Ποινικές ευθύνες από άρνηση πληροφόρησης σε ΓΣ
(άρθρο 180 §3 ν.4548/2018)
Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με τα αδικήματα που αφορούν τις συνελεύσεις των μετόχων και των ομολογιούχων (άρ. 180). Μεταξύ αυτών οι ποινικές ευθύνες οι συναφείς με τη (μη νόμιμη) συμμετοχή σε ΓΣ ή της συνέλευσης των ομολογιούχων˙ το αδίκημα της παράλειψης σύγκλησης ΓΣ ή της συνέλευσης των ομολογιούχων˙ το αδίκημα της μη συμπερίληψης θέματος στην Ημερήσια Διάταξη της ΓΣ˙ το αδίκημα, τέλος, που τελείται από τη (μη νόμιμη) συμμετοχή σε ΓΣ Μετόχων ή της συνέλευσης των ομολογιούχων. Τελευταίο αδίκημα στην παραπάνω ενότητα, μάλλον συνηθέστερο όμως, είναι το αδίκημα που προκύπτει από την παραβίαση της υποχρέωσης για παροχή πληροφοριών στη ΓΣ στο πλαίσιο άσκησης δικαιώματος μειοψηφίας.
Το Δικαίωμα Πληροφόρησης Των Μετόχων Μειοψηφίας
Η μετοχική ιδιότητα συνοδεύεται από σειρά δικαιωμάτων, τα οποία μας έχουν απασχολήσει-στο σύνολό τους. Μεταξύ αυτών εντάσσονται τα δικαιώματα μειοψηφίας για τα οποία έχουν προβλεφθεί αναλυτικές ρυθμίσεις. Κι είναι τούτο κατανοητό καθώς αποτελεί ειδική μέριμνα του νομοθέτη η προστασία των συμφερόντων των μετόχων της μειοψηφίας, οι οποίοι λόγω του εκπροσωπούμενου στο μετοχικό κεφάλαιο ποσοστού τους δεν διαθέτουν δυνατότητα αποφασιστικής επιρροής στη λήψη των αποφάσεων.
Προς αντιστάθμισμα της μειωμένης δυναμικής και αποτελεσματικότητας της μειοψηφίας για λήψη των αποφάσεων, οι μέτοχοι μειοψηφίας εξοπλίζονται με τα δικαιώματα του άρθρου 141 του ν.4548/2018. Ανάμεσα σε αυτά εντάσσονται συγκεκριμένα δικαιώματα πληροφόρησης. Αυτά αποσκοπούν στην αποτελεσματικότερη άσκηση του δικαιώματος ψήφου. Μέσω της παροχής ολοκληρωμένης ενημέρωσης για τα εταιρικά ζητήματα, επιδιώκεται η προσέγγιση ενός πληρέστερου επιπέδου γνώσεων για τα εταιρικά πεπραγμένα. Η ενημέρωση αυτή και η συνεπαγόμενη αποτελεσματικότερη άσκηση δικαιώματος ψήφου οδηγεί παράλληλα στην ενίσχυση της συμμετοχής των μετόχων στην εταιρική ζωή και στην προστασία των συμφερόντων τους.
Ο νομοθέτης μερίμνησε όχι μόνο με την πρόβλεψή τους αλλά και με την εξασφάλιση της ικανοποίησής τους. Θεσπίζεται, όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, η δυνατότητα προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια για την ικανοποίηση του δικαιώματος πληροφόρηση των μετόχων μειοψηφίας. Ανεξάρτητα, πάντως από τη συγκεκριμένη δικαστική οδό, δεν αποκλείονται αστικές ευθύνες των μελών του ΔΣ που όφειλαν να εκπληρώσουν το αντίστοιχο δικαίωμα. Υφίστανται, όμως, και οι ποινικές ευθύνες…
Το Αδίκημα Της Παραβίασης Υποχρέωσης για Παροχή Πληροφόρησης κατ’ άρθρο 141 ν.4548/2018
Συμπληρωματικά με τα υπόλοιπα μέτρα που είναι δυνατό να ληφθούν για την ικανοποίηση των δικαιωμάτων μειοψηφίας προβλέπονται ποινικές κυρώσεις για την παραβίαση υποχρέωσης για παροχή πληροφόρησης.
Έννομο Αγαθό
Προστατευόμενο έννομο αγαθό του συγκεκριμένου αδικήματος αποτελεί το ατομικό δικαίωμα του μετόχου για ενημέρωση. Κάθε μέτοχος – με την προϋπόθεση συγκέντρωσης του προβλεπόμενου στον νόμο ποσοστού – διαθέτει το δικαίωμα για πληροφόρηση.
Αντικειμενική Υπόσταση
(α) Υποκείμενο
Η αίτηση για την παροχή πληροφόρησης μπορεί να απευθύνεται είτε προς την ΑΕ είτε στον Πρόεδρο του ΔΣ είτε σε όλα τα μέλη του-ανάλογα με τη φύση και το περιεχόμενο ενός εκάστου δικαιώματος πληροφόρησης. Υπόχρεα πρόσωπα, ωστόσο, για την παροχή της ενημέρωσης είναι τα μέλη του ΔΣ στο σύνολό τους. Επομένως, δράστες του συγκεκριμένου αδικήματος είναι δυνατό να είναι μόνον πρόσωπα που διαθέτουν την ιδιότητα του μέλους του ΔΣ και φέρουν την σχετική υποχρέωση. Πρόκειται για γνήσιο ιδιαίτερο αδίκημα, καθώς όταν ελλείπει η σχετική ιδιότητα δεν πληρούται η αντικειμενική υπόσταση του.
(β) Αξιόποινη Συμπεριφορά
Τα δικαιώματα πληροφόρησης που προβλέπονται στο άρθρο 141 του ν.4548/2018 είναι τα εξής:
(α) δικαίωμα πληροφόρησης επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης (άρ.141 §6 εδ. α’),
(β) δικαίωμα πληροφόρησης για καταβολές και παροχές προς τα μέλη του ΔΣ ή τους διευθυντές της ΑΕ (άρ.141 §6 εδ. γ’),
(γ) δικαίωμα πληροφόρησης για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων (άρ.141 §7),
(δ) δικαίωμα για το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου και τις μετοχές (άρ.141 §10) και
(ε) δικαίωμα χορήγησης πίνακα μετόχων (άρ.141 §11).
Προαπαιτούμενο για την στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης του αδικήματος αποτελεί η νόμιμη και εμπρόθεσμη άσκηση ενός από τα παραπάνω αδικήματα πληροφόρησης. Εφόσον έχει ασκηθεί νομότυπα κάποιο από αυτά γεννάται υποχρέωση των μελών του ΔΣ για ενημέρωση. Εφόσον δεν έχει υποβληθεί νόμιμα η σχετική αίτηση δεν υφίσταται αντίστοιχη υποχρέωση˙ δεν νοείται, κατά συνέπεια, η πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης.
Το αδίκημα τελείται είτε με παράλειψη, δηλαδή με άρνηση πληροφόρησης (ρητή ή σιωπηρή) είτε με ενέργεια με τη χορήγηση ανακριβούς πληροφόρησης. Πρόκειται για στιγμιαίο έγκλημα και τελείται με την παρέλευση της προθεσμίας για ενημέρωση. Συγκεκριμένα για τα δικαιώματα που ικανοποιούνται εντός της ΓΣ (άρ.141 §6 εδ.α’ και §7) τα συναφή αδικήματα τελούνται εντός της συνεδρίασης και κατά τη διάρκειά της.
Υποκειμενική Υπόσταση
Η υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος πληρούται με την ύπαρξη στο πρόσωπο του δράστη οποιασδήποτε μορφής δόλου-ακόμα και ενδεχόμενου. Σημειώνεται ότι δεν αποκλείει το δόλο για παραβίαση της υποχρέωσης η επίκληση αποχρώντος ουσιώδους λόγου άρνησης.
Ειδικός Λόγος Άρσης Του Αδίκου
Όπως έχει αναλυθεί και στην αντίστοιχη αρθρογραφία μας, το ΔΣ δύναται να αρνηθεί την χορήγηση πληροφόρησης επικαλούμενο αποχρώντα ουσιώδη λόγο άρνησης. Αυτή η δυνατότητα έρχεται σε αντιστάθμισμα με τα εκτεταμένα δικαιώματα των μετόχων για πληροφόρηση με σκοπό την προστασία των εταιρικών συμφερόντων. Στην περίπτωση που, πράγματι, υφίσταται αποχρών ουσιώδης λόγος άρνησης τα μέλη του ΔΣ δεν οφείλουν να παράσχουν ενημέρωση. Αίρεται, λοιπόν, το άδικο της παράλειψης/άρνησης πληροφόρησης.
Συρροή
Το εξεταζόμενο αδίκημα είναι δυνατό να συρρέει με το αδίκημα της απάτης (386 ΠΚ), της απατηλής πρόκλησης βλάβης (389 ΠΚ), της απιστίας (390 ΠΚ) και της υπεξαγωγής εγγράφων (334 ΠΚ).
Ποινική Κύρωση
Το συγκεκριμένο αδίκημα είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με χρηματική ποινή από 5.000 μέχρι 15.000 ευρώ.
Δικονομικά
Πρόκειται για κατ’ έγκληση διωκόμενο αδίκημα. Αρμόδιο καθ’ ύλην είναι το Μονομελές Πλημμελειοδικείο (άρ.115 ΚΠοινΔ).
Δικαιούχος υποβολής της έγκλησης είναι ο μέτοχος που προέβη στην άσκηση δικαιώματος πληροφόρησης και το οποίο δεν ικανοποιήθηκε. Η τρίμηνη προθεσμία υποβολής της έγκλησης εκκινεί από την παρέλευση της προθεσμίας για πληροφόρηση ή από τη ρητή/σιωπηρή άρνηση των μελών του ΔΣ. Ωστόσο, αν τα μέλη του ΔΣ κατά την άρνηση πληροφόρησης επικαλέστηκαν αποχρώντα ουσιώδη λόγο για την συγκεκριμένη άρνησή τους το σημείο έναρξης της τρίμηνης προθεσμίας τοποθετείται σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο. Σε αυτήν την περίπτωση η προθεσμία ξεκινά από την παρέλευση της προθεσμίας για συμμόρφωση με το διατακτικό της δικαστικής απόφασης για παροχή ενημέρωσης. Αν οι αιτούντες μέτοχοι πληροφορήθηκαν εκ των υστέρων ότι ο λόγος άρνησης ήταν ανακριβής ή ότι η πληροφόρηση ήταν ψευδής, η προθεσμία υποβολής έγκλησης εκκινεί από το χρονικό σημείο πληροφόρησής τους για το ανακριβές/ψευδές του λόγου/πληροφόρησης.
Οι μέτοχοι που υπέβαλαν νομότυπα και εμπρόθεσμα αίτημα πληροφόρησης είναι άμεσα παθόντες του αδικήματος. Καθώς διαθέτουν το δικαίωμα πληροφόρησης, το οποίο με την τέλεση του αδικήματος, θίγεται, δύνανται να προβούν σε υποβολή δήλωσης για υποστήριξη της κατηγορίας και παράστασης πολιτικής αγωγής.
Οι μέτοχοι μειοψηφίας στερούνται του δικαιώματος να λαμβάνουν καθοριστικές αποφάσεις για το μέλλον της εταιρείας. Και τούτο μοιάζει απολύτως (φυσιο)λογικό καθώς η βασική αρχή που διαπνέει την λειτουργία της ΑΕ είναι πως «η πλειοψηφία διοικεί, η μειοψηφία ελέγχει». Για την άσκηση όμως των δικαιωμάτων της μειοψηφίας αναγκαία είναι, μεταξύ άλλων, η παροχή της πληροφόρησης που ο νόμος επιβάλλει και προβλέπει. Είναι συνήθη φαινόμενα αλαζονείας κατά την λειτουργία της ΑΕ αντιστοιχιζόμενα (όταν υφίστανται) μ’ εκείνον που διαθέτει την πλειοψηφία στο μετοχικό της κεφάλαιο. Για την ανάσχεσή τους προβλέπονται, μεταξύ άλλων, ποινικές κυρώσεις σε βάρος εκείνων που αρνούνται την ικανοποίησή τους. Χρειάζεται, για τούτο, ιδιαίτερη προσοχή σ’ εκείνους που καλούνται να αποφασίσουν για την παροχή ή μη της νομοτύπως αιτούμενης πληροφόρησης από δικαιούχους μετόχους μειοψηφίας. Η άρνηση παροχής της καθώς και η περιορισμένη ή ανακριβής πληροφόρηση δεν είναι χωρίς (και ποινικές) κυρώσεις.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).