Holding: Λειτουργία & Πλεονεκτήματα
Είναι αλήθεια πως μας είναι εξαιρετικά οικείες οι εκφράσεις «Όμιλος εταιρειών» και «Holding». Παρά το γεγονός, όμως, αυτό, δεν μας έχει γίνει απολύτως σαφής, η λειτουργία τους, τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους. Είναι κρίσιμο, όμως, να αποσαφηνιστούν προκειμένου να μπορεί να απαντηθεί ένα κρίσιμο ερώτημα: «να προχωρήσω στη δημιουργία τους»;
Όμιλος εταιρειών
Κατά τον νόμο (αρ. 31 ν. 4308/14) οι Όμιλοι εταιρειών (στο εξής: «Όμιλος») αποτελούνται από μία μητρική και μία ή περισσότερες θυγατρικές της. Διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες (:Μικροί, Μεσαίοι, Μεγάλοι) ανάλογα με τα μεγέθη τους (:σύνολο ενεργητικού, καθαρό ύψος κύκλου εργασιών και μέσος όρος απασχολουμένων).
Η Holding και η λειτουργία της
Θα συναντήσουμε την Holding και ως: «εταιρεία συμμετοχών», «μητρική» ή «εταιρεία-ομπρέλα». Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Holding είναι η «επικεφαλής» ενός Ομίλου. Στην Ελλάδα έχει, συνηθέστερα, τη μορφή της Ανώνυμης Εταιρείας. Είναι ενδεχόμενο να έχει περισσότερους μετόχους πιθανό, όμως, να έχει και έναν, μόνον, μέτοχο.
H Holding, κατά κανόνα, δεν παράγει (η ίδια) προϊόντα ούτε και παρέχει (η ίδια) υπηρεσίες: δεν έχει δική της, αυτοτελή, επιχειρηματική δραστηριότητα. H συγκεκριμένη Holding (:“pure”) διατηρεί, αποκλειστικά, συμμετοχή στο κεφάλαιο άλλων νομικών προσώπων-στις θυγατρικές της δηλ. Άλλες φορές πάλι όχι μόνον διατηρεί τέτοιες συμμετοχές αλλά ασκεί και η ίδια επιχειρηματική δραστηριότητα (:“mixed”). Να σημειωθεί, εκ περισσού, πως δεν απαγορεύεται η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων από την Holding (λ.χ. ακινήτων, Σημάτων ή Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας).
Η συμμετοχή της Holding στις θυγατρικές της άλλοτε είναι πλειοψηφική κι άλλοτε όχι.
Σημαντικό, πάντως, να σημειώσουμε πως δεν είναι αδύνατο να υπάρχει μία Holding με μία, μόνον, θυγατρική. Στο πλαίσιο, πάντως, ενός φορολογικού σχεδιασμού ένα τέτοιο ενδεχόμενο όχι μόνον δεν είναι πως αδύνατο αλλά και, συχνά, απολύτως επιβεβλημένη επιλογή.
H ίδρυση της Holding
Η ίδρυση μιας Holding καθόλου δεν διαφοροποιείται από την ίδρυση μιας άλλης, κοινής, εταιρείας. Μιλώντας για την συνηθέστερη μορφή της (:ΑΕ) θα πρέπει ιδιαίτερα να εστιάσουμε, και στην προκειμένη περίπτωση, στο καταστατικό της. Το καταστατικό, επομένως, της Holding θα πρέπει με «tailor made» ρυθμίσεις, τα εύλογα συμφέροντα του Ομίλου και των Πραγματικών Δικαιούχων του να εξυπηρετεί. Αντίστοιχα και τα καταστατικά των επιμέρους θυγατρικών αλλά και η εν γένει διάρθρωση, διοίκηση και λειτουργία του Ομίλου. Εκ περισσού να υπενθυμίσουμε, πάντως, ότι είναι πάντοτε δυνατό να δημιουργήσουμε μια εταιρεία (βεβαίως και ΑΕ) μέσω του ΓΕΜΗ χωρίς την εμπλοκή δικηγόρου ή λογιστή.
Η (ενίοτε) καθοριστική λειτουργία της Holding
Στην περίπτωση που η συμμετοχή της Holding είναι πλειοψηφική σε μια θυγατρική της είναι εκείνη που εκλέγει τη διοίκησή της. Καθορίζει έτσι, έμμεσα, την επιχειρηματική δράση και πορεία της τελευταίας˙ τη διανομή κερδών ή, κατ’ άλλο τρόπο, αξιοποίηση της κερδοφορίας της. Τα αντίστοιχα συμβαίνουν και στην περίπτωση που η πραγματική συμμετοχή των άλλων μετόχων/εταίρων στη ΓΣ της θυγατρικής της είτε δεν αποδεικνύεται καθοριστική για τον σχηματισμό (μετοχικής) πλειοψηφίας για τη λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων είτε δεν ομονοούν για τον σχηματισμό της.
Ποια τα πλεονεκτήματα της ύπαρξης μιας Holding;
Μια Holding είναι, κατά τα προαναφερθέντα, ένα όχημα για την κατοχή και τον έλεγχο άλλων εταιρειών (και, κατά βάση, μέσω αυτών) περιουσιακών στοιχείων. Στο (εύλογο) ερώτημα: «ποια τα πλεονεκτήματα από τη δημιουργία μιας Holding», θα μπορούσαν να δοθούν, συνοπτικά, οι ακόλουθες απαντήσεις:
Σε νομικό επίπεδο
(α) Προστασία της επιχείρησης, των περιουσιακών της στοιχείων και των ιδιοκτητών της.
Η κατά τον νόμο (φυσικά και με ιδιαίτερη προσοχή) δημιουργία μιας Holding κι ενός Ομίλου δημιουργεί νομικό διαχωρισμό μεταξύ των περισσοτέρων δραστηριοτήτων και περιουσιακών στοιχείων αφενός και των φορέων της ιδιοκτησίας τους αφετέρου. Τούτο έχει, σαν άμεση συνέπεια, τη δραστική απομείωση της ευθύνης των ιδιοκτητών της (φυσικών και νομικών προσώπων), στην περίπτωση που μία από τις συμμετοχές/θυγατρικές αντιμετωπίζει (οικο)νομικά προβλήματα.
Η υλοποίηση, επιπρόσθετα, ενός τέτοιου σχεδιασμού επιτυγχάνει, κατ΄ακολουθίαν, τη διασφάλιση του νομικού διαχωρισμού, «καθαρότητας» και οικονομικής υγείας των λοιπών εταιρειών του Ομίλου και επιμέρους, αντιστοίχων, δραστηριοτήτων και περιουσιακών στοιχείων. Στην περίπτωση, επομένως, που μια εταιρεία του Ομίλου πτωχεύσει ή κριθεί αφερέγγυα, το γεγονός αυτό θα επηρεάσει μεν οικονομικά την μητρική της (:Holding-καθώς θα απομειωθεί ή μηδενιστεί η αξία του συγκεκριμένου περιουσιακού της σχοιχείου) δεν θα επηρεάσει, όμως-νομικά, ούτε τις λοιπές εταιρείες του Ομίλου ούτε, βεβαίως, και την Holding. Στην περίπτωση που η επιχειρηματική δραστηριότητα μιας θυγατρικής εταιρείας αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα δεν θα διατρέξουν κίνδυνο τα περιουσιακά στοιχεία (λ.χ. σήματα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, επιχειρηματικά και τυχόν επενδυτικά, ακίνητα) όταν βρίσκονται εκτός της προβληματικής θυγατρικής. (Πολύ περισσότερο και τα προσωπικά ακίνητα και λοιπά περιουσιακά στοιχεία των ιδιοκτητών, που συχνά συναντούμε να αποτελούν περιουσιακά στοιχεία των επιχειρήσεών τους). Οι δανειστές μιας εταιρείας του Ομίλου δεν είναι δυνατό, κατά κανόνα, να στραφούν κατ’ άλλης.
Είναι, επομένως, εφικτό (ακριβέστερα: απολύτως επιβεβλημένο) να διαχωριστεί μια επιχειρηματική δραστηριότητα σε περισσότερες θυγατρικές για καθένα από τους επιχειρηματικούς (υφιστάμενους ή δημιουργηθησόμενους) κλάδους της˙ πολύ περισσότερο από τα προσωπικά περιουσιακά στοιχεία των ιδιοκτητών τους.
Κι ο διαχωρισμός αυτός σε περισσότερες θυγατρικές, στη βάση των αντίστοιχων κλάδων, θα πρέπει να λάβει χώρα τούτο ακόμα κι αν δεν φαίνεται, με μια πρώτη ματιά, η ύπαρξή τους. Ενδείκνυται, κατά κανόνα, να διαχωρίσουμε την πολλαπλή επιχειρηματική δραστηριότητα σε περισσότερα νομικά πρόσωπα. Κι ακόμα περισσότερο: την επιχειρηματική δραστηριότητα από τα ακίνητα, τα σήματα και τα διπλώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που τυχόν κατέχει μια επιχείρηση.
(β) Προστασία των προσώπων-διοικητών και των περιουσιακών τους στοιχείων
Η ευθύνη των μελών της διοίκησης ενός νομικού προσώπου του Ομίλου (σε όποιες περιπτώσεις, κατά νόμο, υφίσταται) δεν εκτείνεται, κατά βάση, στην ευθύνη από τη λειτουργία των λοιπών νομικών προσώπων του ίδιου Ομίλου. Κι από άλλη οπτική γωνία ιδωμένο: η κατά νόμο ευθύνη των μελών της διοίκησης ενός νομικού προσώπου περιορίζεται σ’ εκείνα, μόνον, που την ασκούν.
Σε φορολογικό επίπεδο
Είναι δεδομένο πως με τη δημιουργία μιας Holding, στη βάση ευνοϊκών φορολογικών ρυθμίσεων που είναι δυνατό να αξιοποιηθούν, επιτυγχάνεται σειρά φορολογικών πλεονεκτημάτων, Απολύτως επιγραμματικά είναι δυνατό, στο πλαίσιο του παρόντος, να σημειωθούν (και αναλυτικότερα σε επόμενη αρθρογραφία μας):
Στην περίπτωση ύπαρξης μιας Holding, το κέρδος που προκύπτει από την πώληση των θυγατρικών της απαλλάσσεται, υπό προϋποθέσεις, από τον φόρο. Αντίστοιχα και όσον αφορά το μέρισμα που προκύπτει από το κέρδος που παράγουν οι θυγατρικές της.
Υφισταμένης, επίσης, της Holding, παρέχεται η δυνατότητα επιλογής του χρόνου φορολόγησης των μερισμάτων ή της υπεραξίας από την πώληση συμμετοχών σε θυγατρικές επιχειρήσεις.
Περαιτέρω: είναι απολύτως εφικτή η επέκταση των δραστηριοτήτων ενός Ομίλου με την χρηματοδότησή της από την Holding-χωρίς την καταβολή φόρων μερισμάτων.
Και ένα τελευταίο, μείζονος, όμως, σημασίας δεδομένο: είναι, υπό προϋποθέσεις, ενδεχόμενη η δραστική μείωση της επιβάρυνσης κατά την διαδοχή-στην επόμενη γενεά.
Είναι, τέλος, δυνατό να αξιολογηθεί, στο πλαίσιο του (πάντοτε αναγκαίου) φορολογικού σχεδιασμού (ή επανασχεδιασμού) το φορολογικό καθεστώς στο οποίο θα υπαχθεί καθένα νομικό πρόσωπο του Ομίλου.
Σε οργανωτικό επίπεδο
Στην περίπτωση που θα επιλεγεί η δημιουργία μιας Holding και, κατ’ ακολουθίαν, η δημιουργία ενός Ομίλου εταιρειών, ούτε η οργάνωση ούτε και τα οικονομικά των επιμέρους νομικών προσώπων περιττά θα επιβαρυνθούν. Οι κεντρικές λειτουργίες (ενδ.: HR, IT, λογιστήριο, προμήθειες, νομική και γραμματειακή υποστήριξη, σχέση με αρχές, προμηθευτές και τράπεζες) είναι δυνατό (και μάλλον ενδείκνυται) να παρέχονται κεντροποιημένα προς όλες τις εταιρείες του Ομίλου και, αντίστοιχα, να τις επιβαρύνουν. Είναι, όμως, εφικτό (εφόσον θα αξιολογηθεί ως προτιμητέα επιλογή-αν και μάλλον ασύνηθες), τα επιμέρους νομικά πρόσωπα να διατηρήσουν πλήρη λειτουργική και οργανωτική αυτοτέλεια: μια τέτοια, λ.χ., περίπτωση θα ήταν η αυτόνομη λειτουργία και οργάνωση θυγατρικής, η οποία είναι εισηγμένη σε οργανωμένη αγορά.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η παροχή μιας επιγενόμενης εταιρικής εγγύησης από την Holding (ή αδελφής εταιρείας του ίδιου Ομίλου) θα διευκολύνει τη χρηματοδότηση και θα αυξήσει την πιστοληπτική ικανότητα μιας θυγατρικής εταιρείας.
Σε επιχειρηματικό και οικονομικό επίπεδο
Μειωμένος (επιχειρηματικός) κίνδυνος
Στην περίπτωση που μία Holding έχει περισσότερες από μία συμμετοχές, η οικονομική της πορεία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την πορεία της μιας (μόνης) εταιρικής οντότητας και συναφούς επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ενδεχόμενη ευρύτερη διασπορά των συμμετοχών της απομειώνει τον επιχειρηματικό κίνδυνο. Δημιουργεί, κατ’ ακολουθίαν, προσδοκίες για απορρόφηση των όποιων «κραδασμών» από ενδεχόμενη ζημιογόνο δραστηριότητα σε μια από τις θυγατρικές της.
Διατήρηση (ή μη) αυτοτέλειας
Η Ηolding είναι δυνατό να επιλέξει να διατηρήσει την αυτοτέλειά της σε σχέση με τις θυγατρικές της (όχι μόνον σε νομικό αλλά και) σε επιχειρηματικό και ουσιαστικό επίπεδο. Είναι, επομένως, εφικτό, να υιοθετήσει διαφορετικές, επιμέρους, επιλογές έναντι των θυγατρικών της (λ.χ. σε επίπεδο διοίκησης, έδρας, μισθολογικών παροχών). Ο ρόλος που θα επιφυλάξει για τον εαυτό της μπορεί να κινείται από την άμεση και συνεχή παρέμβαση στη διοίκηση και καθημερινότητα των θυγατρικών της έως και (όχι πιθανό) την απλή συμμετοχή στην ετήσια Γενική της Συνέλευση. Σε κάθε περίπτωση: η Holding είναι ένα αυτοτελές νομικό πρόσωπο σε σχέση με τις θυγατρικές της και ως τέτοιες (και) ο νόμος τις αντιμετωπίζει, παρά τις όποιες διασφαλιστικές δικλείδες (λ.χ. ρυθμίσεις για τις ενδοομιλικές συναλλαγές/transfer pricing)
Προσδοκία οφέλους
Η Holding προσβλέπει στην αποκόμιση οφέλους σε δύο, τουλάχιστον επίπεδα: Προσβλέπει, αρχικά, στη μεγιστοποίηση των οικονομικών αποτελεσμάτων (που προκύπτουν και από τις συνέργειες και οικονομίες κλίμακος) σε επίπεδο Ομίλου και, προφανώς, σε επίπεδο κερδοφορίας και μερισμάτων. Επίσης στις υπεραξίες που δημιουργούνται σε περίπτωση πώλησης των συμμετοχών ή θυγατρικών της ή εισαγωγή των τελευταίων σε οργανωμένες αγορές. Στην τελευταία περίπτωση δεν δημιουργούνται φορολογικές επιβαρύνσεις. Όταν όμως πωληθούν οι συμμετοχές ή θυγατρικές της υπάρχουν οι προαναφερθείσες νομοθετικές πρόνοιες για την (υπό προϋποθέσεις) αποφυγή φορολογικών επιβαρύνσεων.
Οφέλη για τις θυγατρικές
Οφέλη, ωστόσο, δημιουργούνται και στις θυγατρικές. Οι τελευταίες εύλογα προσβλέπουν σε δυνητικές συνέργειες και οικονομίες κλίμακος σε επίπεδο Ομίλου. Επίσης στη διοικητική υποστήριξη από μέρους της Holding ή από άλλη, ειδικά προς τούτο, υφιστάμενη (αδελφή) εταιρεία. Αυτονοήτως και στα, συνεπακόλουθα, οικονομικά οφέλη. Επίσης στη χρηματοδότηση (:συνηθέστατο) από την Holding όταν αυτή απαιτηθεί και συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις˙ χρηματοδότηση που μπορεί να είναι αναγκαία όχι μόνον για την ανάπτυξη αλλά και, κάποιες φορές, για την επιβίωσή της.
Οι έννοιες του Ομίλου και της Holding παραπέμπουν, κατά κανόνα-αδίκως όμως, σε μεγέθη εξαιρετικά μεγάλα. Το γεγονός αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων τους προς όφελος, εν τέλει, των ιδιοκτητών τους. Ακόμα και σύμβουλοι επιχειρήσεων (νομικοί, οικονομικοί, λογιστές) αντιμετωπίζουν με επιφυλακτικότητα -και κάποιες φορές απόλυτη άρνηση- αντίστοιχες μεταβάσεις. Προφανώς και δεν έχουν, κατά κανόνα, δίκαιο. Τα όποια μειονεκτήματα προτάσσουν δεν αποτελούν, κατά κανόνα, τέτοια˙ η μετάβαση στην «επόμενη μέρα» δεν αποτελεί, εν τέλει, «βουνό». Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm