Ατομικά Δικαιώματα Μειοψηφίας:
Δικαίωμα Πληροφόρησης Για Θέματα Ημερήσιας Διάταξης ΓΣ
(άρ. 141 §6 εδ.α ν. 4548/2018)
Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησαν τα συλλογικά δικαιώματα της μικρής και της μεγάλης μειοψηφίας των μετόχων της ΑΕ. Στο πλαίσιο της ίδιας θεματικής θα αναφερθούμε, εδώ, στα ατομικά δικαιώματα των μετόχων μειοψηφίας. Συγκεκριμένα, στο δικαίωμα παροχής πληροφοριών σχετικών με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης της Γενικής Συνέλευσης.
Γενικά
Τα δικαιώματα πληροφόρησης, ως μετοχικά δικαιώματα μειοψηφίας, συνιστούν ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που παρέχονται στον μέτοχο της ΑΕ. Στην ενότητα των δικαιωμάτων πληροφόρησης μας έχουν απασχολήσει, ήδη, το δικαίωμα πληροφόρησης για καταβολές και παροχές προς μέλη ΔΣ και διευθυντές καθώς και το δικαίωμα πληροφόρησης για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων. Με την άσκηση των συγκεκριμένων δικαιωμάτων, εξασφαλίζεται η πρόσβαση σε πληροφορίες χρήσιμες για την εξασφάλιση της διαφάνειας στη διαχείριση της εταιρείας. Επίσης για την προετοιμασία όσον αφορά την άσκηση του δικαιώματος ψήφου στη ΓΣ. Ο τελευταίος, αυτός, σκοπός επιδιώκεται, κυρίως, και με το δικαίωμα παροχής πληροφοριών που συνδέονται με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης.
Πρόκειται για δικαίωμα ενωσιακής προέλευσης: η ενσωμάτωσή του στην ελληνική έννομη τάξη επήλθε λόγω των επιταγών της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ. Η τελευταία υποχρέωνε τη θέσπιση σχετικού δικαιώματος εισηγμένες ΑΕ. Ωστόσο, ο Έλληνας νομοθέτης επέκτεινε (και ορθά) την εν λόγω πρόβλεψη και στις μη εισηγμένες.
Προϋποθέσεις
Οι προϋποθέσεις γέννησης του συγκεκριμένου δικαιώματος πληροφόρησης είναι οι εξής:
(α) Δικαιούχοι
Το συγκεκριμένο δικαίωμα συνιστά, όπως ήδη αναφέρθηκε, ατομικό δικαίωμα. Η κατηγοριοποίηση του στον κύκλο των ατομικών δικαιωμάτων σημαίνει πως δεν είναι απαραίτητη η συγκέντρωση ενός ελάχιστου ποσοστού μετοχικού κεφαλαίου. Αντίθετα, νομιμοποιούνται στην άσκηση του όλοι οι μέτοχοι, με την κτήση, και μόνον, της ιδιότητας του μετόχου.
(β) Απόδειξη Μετοχικής Ιδιότητας
Η άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος προϋποθέτει την απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας με κάθε πρόσφορο τρόπο. Τα σχετικά αποδεικτικά έγγραφα πρέπει να συνοδεύουν την αίτηση του μετόχου.
(γ) Τρόπος Άσκησης του Δικαιώματος
Η αίτηση πρέπει να απευθύνεται προς την ΑΕ-νομίμως εκπροσωπούμενη από το ΔΣ και παραλαμβάνεται από το αρμόδιο πρόσωπο. Ως αρμόδιο να παραλαμβάνει έγγραφα πρόσωπο νοείται ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρείας. Καθώς υπόχρεο για την ικανοποίηση του δικαιώματος είναι το ΔΣ, το μέλος που παραλαμβάνει την αίτηση οφείλει να ενημερώσει τα λοιπά μέλη. Επισημαίνεται ότι η παραλαβή του μόνο από αυτόν δεν οδηγεί σε αποκλεισμό της ευθύνης των υπολοίπων.
(δ) Χρόνος Άσκησης Του Δικαιώματος
Η άσκηση του δικαιώματος πρέπει να γίνει πέντε (5) πλήρεις ημέρες πριν τη συνεδρίαση της ΓΣ. Η πρόβλεψη ορισμένης προθεσμίας εξυπηρετεί το συμφέρον της ΑΕ, η οποία δια του ΔΣ οφείλει να παράσχει πληροφόρηση. Και, εύλογα, καθώς απαιτείται κάποιο χρονικό διάστημα προετοιμασίας του ΔΣ, τόσο για να αποφασίσει την χορήγηση ή μη πληροφόρησης όσο και για να τη συγκεντρώσει. Στην περίπτωση που δεν τηρηθεί η εν λόγω προθεσμία, δεν ασκείται νομότυπα το εν λόγω δικαίωμα και δε γεννάται η αντίστοιχη υποχρέωση του ΔΣ για παροχή πληροφοριών. Η εκπρόθεσμη αίτηση μόνον ευχέρεια γεννά του ΔΣ να παράσχει πληροφόρηση και όχι υποχρέωση.
Αντικείμενο Πληροφόρησης
Ο νομοθέτης παρέχει το συγκεκριμένο μετοχικό δικαίωμα πληροφόρησης, προβλέποντας ευρύ υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής, καθώς νομιμοποιεί κάθε μέτοχο για την άσκηση του-ανεξάρτητα από το μετοχικό κεφάλαιο που εκπροσωπεί. Περιορίζεται, ωστόσο, η ευρεία αυτή ευχέρεια στο αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής, για το οποίο θέτει διπλό περιορισμό:
Ο πρώτος περιορισμός αναφέρεται στο είδος των πληροφοριών: θα πρέπει να είναι σχετικές, αποκλειστικά, με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Οι πληροφορίες, την χορήγηση των οποίων αιτείται, θα πρέπει όχι μόνον να συνδέονται με κάποιο από τα θέματα που αναγράφονται στην ημερήσια διάταξη αλλά απαιτείται και ρητή αναφορά του μετόχου στο ειδικό θέμα με το οποίο συνδέονται. Κρίσιμο είναι, επίσης, οι πληροφορίες να είναι χρήσιμες για την πραγματική εκτίμηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης. Διευκρινίζεται στο σημείο αυτό πως χρήσιμη θεωρείται η πληροφορίαμ που αφορά στοιχείο αιτιώδες για την οικεία απόφαση της συνέλευσης (1130/2020 ΠΠρΑθηνών, ΤΝΠ Qualex).
Ο δεύτερος, προβλεπόμενος, περιορισμός αφορά την έκταση της πληροφορίας. Δεν πρόκειται για γενικό δικαίωμα πληροφόρησης: οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι συγκεκριμένες και εξατομικευμένες. Δεν κρίνεται, βέβαια, ως συγκεκριμένη η αίτηση για έκθεση του ΔΣ για τα όσα συμβαίνουν γενικά στην εταιρεία ή για ορισμένο κλάδο της δράσης της. Μια τέτοια αίτηση μόνο στο πλαίσιο του δικαιώματος για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων θα μπορούσε να νοηθεί και μόνο υπό τις εκεί διαλαμβανόμενες προϋποθέσεις να υποβληθεί. Ο περιορισμός, πάντως, του περιεχομένου της αίτησης και της αντίστοιχης πληροφόρησης δικαιολογείται από τη δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος από κάθε μέτοχο, χωρίς να αξιώνονται περαιτέρω (πρόσθετες ή ειδικότερες) προϋποθέσεις.
Εφόσον οι πληροφορίες δεν ζητήθηκαν με την ανωτέρω διαδικασία, ακόμα κι αν σχετίζονται με τα θέματα ημερήσιας διάταξης, δεν υποχρεούται το ΔΣ να τις παράσχει.
Αποτελέσματα Νομότυπης Άσκησης
Η νομότυπη άσκηση του ανωτέρω δικαιώματος γεννά υποχρέωση του ΔΣ να παράσχει τις αιτούμενες πληροφορίες. Η πληροφόρηση παρέχεται από τον πρόεδρο του ΔΣ προς τη ΓΣ. Σε περίπτωση που θα σωρευθούν περισσοτέρα αιτήματα πληροφόρησης με το ίδιο περιεχόμενο αρκεί η απάντηση κατά ενιαίο τρόπο.
Το σχετικό αίτημα είναι δυνατό να υποβληθεί εγγράφως ή προφορικά. Νομολογιακά έχει κριθεί ότι, παρά το γεγονός ότι το γράμμα του νόμου δεν απαιτεί ρητά έγγραφη ικανοποίηση του αιτήματος, η πληρέστερη και σαφέστερη ενημέρωση του μετόχου επιτυγχάνεται με τη χορήγηση εγγράφου, το οποίο περιλαμβάνει αναλυτική ενημέρωση για τις αιτηθείσες πληροφορίες (49/2018, Δωδεκανήσων, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Η χορήγηση των πληροφοριών είναι υποχρεωτικό να παρασχεθεί ακόμα κι αν ο αιτών απουσιάζει από τη συνεδρίαση. Επισημαίνεται ότι δεν μπορούν να παρασχεθούν, μόνον, σε ειδικό εκπρόσωπο των αιτούντων: η χορήγησή τους θα πρέπει να λάβει χώρα εντός της συνεδρίασης της ΓΣ.
Το ΔΣ απαλλάσσεται από την υποχρέωση παροχής πληροφοριών, στην περίπτωση που ο αιτών παραιτηθεί από το υποβληθέν αίτημά του, πριν την χορήγησή τους ενώπιον της ΓΣ. Στην περίπτωση, επίσης, που οι πληροφορίες είναι ήδη δημοσιευμένες στο διαδικτυακό τόπο της εταιρείας (κυρίως υπό τη μορφή ερωτοαπαντήσεων). Ωστόσο, ακόμα κι αν η αιτούμενη πληροφορία περιλαμβάνεται σε έκθεση ΔΣ ή ελεγκτών ή χρηματοοικονομικές καταστάσεις ή σε άλλο έγγραφο, στο οποίο έχει πρόσβαση ο μέτοχος, το ΔΣ εξακολουθεί να οφείλει την χορήγηση τους.
Επισημαίνεται ότι η αρμοδιότητα λήψης απόφασης για χορήγηση ή μη των πληροφοριών ανήκει αποκλειστικά στο ΔΣ˙ η ΓΣ δεν νομιμοποιείται να αποφανθεί περί της μη χορήγησής της. Σχετική απόφαση της ΓΣ θα είναι άκυρη ως μη νόμιμη (άρ.174 και 180 ΑΚ) και, φυσικά, δεν απαλλάσσει το ΔΣ από τις ευθύνες του.
Αποχρών Ουσιώδης Λόγος Άρνησης
Το ΔΣ απαλλάσσεται από την υποχρέωση παροχής των πληροφοριών που ζητούνται όταν, κυρίως, υφίσταται αποχρών ουσιώδης λόγος. Ένας τέτοιος λόγος, πάντως, πρέπει να ανακοινωθεί στη ΓΣ και, φυσικά, να αναγραφεί στα πρακτικά της. Η βασιμότητα του λόγου άρνησης μπορεί να αμφισβητηθεί με αίτηση (μη γνήσιων) ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου. Ο αιτών μέτοχος νομιμοποιείται να υποβάλει την αίτηση από το χρονικό σημείο άρνησης του ΔΣ ενώπιον της ΓΣ και μετέπειτα. Νωρίτερα δεν νομιμοποιείται, ακόμα κι αν είχε προηγηθεί άτυπη άρνηση του ΔΣ πριν την συνεδρίαση της ΓΣ. Το βάρος απόδειξης της ύπαρξης αποχρώντος σπουδαίου λόγου άρνησης βαραίνει την ΑΕ.
Συνέπειες Παράνομης Άρνησης
Με την αναγνώριση από το δικαστήριο της υποβληθείσας αίτησης αναφορικά με τη μη νόμιμη άρνηση του ΔΣ, η ΑΕ καταδικάζεται στην παροχή τους.
Πάντως, η παράλειψη χορήγησης των αιτηθεισών πληροφοριών καθιστά την απόφαση ακυρώσιμη (άρ.137 παρ.2). Ο μέτοχος, συνεπώς, έχει το δικαίωμα στην περίπτωση αυτή, είτε να ασκήσει αγωγή ακύρωσης της απόφασης της ΓΣ είτε την αίτηση για τη διαπίστωση της συνδρομής ή μη του αποχρώντος ουσιώδους λόγου άρνησης (του οποίου έγινε η επίκληση). Μπορεί, όμως, να ασκήσει και τα δύο δικαιώματά του καθώς η άσκηση του ενός δεν αποκλείει το άλλο μέσο έννομης προστασίας.
Τα μέλη του ΔΣ καθίστανται τόσο αστικά όσο και ποινικά υπεύθυνοι για τη μη (προσήκουσα) εκπλήρωση της υποχρέωσής τους.
Το δικαίωμα παροχής πληροφόρησης ενός εκάστου μετόχου ενόψει επικείμενης ΓΣ-αναφορικά με τα θέματα της ημερήσιας είναι κρίσιμο για την βέλτιστη άσκηση των δικαιωμάτων του. Προάγει, όμως, και τη διαφάνεια στη λειτουργία της ΑΕ, την πάντοτε επιθυμητή από τους μετόχους μειοψηφίας (τουλάχιστον). Η άρνηση παροχής των αιτούμενων πληροφοριών μπορεί να έχει νόμιμα ερείσματα μπορεί και όχι. Οι συνέπειες για την ΑΕ και τα μέλη του ΔΣ σε περίπτωση αδικαιολόγητης άρνησής τους, δεν είναι χωρίς αστικές και ποινικές συνέπειες.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).