Greenwashing / Πρόταση Οδηγίας: Πεδίο Εφαρμογής & Στόχοι | Προσεγγίσαμε, ήδη, την αναγκαιότητα (ψευδοοικολογική ταυτότητα και αμφίβολα σήματα βιωσιμότητας), που οδήγησε στην πρόταση Οδηγίας για τους Οικολογικούς Ισχυρισμούς (Greenwashing). Τα προβλήματα που επιχειρεί να επιλύσει. Τις απολύτως παρούσες και ιδιαίτερα πιεστικές ανάγκες που επιχειρεί να καλύψει, οι οποίες συναρτώνται με (συχνά ανεδαφικούς και στερούμενους σοβαρότητας) περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και σημάνσεις. Ποιο όμως είναι το πεδίο εφαρμογής της και ποιες οι προσδοκίες από αυτήν;
Πεδίο εφαρμογής
Η συγκεκριμένη πρόταση Οδηγίας εφαρμόζεται (βλ. και Δελτίο Τύπου Επιτροπής της 22.3.23): «στους ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς που διατυπώνονται από εμπορευόμενους σχετικά με προϊόντα ή εμπορευόμενους στο πλαίσιο εμπορικών πρακτικών των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές»-αρ. 1. Εφαρμόζεται, επομένως και στους προαιρετικούς (ρητούς) περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και συστήματα περιβαλλοντικής επισήμανσης που δεν ρυθμίζονται από κάποια άλλη πράξη της Ένωσης. Δεν εφαρμόζεται, όμως, σε ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς για τους οποίους η νομοθεσία της Ένωσης έχει θεσπίσει ή πρόκειται να θεσπίσει ειδικούς κανόνες (Σκέψεις 8-13 και αρ. 1 §2).
Θεμελιώδη δικαιώματα
Η πρόταση Οδηγίας είναι συνεπής με το άρθρο 38 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. («Οι πολιτικές της Ένωσης διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας του Καταναλωτή»). Τούτο θα επιτευχθεί με την διασφάλιση της αξιοπιστίας, της συγκρισιμότητας και της επαληθευσιμότητας των περιβαλλοντικών ισχυρισμών και με την αντιμετώπιση της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και της χρήσης αναξιόπιστων και αδιαφανών περιβαλλοντικών ισχυρισμών και σημάτων. Συνεπής είναι, επίσης, με το άρθρο 37 του ίδιου Χάρτη (:«Υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητάς τους πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές της Ένωσης και να διασφαλίζονται σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης»). Πρόδηλο καθίστασται πως με την καταπολέμηση της ψευδοοικολογικής ταυτότητας η πρόταση Οδηγίας θα εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις κατά την εμπορική προώθηση του οικολογικού χαρακτήρα των προϊόντων τους. Εγγυάται, ως εκ τούτου, την επιχειρηματική ελευθερία στη βάση των ενωσιακού και εθνικών δικαίων.
Τα προβλήματα των επιχειρήσεων
Οι επιχειρήσεις που προσφέρουν πραγματικά βιώσιμα προϊόντα βρίσκονται, δυστυχώς-όπως και ανωτέρω υπονοήθηκε, σε δυσμενέστερη και μειονεκτική θέση σε σύγκριση με εκείνες που δεν προσφέρουν τέτοια προϊόντα αλλά υιοθετούν, ψευδοοικολογικούς, ισχυρισμούς (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1.β). Οι καταναλωτές που επιθυμούν να επιλέξουν τέτοια βιώσιμα προϊόντα δεν καταλήγουν, δυστυχώς, σε ασφαλείς επιλογές, προς προφανή βλάβη (και) των επιχειρήσεων που τα προσφέρουν.
