Holding: Πλεονεκτήματα vs Μειονεκτήματα˙ Υλοποίηση
Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας είχαμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε την έννοια και λειτουργία του Ομίλου εταιρειών και της Holding. Επίσης τα πλεονεκτήματα και, απολύτως συνοπτικά, τα φορολογικά πλεονεκτήματα. Για την απάντηση, όμως, στο ερώτημα: «Θα πρέπει να προχωρήσω στη δημιουργία ενός (μικρού έστω) Ομίλου» αναγκαίο είναι να προσεγγίσουμε, αναλυτικότερα, τα φορολογικά πλεονεκτήματα και να προχωρήσουμε σε συγκριτική επισκόπηση πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων. Να κατανοήσουμε, επίσης, τη διαδικασία υλοποίησης. Περί αυτών, το παρόν.
Πλεονεκτήματα: Συνοπτικά
Είδαμε ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας-αναλυτικότερα, τα πλεονεκτήματα της δημιουργίας μιας Holding. Για την ενότητα του κειμένου προχωράμε σε μια σύντομη επισκόπησή τους:
Σε νομικό επίπεδο
Προστασία της επιχείρησης, των περιουσιακών της στοιχείων και των ιδιοκτητών της: Ο νομικός διαχωρισμός (μέσω της δημιουργίας περισσοτέρων νομικών προσώπων) μεταξύ περισσοτέρων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και περιουσιακών στοιχείων, δημιουργεί σημαντικές ασπίδες προστασίας έναντι αυτών και των ιδιοκτητών τους, σε περίπτωση που μία από τις συμμετοχές/θυγατρικές αντιμετωπίζει (οικο)νομικά προβλήματα.
Προστασία των προσώπων-διοικητών και των περιουσιακών τους στοιχείων: Η ευθύνη των μελών της διοίκησης ενός νομικού προσώπου του Ομίλου (σε όποιες περιπτώσεις, κατά νόμο, υφίσταται) δεν εκτείνεται, κατά βάση, στην ευθύνη από τη λειτουργία των λοιπών νομικών προσώπων του ίδιου Ομίλου: Περιορίζεται στην ευθύνη των νομικών προσώπων στα οποία υπάρχει σχετική εμπλοκή.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο
Μειωμένος (επιχειρηματικός) κίνδυνος: Στην περίπτωση που μία Holding έχει περισσότερες από μία συμμετοχές, η οικονομική της πορεία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την πορεία της μιας (μόνης) εταιρικής οντότητας και συναφούς επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Διατήρηση (ή μη) αυτοτέλειας: Η Ηolding είναι δυνατό να επιλέξει να διατηρήσει την αυτοτέλεια της λειτουργίας της σε σχέση με τις θυγατρικές της και σε ουσιαστικό επίπεδο. Είναι, επομένως, εφικτό, να υιοθετήσει διαφορετικές, επιμέρους, επιλογές έναντι των θυγατρικών της (λ.χ. σε επίπεδο διοίκησης, έδρας, μισθολογικών παροχών).
Προσδοκία οφέλους: Η Holding προσβλέπει στην αποκόμιση οφέλους σε δύο, τουλάχιστον επίπεδα: Προσβλέπει, αρχικά, στη μεγιστοποίηση των οικονομικών αποτελεσμάτων (που προκύπτουν και από τις συνέργειες και οικονομίες κλίμακος) σε επίπεδο Ομίλου και, προφανώς, σε επίπεδο κερδοφορίας και μερισμάτων. Επίσης στις υπεραξίες που δημιουργούνται σε περίπτωση πώλησης των συμμετοχών ή θυγατρικών της ή εισαγωγή των τελευταίων σε οργανωμένες αγορές.
Οφέλη για τις θυγατρικές: Οι θυγατρικές εύλογα προσβλέπουν σε δυνητικές συνέργειες και οικονομίες κλίμακος σε επίπεδο Ομίλου. Επίσης στη διοικητική υποστήριξη από μέρους της Holding ή από άλλη, ειδικά, προς τούτο υφιστάμενη (αδελφή) εταιρεία. Αυτονοήτως και στα, συνεπακόλουθα, οικονομικά οφέλη. Τέλος στην (ενδοομιλική) χρηματοδότησή τους.
Ειδικότερα: Τα φορολογικά πλεονεκτήματα
Είναι δεδομένο πως με τη δημιουργία μιας Holding επιτυγχάνεται σειρά φορολογικών πλεονεκτημάτων. Συνοπτικά:
Απαλλαγή από τον φόρο υπεραξίας
Ο νόμος (ΚΦΕ-άρ. 48Α ν. 4172/2013) προβλέπει την απαλλαγή των Holding από τον φόρο υπεραξίας μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής. Υπό την έννοια της μεταβίβασης νοούνται η πώληση, η ανταλλαγή τίτλων κλπ. Η απαλλαγή αυτή, ωστόσο, απαιτεί την πλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων: (α) η Holding πρέπει να είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, (β) η ελεγχόμενη εταιρεία, της οποίας οι μετοχές μεταβιβάζονται, πρέπει να είναι ΑΕ, ΕΠE, ΙΚΕ ή προσωπική εταιρεία, (γ) η τελευταία να είναι φορολογικός κάτοικος κράτους-μέλους της Ε.Ε και να υπόκειται σε φορολογία στο κράτος της κατοικίας του, (δ) η Holding να κατέχει, για τουλάχιστον 24 μήνες, ποσοστό συμμετοχής 10%, κατ’ ελάχιστο, της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή βασικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του νομικού προσώπου, του οποίου οι τίτλοι συμμετοχής μεταβιβάζονται.
Σημειώνεται, πάντως, ότι όταν (κι αν) διανεμηθεί το κέρδος από την Holding στους μετόχους της, θα υπολογιστεί ο φόρος υπεραξίας (15%) που αντιστοιχεί στην πώληση της θυγατρικής˙ θα προκύψει ως η διαφορά μεταξύ του αρχικού κόστους κτήσης της θυγατρικής και της εύλογης αξίας της κατά την ανταλλαγή των τίτλων. Το υπερβάλλον θα υπόκειται σε φόρο μερισμάτων. Λ.χ.: αν (i) το κόστος κτήσης της θυγατρικής για φορολογικούς σκοπούς ήταν κατά το χρόνο της ανταλλαγής των τίτλων €100, (ii) η εύλογη αξία αυτής κατά την ανταλλαγή ήταν €150 και (iii) η τιμή πώλησης είναι €350, τότε τα αρχικά €100 θεωρούνται επιστροφή κεφαλαίου στους μετόχους οπότε δεν φορολογούνται τα €50 φορολογούνται ως υπεραξία με 15% και τα υπόλοιπα €200 επιβαρύνονται, εφόσον διανεμηθούν, με φόρο μερισμάτων 5%.
Απαλλαγή από φόρο μερισμάτων & Χρηματοδότηση δραστηριοτήτων Ομίλου
Μερίσματα που διανέμονται από θυγατρική σε Holding στην Ελλάδα απαλλάσσονται από το φόρο μερισμάτων (5%), υπό τη διπλή, κατά βάση, προϋπόθεση ότι (ΚΦΕ-άρ. 48, ν. 4172/2013):
(α) η HoldCo κατέχει ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% του συνόλου του μετοχικού κεφαλαίου και το
(β) το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής διακρατείται τουλάχιστον είκοσι τέσσερεις (24) μήνες.
Επομένως: Τα μερίσματα που εισπράττει η μέτοχος Holding (χωρίς την καταβολή του αντίστοιχου φόρου) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την χρηματοδότηση της ανάπτυξης θυγατρικής της (τη συγκεκριμένης που κατέβαλε το μέρισμα ή άλλης). Αν, αντίθετα, στη θέση της μετόχου Holding θα ήταν φυσικά πρόσωπα, θα επιβαρύνονταν με τον προαναφερθέντα φόρο μερισμάτων˙ αντίστοιχα απομειωμένη θα ήταν, κατά τούτο, η αντίστοιχη επανεπένδυσή τους προς όφελος της θυγατρικής και του Ομίλου.
Ελαχιστοποίηση επιβάρυνσης κατά τη διαδοχή
Και ένα τελευταίο, μείζονος, όμως, σημασίας δεδομένο: είναι, υπό προϋποθέσεις, ενδεχόμενη η ελαχιστοποίηση της φορολογικής επιβάρυνσης κατά την διαδοχή στην επόμενη γενεά.
Επιλογή διαφορετικού φορολογικού καθεστώτος για καθεμία εταιρεία του Ομίλου
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είναι δυνατό να αξιολογηθεί, στο πλαίσιο του (πάντοτε αναγκαίου) φορολογικού σχεδιασμού (ή ανασχεδιασμού) το φορολογικό καθεστώς στο οποίο θα υπαχθεί καθένα νομικό πρόσωπο του Ομίλου.
«Μειονεκτήματα»
Υποστηρίζεται σειρά μειονεκτημάτων στην ύπαρξη μιας Holding και τη δημιουργία Ομίλου Εταιρειών. Προτάσσεται, πάντοτε, το κόστος. Ακολουθεί η προβολή και λοιπών μειονεκτημάτων. Καθένα, όμως, από τα τελευταία θα ήταν δυνατό, υπό διαφορετική οπτική ιδωμένα, να αποτελούν ισχυρά, για κάποιους, πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα:
Αρχικά: το κόστος και η «πολυτέλεια»
Ένα από τα μειονεκτήματα που, ως δικαιολογία, προβάλλονται για την απόκρουση της δημιουργίας Holding και Ομίλου (κατά κανόνα, όμως, από εκείνους που δεν έχουν οποιαδήποτε εξοικείωση μαζί τους) είναι το υποτιθέμενο, υψηλό, κόστος και η, υποτιθέμενη, «πολυτελής» σχετική επιλογή για μικρότερα εταιρικά σχήματα. Συνοδεύεται, κατά κανόνα, με προσεγγίσεις προς τον επιχειρηματία-decision maker της μορφής: «Μα, τώρα, καλά δεν είμαστε»; «Γιατί να πετάξεις λεφτά»; «Έμπλεξες με “συμβούλους”». Η απάντηση είναι απλή: είτε δεν θα χρειαστούν καθόλου είτε ελάχιστα χρήματα. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι μια Holding μπορεί να συσταθεί απευθείας στο ΓΕΜΗ χωρίς την σύμπραξη, έστω, δικηγόρου ή λογιστή-επομένως χωρίς οποιαδήποτε σχετική επιβάρυνση. Εναλλακτικά, εφόσον το επιλέξει ο επιχειρηματίας, να προστρέξει σε υπηρεσίες εξειδικευμένων συμβούλων με κόστη δραστικά απομειωμένα.
Σε κάθε περίπτωση: πάντοτε είναι δυνατή η αξιοποίηση ειδικών ευεργετικών αναπτυξιακών-φορολογικών ρυθμίσεων, ώστε οι σχετικές πράξεις να απαλλάσσονται από κάθε φόρο, τέλος χαρτοσήμου ή οποιοδήποτε άλλο τέλος υπέρ του Δημοσίου.
Το σημαντικότερο όμως: Τα τόσο σημαντικά πλεονεκτήματα από την δημιουργία μιας Holding κι ενός Ομίλου θα κάνουν, τα όποια κόστη, να προκύπτουν ως απολύτως άνευ αξίας, σημασίας και βαρύτητας.
Ακολουθεί, κατά κανόνα, η προβολή και άλλων «μειονεκτημάτων». Ενδεικτικά:
Για τους επενδυτές, πιστωτές & μετόχους μειοψηφίας
Αποτελεί, κάποιες φορές, επιλογή η παροχή συγκεχυμένης (ή αναληθούς) εικόνας προς τους επενδυτές και πιστωτές αναφορικά με τη συνολική και ακριβή διάρθρωση των επιμέρους εταιρειών ενός Ομίλου, των χρηματοοικονομικών τους δεδομένων και του χαρτοφυλακίου του. Επίσης η μεταφορά συναλλαγών, κύκλου εργασιών, σημαντικών δαπανών και, αυτονοήτως, της κερδοφορίας μεταξύ των επί μέρους εταιρειών του (με τήρηση ή όχι των κανόνων του transfer pricing). Δεν είναι ασύνηθες, επίσης, ο τελικός μέτοχος-Πραγματικός Δικαιούχος να χρησιμοποιεί κάποια (ή και περισσότερες) από τις εταιρείες του Ομίλου ως προσωπικό του πορτοφόλι.
Για την επίτευξη σκοπών όπως οι προαναφερθέντες είναι εξαιρετικά συνήθης η επιλογή διοίκησης, από μέρους της Holding, για τις θυγατρικές της, η οποία της ίδιας (και όχι εκείνων) τα συμφέροντα θα προάγει.
Ανάγκη συγκέντρωσης σημαντικων κεφαλαίων & βλάβη των οικονομικά ασθενέστερων.
Λέγεται πως για την επίτευξη και την απόδοση μιας εταιρείας holding απαιτείται η συγκέντρωση σημαντικών κεφαλαίων. Κι είναι βέβαια ακριβές πως όσο μεγαλύτερη ρευστότητα διαθέτει ένας Όμιλος (και εν τέλει η Holding και οι Πραγματικοί Δικαιούχοι) τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ισχύς του και ευκολότερα θα χρηματοδοτηθεί η ανάπτυξη και η κερδοφορία του. Τόσο πιο εύκολη θα είναι η εξαγορά εταιρειών-στόχων (σε βάρος των δικών τους μετόχων) με σκοπό την περαιτέρω γιγάντωση του Ομίλου. Δύο παρατηρήσεις: Η πρώτη: that’s life! Και, πρόσθετα, η απόλαυση των πλεονεκτημάτων της δημιουργίας μιας Holding (που ήδη προαναφέρθηκαν) καθόλου δεν έχει ως προαπαιτούμενο ισχυρές κεφαλαιακές συγκεντρώσεις.
Ανάγκη επίδειξης υπομονής και ύπαρξης επενδυτικού αισθητηρίου.
Για την επίτευξη ισχυρότερων αποδόσεων στις επενδύσεις μιας Holding απαιτείται, πράγματι, παρέλευση χρόνου όχι αμελητέου. Τούτο σημαίνει, όπως σε κάθε επένδυση εξάλλου, ότι επιβραβεύονται εκείνοι που τη διαθέτουν και ζημιώνουν εκείνοι από τους οποίους λείπει. Επιβάλλεται, στο ίδιο αυτό πλαίσιο, να αναζητηθούν ο βέλτιστος χρόνος για την διενέργεια μιας επένδυσης και ο αντίστοιχος για τη ρευστοποίησή της.
Σύγκρουση Συμφερόντων
Είναι φυσιολογικό να δημιουργούνται, συχνά, συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ των επιμέρους εταιρειών ενός Ομίλου. Πολύ περισσότερο όταν κάποιες από αυτές λειτουργούν, έστω και εν μέρει, ανταγωνιστικά ή υφίστανται νεοεισερχόμενα μέλη με αντίστοιχες δραστηριότητες. Λαμβανομένης πάντοτε υπόψη της υποχρέωσης πίστης των μελών της διοίκησης μιας εκάστης, είναι προφανές ότι τα συμφέρονται του Ομίλου, εν τέλει, θα (πρέπει να) εξυπηρετηθούν.
