζεται, μάλιστα, περαιτέρω, ότι δεν υπόκειται σε διοικητική έγκριση (άρθρο 24 §4). Η συγκεκριμένη πρόβλεψη του νόμου αποσαφηνίζει τη νομική φύση της έκτακτης αύξησης. Δεδομένου ότι (ορθά προβλέπεται πως) συνιστά τροποποίηση του καταστατικού, το όργανο που αποφασίζει θα πρέπει να τροποποιήσει τα σχετικά άρθρα του τελευταίου και να συντάξει το νέο, κωδικοποιημένο, κείμενό του. Στη συνέχεια, θα πρέπει να προβεί στις απαραίτητες διατυπώσεις δημοσιότητας στο Γ.ΕΜΗ., οι οποίες έχουν χαρακτήρα συστατικό. Πρόκειται για υποχρεώσεις τις οποίες όργανο που ελάμβανε την απόφαση (ΓΣ ή ΔΣ) δεν έφερε υπό το προϊσχύσαν καθεστώς: η καταχώριση στο Γ.Ε.ΜΗ. γινόταν δεκτό ότι είχε χαρακτήρα δηλωτικό.
Κατά τα λοιπά, ως προς τη νομική της φύση, η έκτακτη αύξηση προσιδιάζει στην τακτική.
Έκτακτη Αύξηση Με Απόφαση Του ΔΣ
Το καταρχήν αρμόδιο εταιρικό όργανο για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου είναι η ΓΣ (άρθρο 117 §1 περ. α΄ και §2 περ. α). Η ΓΣ όμως, σε σύγκριση με το ΔΣ, χαρακτηρίζεται από μικρότερη ευελιξία και ταχύτητα, ως προς τη σύγκληση και λήψη απόφασης-ιδίως δε στις περιπτώσεις εκείνες που υφίσταται ευρεία ή, έστω, σημαντική διασπορά στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ. Για την επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών και προθεσμιών παρέχεται στο ΔΣ, υπό προϋποθέσεις, η εξουσία για αύξηση του κεφαλαίου της. Έτσι, το ΔΣ, ως περισσότερο ευέλικτο (έναντι της ΓΣ) εταιρικό όργανο, μπορεί ταχύτερα να αποφασίσει (αλλά και υλοποιήσει) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Και τούτο, αξιοποιώντας ευνοϊκές συγκυρίες, καλύπτοντας πιεστικές, χρονικά, ανάγκες ή/και επιλέγοντας τη βέλτιστη τιμή διάθεσης των μετοχών.
Ωστόσο, η δυνατότητα έκτακτης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου από το ΔΣ απαιτεί την πλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων˙ ανάλογα με την παροχή της σχετικής εξουσίας από το καταστατικό ή τη Γενική Συνέλευση της εταιρείας. Συγκεκριμένα:
Εξουσία Από Το Καταστατικό
Εφόσον παρέχεται η σχετική δυνατότητα από το καταστατικό, το ΔΣ έχει το δικαίωμα με απόφασή του να αυξάνει το κεφάλαιο, μερικά ή ολικά, με την έκδοση νέων μετοχών (άρθρο 24 §1). Η συγκεκριμένη δυνατότητα υπόκειται σε χρονικό και ποσοτικο περιορισμούς.
Χρονικός περιορισμός: Η διάρκεια της (καταστατικής) εξουσιοδότησης προς το ΔΣ, δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει την πενταετία από την σύσταση της εταιρείας. Η σχετική πρόβλεψη μπορεί να υφίσταται στο ιδρυτικό καταστατικό της ΑΕ ή, εναλλακτικά, σε επιγενόμενη τροποποίησή του.
Ποσοτικός περιορισμός: Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου που αποφασίζεται από το ΔΣ δεν μπορεί υπερβαίνει το τριπλάσιο του αρχικού κεφαλαίου της ΑΕ.
Εντός, λοιπόν, των συγκεκριμένων χρονικών και ποσοτικών περιορισμών, το ΔΣ μπορεί, νόμιμα, να αποφασίσει μία ή περισσότερες-διαδοχικές αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου, μαζί με τους ειδικότερους όρους τους (λ.χ. τιμή διάθεσης των νέων μετοχών). Η σχετική του απόφαση του ΔΣ λαμβάνεται με πλειοψηφία των 2/3, τουλάχιστον, του συνόλου των μελών του.
Εξουσία Από Τη ΓΣ
Η εξουσία του ΔΣ για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου μπορεί να παρέχεται, εκτός από το καταστατικό, και από τη ΓΣ της ΑΕ (άρθρο 24 §1, περ. β΄). Στην περίπτωση αυτή η ΓΣ αποφασίζει με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρθρο 130 §3). Η σχετική απόφαση υποβάλλεται σε δημοσιότητα στο Γ.Ε.ΜΗ.
Ο χρονικός και ποσοτικός περιορισμός, που αμέσως ανωτέρω αναφέρθηκαν, ισχύουν, με κάποιες διαφοροποιήσεις, και στην περίπτωση της παροχής εξουσιοδότησης από τη ΓΣ.
Χρονικός περιορισμός: Και στην περίπτωση της εξουσιοδότησης του ΔΣ από τη ΓΣ, η εξουσία του να αποφασίζει την αύξηση του κεφαλαίου δεν μπορεί να υπερβαίνει την πενταετία. Η εν λόγω πενταετία, όμως, εκκινεί από τη χορήγηση της εξουσιοδότησης προς το ΔΣ με τη σχετική απόφαση της ΓΣ (και όχι από τη σύσταση της ΑΕ). Αξιοσημείωτη, όμως, είναι η πρόβλεψη του νόμου πως «…η εξουσία αυτή του διοικητικού συμβουλίου μπορεί να ανανεώνεται με απόφαση της γενικής συνέλευσης για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει την πενταετία για κάθε χορηγούμενη ανανέωση.» (άρθρο 24 §1, περ, γ΄). Ο πενταετής χρονικός περιορισμός εκκινεί, στην περίπτωση αυτή, από το χρονικό σημείο της κάθε μιας ανανέωσης.
Ποσοτικός περιορισμός: Ο ποσοτικός περιορισμός παραμένει όμοιος με την περίπτωση της καταστατικής εξουσιοδότησης. Με μια σημαντική, πάντως, διαφοροποίηση: το ποσό της αύξησης που δικαιούται να αποφασίσει το ΔΣ δεν μπορεί να υπερβεί το τριπλάσιο του καταβεβλημένου κεφαλαίου, που υπάρχει κατά την ημερομηνία που του παρασχέθηκε η σχετική εξουσία.
Έκτακτη Αύξηση Με Απόφαση Της ΓΣ
Η απόφαση για τακτική αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται όπως, ήδη, επισημάναμε, από τη ΓΣ, που αποφασίζει με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.
Στη ΓΣ όμως παρέχεται, υπό προϋποθέσεις επίσης, η δυνατότητα έκτακτης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Η συγκεκριμένη δυνατότητα στοχεύει, και στην προκειμένη περίπτωση, στη διευκόλυνση της σχετικής διαδικασίας (άρθρο 24 §2). Ειδοποιός διαφορά της έκτακτης, σε σχέση με την τακτική, αύξηση αποτελεί το γεγονός ότι η ΓΣ αποφασίζει την αύξηση με απλή απαρτία και πλειοψηφία (έναντι αυξημένων στην τακτική).
Και στην έκτακτη, πάντως, αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου από τη ΓΣ, προϋποτίθεται η πλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων. Πρώτη από αυτές: η σχετική καταστατική πρόβλεψη. Δεν λείπουν, όμως, περαιτέρω οι χρονικός και ποσοτικός περιορισμοί.
Χρονικός περιορισμός: Και στην περίπτωση της έκτακτης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με απόφαση της συνήθους ΓΣ, το χρονικό διάστημα για την άσκηση της εξουσίας για αύξηση δεν μπορεί να υπερβαίνει την πενταετία από τη σύσταση της ΑΕ. Τυχόν πρόβλεψη δυνατότητας ανανέωσης της εξουσίας της ΓΣ, ωστόσο, δεν προβλέπεται.
Ποσοτικός περιορισμός: Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου δεν μπορεί να υπερβαίνει το οκταπλάσιο του αρχικού.
Παράλληλη αρμοδιότητα ΓΣ & ΔΣ˙ Απαγόρευση Δημοσιοποίησης Δυνατότητας Έκτακτης Αύξησης
Ο νομοθέτης υιοθετεί δύο, ακόμη, επιλογές που αφορούν στην έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.
Η πρώτη αφορά την αναγνώριση παράλληλης δυνατότητας έκτακτης αύξησης τόσο από το ΔΣ όσο και από τη ΓΣ (άρθρο 24 §5). Στην (ασυνήθη-πράγματι) περίπτωση όμως αυτή είναι αναγκαίο να πληρούνται οι, κατά περίπτωση-προαναφερθείσες ήδη, προϋποθέσεις. Επίσης: οι επιμέρους χρονικοί και ποσοτικοί περιορισμοί εξετάζονται ξεχωριστά για την κάθε περίπτωση αύξησης.
Η δεύτερη αφορά την προστασία των συναλλασσομένων (άρθρο 24 §3) από την, ενδεχόμενη, αρνητική αξιοποίηση της δυνατότητας μιας τέτοιας, έκτακτης, αύξησης. Συγκεκριμένα: δεν θα ήταν παράδοξο, το αντίθετο μάλιστα, να παραπλανηθούν οι συναλλασσόμενοι ή να διαψευστούν οι προσδοκίες τους από την προβολή της δυνατότητας των επιμέρους οργάνων της ΑΕ για έκτακτη αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου˙ μια αύξηση όμως που θα ήταν ενδεχόμενο να μην υλοποιηθεί ποτέ από τα, κατά περίπτωση, εταιρικά όργανα.
Με σκοπό την αποφυγή τυχόν αρνητικών συνεπειών της έκτακτης αύξησης, ο νομοθέτης προβλέπει ότι απαγορεύεται στις ΑΕ, στο καταστατικό των οποίων προβλέπεται ή δυνατότητα έκτακτης αύξησης «…να αναγράφουν σε οποιοδήποτε έντυπο, διαφήμιση, δημοσίευμα ή άλλο έγγραφο, ως κεφάλαιο το ποσό μέχρι το οποίο δικαιούται… να εκδώσει νέες μετοχές το διοικητικό συμβούλιο ή η γενική συνέλευση.» (άρθρο 24 §3).
Έκτακτη Vs Τακτική Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου
Είδαμε, ήδη, πως η Γενική Συνέλευση μπορεί να αποφασίσει έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας με κοινή (και όχι αυξημένη) απαρτία και πλειοψηφία. Είδαμε επίσης πως το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει, πολύ γρήγορα, έκτακτη αύξηση με πλειοψηφία των 2/3 των μελών του˙ χωρίς, μάλιστα, την ανάγκη σύγκλησης Γενικής Συνέλευσης.
Τι σημαίνουν όμως, σε πρακτικό επίπεδο, οι συγκεκριμένες δυνατότητες;
Η Γενική Συνέλευση, με μειωμένα ποσοστά, δικαιούται να αυξήσει το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας μέχρι το οκταπλάσιο του αρχικού. Με άλλα λόγια: μέτοχος που διαθέτει άμεσα ή έμμεσα το ½ του μετοχικού κεφαλαίου+μία μετοχή έχει το δικαίωμα να αποφασίσει αύξησή του-έως το οκταπλάσιο του αρχικού. Κι αν εκείνος μεν διαθέτει και τα αναγκαία κεφάλαια ενώ οι λοιποί, (συμ)μέτοχοι, όχι; Διαθέτει, επιπρόσθετα, την εξουσία σημαντικής διεύρυνσης της δικής του συμμετοχής και δραματικής απομείωσης της συμμετοχής των λοιπών μετόχων-ακόμα και κάτω από κρίσιμα ποσοστά.
Υπό την προϋπόθεση μάλιστα της επίτευξης της απαρτίας της Γενικής Συνέλευσης (1/2 ή 1/5 του συνόλου), μέτοχος που διαθέτει το 13,34% του συνόλου των μετοχών δικαιούται, υπό προϋποθέσεις, να λάβει απόφαση έκτακτης αύξησης μέχρι το οκταπλάσιο του αρχικού κεφαλαίου. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον διαθέτει και τα αναγκαία κεφάλαια, μέτοχος μικρής μειοψηφίας μπορεί να καταστεί μέτοχος ευρείας πλειοψηφίας.
Από την άλλη πλευρά, η υλοποίηση έκτακτης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου από το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να έχει σαν συνέπεια την ταχύτατη επίτευξη συγκεκριμένου επιχειρηματικού στόχου. Καθώς μάλιστα δεν απαιτείται η σύγκληση Γενικής Συνέλευσης, η σχετική διαδικασία μπορεί να επιταχυνθεί τουλάχιστον κατά τις προθεσμίες σύγκλησής της-στις περιπτώσεις που δεν μιλάμε για καθολική Γενική Συνέλευση-παρουσία δηλ. όλων των μετόχων. Μια τέτοια, γρήγορη, διαδικασία μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη στις περιπτώσεις που απαιτούνται ταχύτατες ενέργειες-λ.χ. αξιοποίηση σημαντικής επιχειρηματικής ευκαιρίας.
Αντίστοιχα, όμως, μέτοχος που διαθέτει (ή μπορεί να πείσει ή να προσεταιρισθεί) τα 3/5 των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου (ανεξάρτητα από τον αριθμό των μετοχών του), μπορεί να αποφασίσει έκτακτη αύξηση μέχρι το τριπλάσιο του μετοχικού κεφαλαίου. Κι αν, ταυτόχρονα, εκείνος μεν διαθέτει τα αναγκαία κεφάλαια για να καλύψει την αύξηση όχι όμως και οι υπόλοιποι μέτοχοι, εύκολα μπορεί να καταστεί, δια μιας, μεγαλομέτοχος ή, έστω, πλειοψηφών.
Η αξιοποίηση της (δυνητικής) ευχέρειας για έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου είναι δυνατό να αποδειχθεί εργαλείο πολύτιμο για την ταχύτατη επίτευξη συγκεκριμένου επιχειρηματικού στόχου˙ για την αξιοποίηση σημαντικής επιχειρηματικής ευκαιρίας. Είναι δυνατό όμως, ταυτόχρονα, να αποδειχθεί εργαλείο χρηστικό (ή, κατά περίπτωση, επικίνδυνο-εξαρτάται από την οπτική) για την αναδιαμόρφωση μετοχικών ποσοστών, την αλλαγή κρίσιμων πλειοψηφιών ακόμα και την παράδοση των ηνίων της εταιρείας και της ίδιας της διοίκησής της.
Η θέσπιση, κατά τούτο, της συγκεκριμένης ευχέρειας, η σύνθεση του μετοχικού κεφαλαίου αλλά και του ίδιου του Διοικητικού Συμβουλίου απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και εκγρήγορση: μπορούν να αποδειχθούν καθοριστικές προς την κατεύθυνση της επίτευξης θεμιτών ή αθέμιτων στόχων.
Συνεπώς: Μέτοχοι, γρηγορείτε.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 3 Απριλίου 2022.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.