Ποινικές Ευθύνες Συναφείς με Συμμετοχή Σε ΓΣ Μετόχων και Ομολογιούχων
(άρθρο 180 §2 ν.4548/2018)
Μας απασχόλησε, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, αδίκημα της παράλειψης σύγκλησης ΓΣ ή της συνέλευσης των ομολογιούχων˙ εκείνο, επίσης, της μη συμπερίληψης θέματος στην Ημερήσια Διάταξή τους. Στον κύκλο των αδικημάτων που συνδέονται με τις συνελεύσεις μετόχων και των ομολογιούχων εντάσσεται κι εκείνο της παράνομης συμμετοχής στις εργασίες τους καθώς επίσης και της παράνομης ψήφου κατά τη διαδικασία της λήψης των αποφάσεων στο πλαίσιο αυτών. Η συμμετοχή μη δικαιούχου προσώπου στις εν λόγω συνελεύσεις κι ακόμα περισσότερο, η ψήφος του έχει άμεσο αντίκτυπο στις αποφάσεις που λαμβάνονται κατά τις εργασίες τους. Για την αποτροπή τέτοιων ενεργειών, που αξιολογούνται ως ιδιαιτέρως βλαπτικές, ο νομοθέτης αποφάσισε την ποινικοποίησή τους. Περί αυτών το παρόν!
Το Δικαίωμα Συμμετοχής Και Ψήφου Στις Συνελεύσεις
Άρρηκτα συνδεδεμένα με τη μετοχική ιδιότητα (και, αντίστοιχα, την ιδιότητα του ομολογιούχου ΑΕ) είναι, σύμφωνα με όσα στο προοίμιο αναφέρθηκαν, το δικαίωμα συμμετοχής στις συναφείς συνελεύσεις και το δικαίωμα ψήφου. Η ΓΣ ως ανώτατο εταιρικό όργανο εκφράζει τη βούλησή της μέσω των αποφάσεων που λαμβάνονται κατόπιν ψηφοφορίας, στην οποία συμμετέχουν οι μέτοχοι που παρίστανται˙ αυτονοήτως όσοι δικαιούνται να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν. Εκτός από τα μέλη του ΔΣ, τους ελεγκτές (άρ.127 §1) αλλά και τα πρόσωπα που έχουν λάβει σχετική άδεια από τον Πρόεδρο (άρ.127 §2) δικαίωμα συμμετοχής στη ΓΣ διαθέτουν μόνον οι μέτοχοι και οι εκπρόσωποί τους (άρ.124). Το δικαίωμα συμμετοχής στη ΓΣ δεν ταυτίζεται με το δικαίωμα ψήφου. Οι μέτοχοι, λ.χ., που είναι κύριοι προνομιούχων μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου έχουν μεν δικαίωμα συμμετοχής όχι όμως και δικαίωμα ψήφου. Γι’ αυτό και δεν υπολογίζονται στο ποσοστό της απαρτίας. Επίσης, δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη ΓΣ έχουν οι επικαρπωτές και οι ενεχυριαστές-εφόσον βέβαια δεν υφίσταται διαφορετική συμφωνία, όπως έχει αναλυθεί και σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.
Οι εκπλήρωση των προϋποθέσεων συμμετοχής στη ΓΣ και στις συνελεύσεις των ομολογιούχων καθώς και η άσκηση του δικαιώματος ψήφου αποτελούν βασικούς (κατ’ ακρίβεια: τους περισσότερο σημαντικούς) παράγοντες της εύρυθμης λειτουργίας των συνελεύσεων μετόχων και ομολογιούχων. Μοιάζει, επομένως, απολύτως λογική η επιλογή του νομοθέτη για την ποινικοποίηση της παράνομης συμμετοχής και ψήφου κατά τις εργασίες τους.
Έννομο Αγαθό
Η συνέλευση των μετόχων αποτελεί το ανώτατο εταιρικό όργανο της ΑΕ και οι αποφάσεις της εκφράζουν τη βούληση της εταιρείας. Η πλημμελής διεξαγωγή της έχει συνέπειες στην πορεία της και τις εργασίες της. Προστατευόμενο, λοιπόν, έννομο αγαθό του εν λόγω αδικήματος αποτελεί η εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας.
Αντικειμενική υπόσταση
Υποκείμενο
Πρόκειται για κοινό αδίκημα. Και τούτο γιατί είναι δυνατό να τελεσθεί από κάθε πρόσωπο, που δεν έχει νόμιμο δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη ΓΣ των μετόχων και στη συνέλευση των Ομολογιούχων.
Αξιόποινη Συμπεριφορά
Πρόκειται για στιγμιαίο αδίκημα: ο χρόνος τέλεσης τοποθετείται την ημέρα και ώρα της συνεδρίασης. Η αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος πληρούται με δύο τρόπους: είτε με την παράνομη συμμετοχή στις εργασίες των συναφών συνεδριάσεων είτε/και με την χωρίς σχετικό δικαίωμα ψήφιση κατά τις εργασίες των συνελεύσεων.
Το αδίκημα τελείται με συμμετοχή προσώπου σε ΓΣ, ο οποίος μολονότι δεν είναι μέτοχος, εμφανίζεται και λειτουργεί ως τέτοιος. Η αντικειμενική υπόσταση του εν λόγω αδικήματος πληρούται και στην περίπτωση που κάποιος εμφανίζεται ως εξουσιοδοτημένος εκπρόσωπος μετόχου, μολονότι δεν είναι στην πραγματικότητα. Ακόμα, είναι νοητή η τέλεση του αδικήματος σε περίπτωση συμμετοχής μετόχου στη ΓΣ για περισσότερο αριθμό μετοχών από αυτόν που πραγματικά διαθέτει υπό την κυριότητά του. Αδιάφορος είναι ο τρόπος συμμετοχής. Πρόκειται για αδίκημα τόσο σε περίπτωση συμμετοχής σε συνέλευση διά ζώσης όσο και εξ αποστάσεως. Υφίστανται συγκεκριμένες διαδικαστικές προϋποθέσεις συμμετοχής στις συνεδριάσεις (άρ.124). Συναφείς προϋποθέσεις είναι δυνατόν να θεσπιστούν με καταστατική ρύθμιση. Εφόσον δεν εκπληρωθούν οι εν λόγω προϋποθέσεις, ο μέτοχος συμμετέχει παράνομα στη ΓΣ.
Σχετικά με τον έτερο τρόπο τέλεσης του αδικήματος (:άσκηση δικαιώματος ψήφου από μη δικαιούχο): Το πρόσωπο που δεν είναι μέτοχος, συμμετέχει στη ΓΣ και ψηφίζει παράνομα για τον ίδιο αριθμό μετοχών, τελεί μια φορά το αδίκημα (υπαλλακτικώς μικτό). Όταν, ωστόσο, ο δράστης συμμετέχει για διαφορετικό (μεγαλύτερο) αριθμό μετοχών από εκείνες για τις οποίες ψηφίζει, τελεί δύο φορές το αδίκημα.
Είναι δυνατό να είναι νόμιμη η συμμετοχή σε συνέλευση μετόχων ή ομολογιούχων, παράνομη όμως η συμμετοχή στη διαδικασία της ψηφοφορίας. Πρόκειται για την περίπτωση μετόχου κυρίου προνομιούχων μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου. Για την περίπτωση, αντίστοιχα, επικαρπωτή, ψιλού κυρίου, ενεχυρούχου δανειστή ή οφειλέτη κατά παράβαση όσων ο νόμος ή η σχετική σύμβαση προβλέπει. Επιπλέον, το έγκλημα τελείται και με άσκηση δικαιώματος ψήφου για περισσότερες μετοχές από αυτές που διαθέτει στην πραγματικότητα.
Τόπος τέλεσης είναι ο τόπος διεξαγωγής της συνεδρίασης.
Υποκειμενική Υπόσταση
Η υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος πληρούται με την ύπαρξη στο πρόσωπο του δράστη τουλάχιστον άμεσου δόλου β’ βαθμού (γνωρίζω το αποτέλεσμα και, χωρίς να το επιδιώκω, το αποδέχομαι). Ο ενδεχόμενος δόλος δεν αρκεί για την τέλεση του αδικήματος. Απαιτείται γνώση σχετικά με την ανυπαρξία δικαιώματος συμμετοχής ή/και (κατά περίπτωση) ψήφου. Κρίσιμη είναι η γνώση όσον αφορά τα πραγματικά περιστατικά. Στην περίπτωση που το πρόσωπο πλανάται ως προς το είδος των μετοχών (πχ ότι πρόκειται για κοινές ενώ διαθέτει προνομιούχες μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου), υφίσταται πραγματική πλάνη στο πρόσωπό του, η οποία αποκλείει τον δόλο.
Συρροή
Τα εξεταζόμενα αδικήματα είναι δυνατό να συρρέουν με το αδίκημα της απάτης (386 ΠΚ), της απατηλής πρόκλησης βλάβης (389 ΠΚ) και της διατάραξης οικιακής ειρήνης (334 ΠΚ).
Ποινική Κύρωση
Το συγκεκριμένο αδίκημα είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με χρηματική ποινή από 5.000 μέχρι 15.000 ευρώ.
Δικονομικά
Το συγκεκριμένο αδίκημα διώκεται αυτεπαγγέλτως. Αρμόδιο καθ’ ύλην είναι το Μονομελές Πλημμελειοδικείο (άρ.115 ΚΠοινΔ). Υποστηρίζεται ότι στην περίπτωση συμμετοχής και ψήφου σε ΓΣ ή συνέλευση ομολογιούχων με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό ετέρου μετόχου ή ομολογιούχου και πραγματικού δικαιούχου, άμεσα παθών είναι ο εν λόγω μέτοχος. Αν συμβαίνει αυτό, είναι δυνατή η υποβολή εκ μέρους του έγκλησης. Στην τελευταία μάλιστα περίπτωση νοείται και υποβολή δήλωσης για υποστήριξη της κατηγορίας.
Η (μη νόμιμη) συμμετοχή στη ΓΣ των μετόχων ή στη συνέλευση των Ομολογιούων καθώς και η ψήφιση κατά τις εργασίες τους δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί. Και τούτο γιατί κατά την έναρξη των εργασιών τους διενεργείται έλεγχος των παρισταμένων ως μετόχων ή αντιπροσώπων τους. Στην αδόκητη, πάντως, περίπτωση που συμβεί μια τέτοια (μη νόμιμη) συμμετοχή ή άσκηση δικαιώματος ψήφου απειλούνται ποινικές κυρώσεις για τον δράστη. Ποινικές κυρώσεις απειλούνται, επίσης, σε περίπτωση άρνησης της παροχής των πληροφοριών που δικαιούνται να λάβουν οι μέτοχοι στο πλαίσιο άσκησης του δικαιώματος μειοψηφίας τους. Περί αυτού, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).