Περιορισμοί από το δίκαιο του ανταγωνισμού
Η σύσταση Ομίλων Εταιρειών και, φυσικά, η ίδρυση Holding ούτε απαγορεύεται ούτε και καθ’ οιονδήποτε τρόπο περιορίζεται από τον νόμο. Το αντίθετο μάλιστα: κάποιες νομοθετικές ρυθμίσεις προτρέπουν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση θέτοντας συγκεκριμένα κίνητρα. Υφίστανται, όμως, παράλληλα και οι ρυθμίσεις του δικαίου του ανταγωνισμού (αθέμιτου και ελεύθερου) που επιβάλλουν να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την άσκηση της επιχειρηματικής μας δράσης. Ας μη γελιόμαστε όμως: η συμμόρφωση με τις σχετικές νομοθετικές επιταγές δεν προϋποθέτει ύπαρξη Ομίλου ή Holding ούτε από τέτοια νομικά μορφώματα περαιτέρω, κατά κανόνα, επιβαρύνεται.
Η υλοποίηση
Κάθε μια περίπτωση είναι απολύτως ξεχωριστή και προϋποθέτει έναν mini φορολογικό σχεδιασμό για τη δημιουργία μιας Holding. Για την κατανόηση, όμως, της ευκολίας του όλου εγχειρήματος ας προσεγγίσουμε, απολύτως απλουστευτικά, το ακόλουθο παράδειγμα: υπάρχει μια επιχείρηση (:ΑΕ, ας την πούμε «ΑΕ») με μετόχους-φυσικά πρόσωπα (στο εξής: «Μέτοχοι») και θέλουμε να την καταστήσουμε θυγατρική μιας Holding (:ΑΕ στο εξής «Holding»). Τα βήματα που θα ακολουθήσουμε (προϋποτιθεμένου, πάντοτε, του αντίστοιχου business reason):
- Ελεγκτική Εταιρεία αποτιμά την αξία των μετοχών της AE
- Ιδρύουμε την Holding
- Ως κεφάλαιό της συνεισφέρουν οι μέτοχοι τις Μετοχές της AE
- Προχωράμε σε ανταλλαγή τίτλων: οι Μέτοχοι εισφέρουν τις Μετοχές στην νεοϊδρυθείσα Holding και λαμβάνουν, σε αντάλλαγμα, μετοχές της τελευταίας.
Με τον παραπάνω, προφανώς σε συντομία και απολύτως απλοϊκά αποτυπωθέντα, σχεδιασμό, οι Μέτοχοι της AE γίνονται μέτοχοι της Holding. Η τελευταία γίνεται (μόνη) μέτοχος της AE. Σειρά παραμέτρων και περιορισμών θα πρέπει, βέβαια, να ληφθούν υπόψη και τα βήματα θα πρέπει να είναι απολύτως προσεκτικά με τη συνδρομή εξειδικευμένων (νομικού και φορολογικού) συμβούλου, τα βασικά βήματα, όμως, της διαδικασίας είναι τα συγκεκριμένα.
Έχουμε, κατ’ αποτέλεσμα, δημιουργήσει έναν mini όμιλο με την μητρική (:Holding) και τη θυγατρική της (:ΑΕ). Μόνη μέτοχος της ΑΕ είναι η Holding και μέτοχοι της τελευταίας οι Μέτοχοι (:αρχικοί μέτοχοι της ΑΕ). Το ζητούμενο επιτεύχθηκε!
Η καθημερινότητα μας απομακρύνει, κατά κανόνα, από τη μεγάλη εικόνα. Εστιάζουμε στο δένδρο και όχι στο δάσος! Η έλλειψη κατάλληλων προσλαμβανουσών παραστάσεων (βεβαίως και έμπειρων συμβούλων) μας αποτρέπει από τη αναζήτηση και υλοποίηση των βέλτιστων και (οικονομικά απολύτως) επωφελών λύσεων. Η δημιουργία μιας Holding αποδεικνύεται, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, λύση πολύτιμη και εξαιρετικά προσοδοφόρα. Μια λύση που βρίθει πλεονεκτημάτων και στερείται, κατ’ ουσίαν, μειονεκτημάτων. Είναι αλήθεια πως περισσότερο σύνθετες περιπτώσεις απαιτούν, κατ’ ανάγκη, περισσότερο σύνθετες λύσεις. Τα πλεονεκτήματα και οφέλη όμως, στην τελευταία αυτή περίπτωση, θα αποδειχθούν, με βεβαιότητα, απείρως περισσότερα.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm