Αν κάποιος, παρασυρμένος από τον χαρακτηρισμό (:Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις), θεωρήσει πως αντίστοιχη είναι και η σημασία τους στην ευρωπαϊκή οικονομία «πλανάται πλάνην οικτράν». Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μάρτιος 2020) μοιάζουν αποκαλυπτικά. Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περί τα 25 εκ. Καλύπτουν δύο στις τρεις θέσεις απασχόλησης. Δημιουργούν το 50% του (συνολικού) ΑΕΠ της. Και, επιπρόσθετα, το 50% από αυτές αναλαμβάνουν δραστηριότητες καινοτομίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2008 αποδεικνύει έμπρακτα (μέσω της Small Business Act και των συναφών εργαλείων) το ενδιαφέρον της.
Τα στοιχεία για τη χώρα μας μοιάζουν συγκλονιστικά: Οι ελληνικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις ανέρχονται (:2019) σε 821.209 (έναντι του συνόλου των 821.540-μόνον 331 χαρακτηρίζονται Μεγάλες). Αντιπροσωπεύουν 63,5% της συνολικής προστιθέμενης αξίας. Καλύπτουν μερίδιο απασχόλησης 87,9%.
Αξίζουν λοιπόν και της δικής μας προσοχής μας.
Κυρίως όμως της προσοχής της Πολιτείας.
Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις μπορεί να είναι οικογενειακές επιχειρήσεις. Μπορεί και όχι. Για τη σημασία των οικογενειακών επιχειρήσεων στην ελληνική (και όχι μόνον) οικονομία αναφερθήκαμε σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.
Ας εστιάσουμε στο παρόν άρθρο στις Μικρομεσαίες.
Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις και οι …άλλες
Η διάκριση των επιχειρήσεων με βάση το μέγεθός τους
Προκειμένου να μιλήσουμε για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, είναι αναγκαίο να καθορίσουμε σε ποιες αναφερόμαστε. Ειδοποιός διαφορά και χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε κατηγορίας αποτελεί το μέγεθος της επιχείρησης. Το μέγεθος συνιστά ιδιαιτέρως σημαντικό χαρακτηριστικό κάθε επιχείρησης. Επηρεάζει, εξάλλου, τόσο την οργανωτική της δομή όσο και τη διοίκησή της.
Για τον καθορισμό του μεγέθους μίας επιχείρησης λαμβάνονται υπόψη, συνήθως, ο αριθμός των εργαζομένων, ο κύκλος εργασιών, το επενδυμένο κεφάλαιο και η εγκατεστημένη ισχύς.
Η (σχετική) Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Διάκριση των επιχειρήσεων ανάλογα με το μέγεθός τους προβλέπεται στη σχετική Σύσταση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 361EC/06.05.2003. Βάσει της Σύστασης αυτής οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε:
(α) Πολύ Μικρές Επιχειρήσεις: Πρόκειται για επιχειρήσεις με λιγότερους από 10 εργαζόμενους και με κύκλο εργασιών μικρότερο των 2.000.000 €.
(β) Μικρές Επιχειρήσεις: Επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους και ο κύκλος εργασιών τους δεν υπερβαίνει τα 10.000.000€.
(γ) Μεσαίες Επιχειρήσεις: Επιχειρήσεις με λιγότερους από 250 εργαζόμενους και με κύκλο εργασιών κάτω από τα 50.000.000€.
(δ) Μεγάλες Επιχειρήσεις: Επιχειρήσεις που απασχολούν 250 και πάνω εργαζόμενους και ο κύκλος εργασιών τους είναι άνω των 50.000.000€.
Η διάκριση των επιχειρήσεων σε εθνικό επίπεδο
Παρεμφερή διάκριση των επιχειρήσεων (οντοτήτων) συναντούμε σε εθνικό επίπεδο στο νόμο 4308/2014 (άρθρο 2), στον οποίο παραπέμπει και ο νόμος των ανωνύμων εταιρειών (ν. 4548/2018, άρθρο 2 περ. ια). Σύμφωνα με τον ν. 4308/2014, οι οντότητες διακρίνονται σε:
(α) Πολύ Μικρές Οντότητες: «Πολύ μικρές οντότητες είναι οι οντότητες οι οποίες κατά την ημερομηνία του ισολογισμού τους δεν υπερβαίνουν τα όρια δύο τουλάχιστον από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:α) Σύνολο ενεργητικού (περιουσιακών στοιχείων): 350.000 ευρώ.β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 700.000 ευρώ.γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 10 άτομα».
(β) Μικρές Οντότητες. «Μικρές οντότητες είναι οι οντότητες οι οποίες δεν είναι πολύ μικρές οντότητες και κατά την ημερομηνία του ισολογισμού τους δεν υπερβαίνουν τα όρια δύο τουλάχιστον από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:α) Σύνολο ενεργητικού: 4.000.000 ευρώ.β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 8.000.000 ευρώ.γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 50 άτομα».
(γ) Μεσαίες Οντότητες: «Μεσαίες οντότητες είναι οι οντότητες οι οποίες δεν είναι πολύ μικρές ή μικρές οντότητες και οι οποίες κατά την ημερομηνία του ισολογισμού τους δεν υπερβαίνουν τα όρια δύο τουλάχιστον από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:α) Σύνολο ενεργητικού: 20.000.000 ευρώ.β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 40.000.000 ευρώ.γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 250 άτομα».
(δ) Μεγάλες Οντότητες. «Μεγάλες οντότητες είναι οι οντότητες οι οποίες κατά την ημερομηνία κλεισίματος του ισολογισμού τους υπερβαίνουν τα όρια δύο τουλάχιστον από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:α) Σύνολο ενεργητικού: 20.000.000 ευρώ.β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 40.000.000 ευρώ.γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 250 άτομα».
Σε συνέχεια των ανωτέρω, ο ν. 4548/2018 (για τις ανώνυμες εταιρείες) προβλέπει (άρθρο 2 περ. ια): «Για τις νεοϊδρυόμενες εταιρείες και μέχρι τη σύνταξη του πρώτου ισολογισμού, ως «πολύ μικρές», «μικρές» και «μεσαίες» εταιρείες νοούνται εκείνες των οποίων το κεφάλαιο δεν υπερβαίνει τα ποσά των 100.000, 500.000 και 1.000.000 ευρώ, αντίστοιχα, ενώ ως «μεγάλες» νοούνται εκείνες των οποίων το κεφάλαιο υπερβαίνει το ποσό των 1.000.000 ευρώ».
Η «Small Business Act» (SBA) για την Ευρώπη (2008)
Η σημασία των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (στο εξής: ΜΜΕ) για την Ευρώπη είναι, σύμφωνα με όσα (ιδίως εισαγωγικά) αναφέρθηκαν, αδιαμφισβήτητη. Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έγκαιρα διαπίστωσε την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών για την καλύτερη προσαρμογή της ενιαίας αγοράς στις ανάγκες των ΜΜΕ. Με γνώμονα την ανάληψη των ανωτέρω πρωτοβουλιών, η Επιτροπή υπέβαλε την «Small Business Act» (στο εξής: SBA) για την Ευρώπη (2008). Πρόκειται για την ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών, στις 25.06.2008, στις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση αυτή, οι ΜΜΕ αποτελούν παράγοντα καθοριστικό για την ευημερία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των τοπικών και των περιφερειακών πληθυσμών. Στο πλαίσιο αυτό, ως στόχος της Επιτροπής προσδιορίστηκε η μεταμόρφωση της ΕΕ σε διεθνοποιημένο περιβάλλον για τις ΜΜΕ. Σε ένα περιβάλλον ικανό να συνεισφέρει στην αειφόρο ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ.
Ο σκοπός της «Small Business Act»
Ως σκοπός της πρωτοβουλίας προσδιορίστηκε:
(α) η βελτίωση της συνολικής προσέγγισης της πολιτικής όσον αφορά την επιχειρηματικότητα,
(β) η οριστική καθιέρωση της αρχής «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» κατά τη χάραξη πολιτικής, κυμαινόμενη από τις νομοθετικές ρυθμίσεις έως τις δημόσιες υπηρεσίες και
(γ) η προώθηση της ανάπτυξης των ΜΜΕ και η αντιμετώπιση των προβλημάτων που εξακολουθούν να παρακωλύουν την ανάπτυξη αυτή.
Οι 10 αρχές της «Small Business Act»
Η Επιτροπή προκειμένου να υλοποιήσει τις εξαγγελίες και πρόνοιες για τις ΜΜΕ υιοθέτησε δέκα αρχές. Αρχές που αποσκοπούν στον προγραμματισμό και την εφαρμογή πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ και κρατών µελών για τη βελτίωση των συνθηκών ανάπτυξης των ΜΜΕ. Ο δεκάλογος της Επιτροπής διαρθρώνεται ως εξής:
- Δημιουργία περιβάλλοντος στο οποίο οι επιχειρηματίες και οι οικογενειακές επιχειρήσεις µπορούν να προοδεύουν και στο οποίο η επιχειρηματικότητα ανταμείβεται.
- Εξασφάλιση ότι παρέχεται γρήγορα δεύτερη ευκαιρία στους έντιμους επιχειρηματίες σε περίπτωση πτώχευσης.
- Καθορισμός κανόνων σύμφωνα µε την αρχή «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις».
- Μεγαλύτερη ανταπόκριση των δημόσιων διοικήσεων στις ανάγκες των ΜΜΕ.
- Προσαρμογή των µέσων της πολιτικής στις ανάγκες των ΜΜΕ: διευκόλυνση της συµµετοχής των ΜΜΕ στις δημόσιες συμβάσεις και καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι κρατικές ενισχύσεις για τις ΜΜΕ.
- ∆ιευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση και δημιουργία νομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος που ευνοεί τις έγκαιρες πληρωμές στις εμπορικές συναλλαγές.
- Υποστήριξη των ΜΜΕ για να επωφεληθούν περισσότερο από τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία αγορά.
- Προώθηση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων στις ΜΜΕ καθώς και όλων των µορφών καινοτομίας.
- Παροχή δυνατότητας στις ΜΜΕ να µετατρέψουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις σε ευκαιρίες.
- Ενθάρρυνση και υποστήριξη των ΜΜΕ ώστε να επωφεληθούν από την ανάπτυξη των αγορών.
Η υλοποίηση των δέκα αρχών
Η Επιτροπή προχώρησε στην υποβολή μέτρων-συστάσεων για την υλοποίηση του εγχειρήματος της ανάπτυξης των ΜΜΕ. Κάποια από αυτά αφορούν την ίδια την Επιτροπή. Άλλα τα κράτη μέλη. Πολλά από αυτά συνιστούν νομοθετικές προτάσεις. Ιδίως, τη φορολογική νομοθεσία και το πτωχευτικό δίκαιο. Επίσης, ενδεχόμενες διμερείς συμβάσεις μεταξύ κρατών, με στόχο το άνοιγμα των αγορών και εκτός ΕΕ.
Από τα μέτρα που προτάσσονται, κάποια επικεντρώνονται στους πολίτες και την πληροφόρησή τους. Στους πολίτες εκείνους που, ήδη, ασκούν (ή όχι) επιχειρηματική δραστηριότητα. Στόχος η καλλιέργεια επιχειρηματικής κουλτούρας, η ενημέρωση για κρατικές ενισχύσεις και δημόσιες συμβάσεις, η ενίσχυση της «πράσινης αγοράς».
Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις στην Ελλάδα (2019)…
Τα κράτη μέλη έχουν αναλάβει την υλοποίηση των ανωτέρω δέκα αρχών που εκπόνησε η Επιτροπή. Η προσπάθειά τους αποτυπώνεται σε ετήσιες εκθέσεις, ξεχωριστές για κάθε κράτος-μέλος.
Αναφορικά με την Ελλάδα, η έκθεση αυτή αποτυπώνει τη σημασία των ΜΜΕ για την εγχώρια οικονομία και επιχειρηματικότητα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη «Small Business Act» για την Ελλάδα (2019), οι ελληνικές ΜΜΕ:
(α) ανέρχονται σε 821.209 επιχειρήσεις (σχεδόν το 100% του συνόλου των 821.540 ελληνικών επιχειρήσεων),
(β) αντιπροσωπεύουν 63,5% της συνολικής προστιθέμενης αξίας, την ίδια στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ ανέρχεται σε 56,4% και
(γ) συμβάλλουν τα μέγιστα στον τομέα της απασχόλησης με το (σχετικό) μερίδιο τους να αγγίζει το 87,9%, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο στην ΕΕ το 66,6%.
…και οι επιδόσεις της χώρας μας στις δέκα αρχές πολιτικής της Small Business Act.
Παρά το γεγονός ότι οι ΜΜΕ έχουν αυτή την καθοριστική σημασία για την ελληνική οικονομία, οι επιδόσεις της χώρας μας όσον αφορά τις αρχές της Small Business Act είναι για το 2019, σχεδόν συνολικά, απογοητευτικές. (:Η σύγκριση σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη).
Συγκεκριμένα, οι επιδόσεις της Ελλάδας εντοπίζονται κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε 8 από 10 αρχές πολιτικής της Small Business Act. Θετικό πρόσημο διαθέτει η προσπάθεια της χώρας μας μόνο στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων και των δημόσιων συμβάσεων. Συμβατή με τον μέσο όρο της ΕΕ είναι ως προς την αρχή της προώθησης της αναβάθμισης των δεξιοτήτων στις ΜΜΕ καθώς και όλων των µορφών καινοτομίας.
Η Ελλάδα, δυστυχώς, παρουσιάζει μια από τις χαμηλότερες βαθμολογίες στην ΕΕ, ως προς την υλοποίηση των αρχών: (α) της δεύτερης ευκαιρίας, (β) την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, (γ) την μετατροπή των περιβαλλοντικών προκλήσεων σε ευκαιρίες και (δ) τη διεθνοποίηση.
Συγκεκριμένα:
(α) Επιχειρηματίες οι οποίοι πτώχευσαν, χωρίς δόλο, και επιθυμούν μια δεύτερη ευκαιρία επιχειρηματικής δράσης, σχεδόν αδυνατούν να στραφούν σε αυτή. Επιπρόσθετα: ο φόβος της (σχετικής) αποτυχίας στη χώρα μας σημειώνει υψηλά ποσοστά. Γενεσιουργοί λόγοι των ανωτέρω, αυτονοήτως, το πτωχευτικό δίκαιο στης χώρας μας, το κόστος και ο χρόνος της πτωχευτικής διαδικασίας. Πρόκειται για έναν ρυθμιζόμενο τομέα που χρήζει, αδιαμφισβήτητα, περαιτέρω νομοθετικών παρεμβάσεων και μεταρρυθμίσεων. Κάποιες βελτιώσεις αναμένεται, όμως, να λάβουν χώρα με τον επικείμενο να εισαχθεί προς ψήφιση πτωχευτικό νόμο.
(β) Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και της οικονομίας. Η χώρα μας, ωστόσο, σημειώνει εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις στις δυνατότητες που παρέχει στις επιχειρήσεις να εξεύρουν χρηματοδότηση. Οι εξαιρετικά μειωμένες δυνατότητες αφορούν τόσο των εξωτερικό δανεισμό (τράπεζες) όσο και των εσωτερικό (δανεισμός με ίδια μέσα).
(γ) Η Ελλάδα παρουσιάζει εξαιρετικά χαμηλή απόδοση ως προς την ύπαρξη επιχειρηματικής «πράσινης» κουλτούρας. Το μέγεθος των ΜΜΕ που επωφελούνται από δημόσια μέτρα στήριξης για την πράσινη παραγωγή τους είναι ένα από τα χαμηλότερα στην ΕΕ. Ενώ, παράλληλα, οι ΜΜΕ εξακολουθούν να μην δέχονται οιαδήποτε συνδρομή ως προς τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
(δ) Τέλος, ως προς τη διεθνοποίηση, η χώρα μας έχει εφαρμόσει τις περισσότερες από της συστάσεις της Επιτροπής. Ωστόσο, η πρόοδός στην ανάπτυξη των εισαγωγών και εξαγωγών είναι ιδιαίτερα ασθενής. Η αιτία του συγκεκριμένου προβλήματος εντοπίζεται στη (μη) ενημέρωση των ΜΜΕ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει έγκαιρα διαγνώσει τη σημασία των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στην ευρωπαϊκή οικονομία. Έχει καθορίσει τις αρχές στο πλαίσιο των οποίων τόσο η ίδια όσο και τα κράτη μέλη οφείλουν να κινούνται.
Οι σχετικές ενέργειες της χώρας μας μοιάζουν, ακόμα, φτωχές. Σαφώς υπολείπονται των λοιπών κρατών μελών και της προόδου εκείνων. Περισσότερο χαρακτηριστικοί είναι οι τομείς που αφορούν: (α) τη «δεύτερη ευκαιρία» που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν οι εκ των πτωχευσάντων έντιμοι, (β) η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, (γ) η υποβοήθηση της «πράσινης κουλτούρας» και συναφούς ανάπτυξης και (δ) η διεθνοποίηση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων.
Εναπόκειται στην Πολιτεία να πράξει τα δέοντα.
Στους Φορείς των ΜΜΕ να προβαίνουν στις σχετικές υπομνήσεις.
Και να ασκούν τη δέουσα πίεση.
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Σεπτεμβρίου 2020.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.