Περαιτέρω, η επιβολή διαφορετικών απαιτήσεων από την εθνική νομοθεσία ή τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες για τη ρύθμιση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών δημιουργεί περιττές επιβαρύνσεις για τις εταιρείες κατά το διασυνοριακό εμπόριο. Και τούτο προκύπτει, κατ’ αναπόδραστη συνέπεια, καθώς πρέπει να συμμορφωθούν με διαφορετικές μεθόδους σε κάθε κράτος-μέλος. Αυτό επηρεάζει την ικανότητά τους να δραστηριοποιούνται στην εσωτερική αγορά και να επωφελούνται από αυτήν. Κι ακόμα περισσότερο: οι συμμετέχοντες στην εσωτερική αγορά δυσκολεύονται να εντοπίσουν αξιόπιστους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και να λάβουν τις βέλτιστες, σχετικές, αποφάσεις (Αιτ. Έκθεση-υπό 2.1).
Ο αναμενόμενος θετικός αντίκτυπος των προτεινομένων μέτρων
Τα προτεινόμενα να ληφθούν (στο πλαίσιο της Οδηγίας) μέτρα θα αυξήσουν, με βεβαιότητα, το επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος. Το σημαντικότερο: θα οδηγήσουν σε περαιτέρω εναρμόνιση όσον αφορά τη ρύθμιση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Ως περαιτέρω, αλλά και αυτονόητη συνέπεια, προκύπτει η αποφυγή του κατακερματισμού της αγοράς λόγω διαφορετικών εθνικών προσεγγίσεων-ελλείψει κανόνων σε επίπεδο ΕΕ.
Η επιλογή της ΕΕ για την έκδοση της εν λόγω οδηγίας στοχεύει: (α) στην αύξηση του επιπέδου της προστασίας του περιβάλλοντος και (β) στην δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ.
Και είναι αλήθεια πως μέσα από τις ισχύουσες διατάξεις (λ.χ. Οδηγία για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές) θα ήταν δυνατό να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις και εθνικές αρχές στην αναζήτηση όρων ισότιμου ανταγωνισμού. Όμως, οι παραπλανητικοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί είναι τομέας αρκετά πολύπλοκος ώστε να απαιτεί ειδική σχετική ρύθμιση υπό το πρίσμα της προστασίας των επιχειρήσεων και του υγιούς ανταγωνισμού (Αιτ. Έκθεση-υπό 2.2).
Περαιτέρω, η παροχή ενιαίων κριτηρίων στους εθνικούς φορείς θα βοηθήσει να αξιολογήσουν, εύκολα, την ορθότητα και ακρίβεια κάθε περιβαλλοντικού ισχυρισμού. Θα βοηθήσει, όμως, και τον υγιή ανταγωνισμό καθώς τα ενιαία αυτά κριτήρια θα παρέχουν υψηλό βαθμό ασφάλειας δικαίου και θα διευκολύνουν την εφαρμογή των κανόνων, την επιβολή των κυρώσεων και την αποτροπή έκνομων και στερουμένων επιχειρηματικής ηθικής ισχυρισμών.
Να σημειωθεί πως υφίσταται περιορισμένος, μόνον, αριθμός ενιαίων απαιτήσεων για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας των περιβαλλοντικών σημάτων έναντι των χρηστών. Επομένως τόσο οι φορείς που τα διαχειρίζονται όσο και οι επιχειρήσεις που τα αιτούνται, δεν θα βρεθούν μπροστά σε δυσανάλογα κόστη.
Η τεκμηρίωση & γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών˙ επιπτώσεις της υιοθετηθείσας πολιτικής της ΕΕ
Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι στους καταναλωτές παρέχονται αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες πληροφορίες ώστε να λαμβάνουν βιώσιμες από περιβαλλοντική άποψη αποφάσεις και να μειώνουν τον κίνδυνο προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας, θεσπίζονται συγκεκριμένες απαιτήσεις. Τόσο για κείνες που αφορούν το περιεχόμενο, τεκμηρίωση και αξιολόγηση των εν λόγω περιβαλλοντικών ισχυρισμών (άρ. 3) όσο και των αντίστοιχων που αφορούν την τεκμηρίωση των συγκριτικών όμοιων (αρ. 4-βλ. και Σκέψεις 15 και επ.). Ποια όμως η αξία της εν λόγω τεκμηρίωσης αν δεν ελάμβανε χώρα η γνωστοποίησή τους; Αναγκαία λοιπόν η, με συγκεκριμένο τρόπο, γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών (αρ. 5) καθώς και των συγκριτικών όμοιων (αρ. 6). Προφανώς καθίσταται αναγκαίο να υφίσταται εύκολη πρόσβαση των καταναλωτών στις εν λόγω γνωστοποιήσεις (αρ. 5 §6 και Σκέψη 36).
Η τεκμηρίωση και γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που υπόκεινται σε επαλήθευση, θα πρέπει να διενεργείται πριν από τη χρήση του ισχυρισμού σε εμπορικές επικοινωνίες. Οι εν λόγω περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί θα πρέπει να επικαιροποιούνται και επαναβεβαιώνονται εντός πενταετίας, το αργότερο, από την ημερομηνία παροχής των συναφών πληροφοριών (αρ. 9).
Τα συστήματα πιστοποίησης
Κάθε σύστημα πιστοποίησης ενός προϊόντος ή μιας διαδικασίας ή ενός εμπορευομένου για την συμμόρφωσή του με τις απαιτήσεις ενός περιβαλλοντικού σήματος («σύστημα περιβαλλοντικής σήμανσης»-αρ. 8§1) θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις (άρ. 8§2). Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως δεν θα είναι ανεκτή η θέσπιση νέων εθνικών ή περιβαλλοντικών σημάτων μετά την μεταφορά της εν λόγω Πρότασης Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο (αρ. 8 §3). Τα σήματα, πάντως, που θα είναι επιτρεπτό να υπάρχουν στην αγορά της Ένωσης θα δημοσιοποιούνται και επικαιροποιούνται από μέρους της Επιτροπής και θα πρέπει να συμμορφώνονται με το ενωσιακό δίκαιο (αρ. 8§4 και Σκέψη 44). Περαιτέρω, η καθιέρωση νέων συστημάτων περιβαλλοντικής επισήμανσης από ιδιωτικούς φορείς θα είναι πλέον ανεκτή μόνον υπό την προϋπόθεση ότι θα προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τα υφιστάμενα εθνικά, περιφερειακά ή ενωσιακά όμοια (άρ. 8§5 και Σκέψη 46).
Η συγκεκριμένη αξίωση είναι δεδομένο ότι θα εξαλείψει (ή, έστω, δραστικά απομειώσει) τους παραπλανητικούς ή ψευδείς ισχυρισμούς. Θα επιφέρει, όμως, αυτονοήτως και πρόσθετο κόστος σ’ εκείνους που επιλέγουν να τους προβάλλουν. Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως το κόστος θα είναι αναλογικά επαχθέστερο για τις μικρότερες επιχειρήσεις.
Η πρόταση Οδηγίας για τους Οικολογικούς Ισχυρισμούς (Greenwashing) είναι, αυτονοήτως, συνεπής με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Εφαρμόζεται στους ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς τους οποίους δεν καλύπτει ειδική νομοθεσία της Ένωσης. Ευθέως στοχεύει στην αύξηση του επιπέδου της προστασίας του περιβάλλοντος και στην δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Θεσπίζει συγκεκριμένες απαιτήσεις τεκμηρίωσης και γνωστοποίησης των οικολογικών ισχυρισμών, προκειμένου να διασφαλίσει την παροχή αξιόπιστων, συγκρίσιμων και επαληθεύσιμων πληροφοριών στους καταναλωτές. Κάθε σύστημα πιστοποίησης ενός περιβαλλοντικού σήματος θα πρέπει να πληροί, στο εξής, συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις. Ποιες διασφαλιστικές δικλείδες υιοθετεί; Και, περαιτέρω, τι συμβαίνει με τις μικρότερες επιχειρήσεις (Μεσαίες έως και Πολύ Μικρές); Περί αυτών σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Greenwashing / Πρόταση Οδηγίας: Πεδίο Εφαρμογής & Στόχοι αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην ενότητα ESG και Επιχειρήσεις
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης