Δικαιούμενοι Συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση ΑΕ (άρ. 124 §1 ν. 4548/2018): Η Γενική Συνέλευση είναι το ανώτατο όργανο της ΑΕ. Το δικαίωμα συμμετοχής στις εργασίες της δεν είναι, επομένως, ήσσονος σημασίας. Και τούτο γιατί δεν συνιστά ένα (απλό) δικαίωμα παράστασης˙ αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση της συμμετοχής στη συζήτηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης και της άσκησης πλειάδας μετοχικών δικαιωμάτων. Μεταξύ αυτών: το (ιδιαίτερα σημαντικό) δικαίωμα ψήφου. Εύλογο λοιπόν να μας απασχολήσει το ερώτημα: ποιοι είναι οι δικαιούμενοι συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση ΑΕ
Η κανονικότητα της συγκρότησης της ΑΕ
Στη ΓΣ δικαιούται να συμμετάσχει κάθε μέτοχος, o οποίος έχει (και αποδεικνύει) τη συγκεκριμένη ιδιότητά του κατά την ημέρα διεξαγωγής της (άρ. 124 §5 εδ. α΄). Αρμόδιος να ελέγξει την κανονικότητα της συγκρότησης της ΓΣ, την ταυτότητα και τη νομιμοποίηση των παρόντων είναι ο Πρόεδρος της ΓΣ (άρ. 129 §2).
Προϋπόθεση, επομένως, για τη συμμετοχή στις εργασίες της ΓΣ συνιστούν, κατά βάση, η μετοχική ιδιότητα και η απόδειξή της. Εφόσον, αυτονοήτως, δεν θα έχουν τεθεί στο καταστατικό (κατ’ αρ. 124 §3) περαιτέρω διαδικαστικές προϋποθέσεις για τη νομιμοποίηση των μετόχων.
Μετοχική ιδιότητα και δικαίωμα ψήφου
Προκειμένου κάποιος να δικαιούται να συμμετάσχει στη ΓΣ θα πρέπει, αυτονοήτως, να φέρει την ιδιότητα του μετόχου κατά τη διεξαγωγή της. Χωρίς να απαιτείται, όμως, να έχει δικαίωμα ψήφου, καθώς δικαιούνται να συμμετάσχουν στη ΓΣ και μέτοχοι με μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου. Διευκρινίζεται, ωστόσο, ότι οι τελευταίοι δεν υπολογίζονται για τον σχηματισμό απαρτίας (άρ. 124 §1 εδ. γ΄ -άρα ούτε στην αριθμητή ούτε στον παρονομαστή του κλάσματος, όπως διευκρινίζεται στην Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρθρου 124). Πολύ περισσότερο: οι μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου δεν υπολογίζονται ούτε και στον σχηματισμό πλειοψηφίας.
Συμμετοχή νομικών προσώπων-μετόχων
Οι μέτοχοι της ΑΕ που είναι νομικά πρόσωπα μετέχουν στη γενική συνέλευση διά των εκπροσώπων τους (άρ. 124 §1 εδ. γ΄).
Η συγκεκριμένη πρόβλεψη του ν. 4548/2018 για τη συμμετοχή των νομικών προσώπων στοχεύει στην άρση των αμφιβολιών, που είχε δημιουργήσει η διατύπωση της προϊσχύσασας πρόβλεψης. Απαιτούνταν, υπό το καθεστώς εκείνης, ο «ορισμός» εκπροσώπων. Τούτη η πρόβλεψη είχε διχάσει: το νομικό πρόσωπο-μέτοχος μπορούσε να συμμετέχει στη ΓΣ εκπροσωπούμενο από τον νόμιμο εκπρόσωπό του ή από πρόσωπο με ειδική, προς τούτο, εξουσιοδότηση;
Δεδομένης, λοιπόν, της παράλειψης αναφοράς του νόμου σε «ορισμό» εκπροσώπου, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι τυχόν νομικό πρόσωπο-μέτοχος εκπροσωπείται στη ΓΣ από το νόμιμο όργανο εκπροσώπησής του. Σε περίπτωση, λ.χ., ΑΕ-μετόχου, από το ΔΣ ή από υποκατάστατο όργανο αυτού. Η εξουσία εκπροσώπησης του νομικού προσώπου στις εργασίες της ΓΣ της ΑΕ προϋποθέτει, φυσικά, σχετική νομιμοποίηση και τα (νομιμοποιητικά) έγγραφα από τα οποία προκύπτει. Όσον αφορά, ενδεικτικά, ΑΕ-μέτοχο αρκεί, κατά κανόνα, το καταστατικό και το σχετικό (δημοσιευμένο στο Γ.Ε.ΜΗ.) πρακτικό ΔΣ για την ανάθεση εξουσιών εκπροσώπησης.
Συμμετοχή με βάση δικαστική απόφαση
Φυσικό είναι, κάποιες φορές, να προκύπτουν έριδες όσον αφορά την ιδιότητα μετόχου ή/και της δυνατότητας συμμετοχής του στη ΓΣ. Δικαστική απόφαση που επιλύει (προσωρινά, οριστικά, τελεσίδικα ή αμετάκλητα) το θέμα είναι δυνατό να παράσχει ή αναγνωρίσει τη σχετική εξουσία.
Στην περίπτωση που επιγενόμενη δικαστική απόφαση (ασφαλιστικών μέτρων ή ανώτερου δικαστηρίου) ανατρέψει προϋφιστάμενη σχετική, η ληφθείσα απόφαση στην προηγηθείσα ΓΣ δεν πάσχει εξ αυτού του λόγου. Και τούτο, διότι ακόμα και η προσωρινή ρύθμιση κατάστασης με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων (ήτοι: συμμετοχή και ψηφοδοσία στην ΓΣ) είναι αμετάκλητη.
Δικαιούμενοι Συμμετοχής: πρόσωπα που δεν είναι μέτοχοι
Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις, που προβλέπονται στον νόμο, κατά τις οποίες τρίτα πρόσωπα δικαιούνται να μετέχουν στη ΓΣ. Τέτοιες περιπτώσεις συνιστούν η συμμετοχή του επικαρπωτή (:όταν υφίσταται επικαρπία επί μετοχών) και του ενεχυρούχου δανειστή (:όταν υφίσταται ενέχυρο επί μετοχών). Προϋποτίθεται ότι δεν υφίσταται διαφορετική (επιτρεπτή από το καταστατικό) συμφωνία των μερών (άρ. 54 §2).
Οι εν λόγω περιπτώσεις δεν θα πρέπει να συγχέονται με τη συμμετοχή στη ΓΣ των αντιπροσώπων των μετόχων, οι οποίοι δεν νοούνται, φυσικά, ως «τρίτοι». Επίσης, με την περίπτωση της (απλής) παράστασης τρίτων προσώπων (λ.χ. των μελών του ΔΣ, του ελεγκτή ή εξωτερικού λογιστή ή του δικηγόρου της ΑΕ, στελεχών ή συνεργατών της, ή άλλων προσώπων κατόπιν άδειας του προέδρου της ΓΣ-άρ. 127). Οι τελευταίοι δεν «συμμετέχουν» στη ΓΣ αλλά, απλώς, παρίστανται κατά τις εργασίες της και προς την κατεύθυνση της υποβοήθησής τους.
Απόδειξη μετοχικής ιδιότητας
Η μετοχική ιδιότητα δεν αρκεί, απλά, να υφίσταται. Πρέπει και να αποδεικνύεται.
Η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας διαφέρει από το προϊσχύσαν νομοθετικό πλαίσιο: δεν προβλέπεται πλέον, ως αναγκαστικό δίκαιο, συγκεκριμένη προδικασία νομιμοποίησης. Ο ν. 4548/2018 κατάργησε τον θεσμό της δέσμευσης των μετοχών και τη διαδικασία προηγούμενης ενημέρωσης της εταιρείας για τη συμμετοχή μετόχου στη ΓΣ. Καταργήθηκε, στο πλαίσιο αυτό, και η υποχρέωση κατάρτισης, από το ΔΣ, πίνακα των μετόχων που δικαιούνται να συμμετάσχουν σε επικείμενη ΓΣ.
Η ως άνω διαδικασία αποσκοπούσε, υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, στη διευκόλυνση(!) των μετόχων να αποδείξουν τη μετοχική τους ιδιότητα. Στη διευκόλυνση, επίσης, του ΔΣ να ελέγξει την εν λόγω ιδιότητα και να συμπεριλάβει τους δικαιούχους μετόχους στον σχετικό πίνακα.
Η νομιμοποίηση των μετόχων γίνεται, σήμερα, με κάθε πρόσφορο μέσο κατά την ημερομηνία διεξαγωγής της ΓΣ. Τούτο, καθώς η τεχνολογική εξέλιξη επιτρέπει την ταχύτερη και αμεσότερη ταυτοποίηση των μετόχων (βλ. σχετικά, Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 124). Κυρίως όμως γιατί η διαδικασία που ακολουθείτο κατά το προϋφιστάμενο δίκαιο κατέληγε περίσσεια γραφειοκρατική και, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, χωρίς ουσία.
Η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας μπορεί να λάβει χώρα με την προσκόμιση κατά τη διεξαγωγή της ΓΣ από τον μέτοχο των ίδιων των μετοχών (μετοχικών τίτλων) που έχει στην κυριότητά του-εφόσον, βέβαια, η ΑΕ έχει εκδώσει και παραδώσει τέτοιους στους μετόχους της. Να θυμηθούμε εδώ, πως η ΑΕ υποχρεούται, καταρχήν, να εκδώσει και να παραδώσει στους μετόχους μετοχικούς τίτλους (άρ. 40 §3 εδ. α΄). Ωστόσο, το καταστατικό μπορεί να αποκλείει ή να περιορίζει τη συγκεκριμένη υποχρέωση της ΑΕ (άρ. 40 §4 εδ. α΄). Μπορεί όμως και η ίδια η ΑΕ να μην έχει, ενδεχομένως, εκπληρώσει τη σχετική υποχρέωσή της. Οι συνέπειες μιας τέτοιας παράλειψης δεν είναι δυνατό να βαρύνουν τον (ανυπαίτιο) μέτοχο.
Στην περίπτωση περιορισμού, αποκλεισμού ή παράλειψης έκδοσης μετοχικών τίτλων, το καταστατικό οφείλει να ορίζει, παράλληλα, τον τρόπο απόδειξης της ιδιότητας του μετόχου (άρ. 40 §4 εδ. β΄). Αν, ωστόσο, ελλείπει σχετική καταστατική ρύθμιση καθώς και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση που δεν εκδίδονται μετοχικοί τίτλοι, η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας γίνεται με βάση τα στοιχεία του βιβλίου μετόχων. Όταν, μάλιστα, παρίσταται ανάγκη και με έγγραφα που κατέχει ο ίδιος μέτοχος (άρ. 40 §4 εδ. γ΄).
Στην περίπτωση μετοχών που έχουν εκδοθεί σε λογιστική μορφή (άυλες μετοχές -άρ. 40 §5), μέτοχος έναντι της ΑΕ θεωρείται εκείνος που έχει εγγραφεί στο μητρώο κεντρικού αποθετηρίου τίτλων. Εναλλακτικά: εκείνος που έχει ταυτοποιηθεί ως τέτοιος μέσω των εγγεγραμμένων διαμεσολαβητών (άρ. 40 §6).
Η εγγραφή στο βιβλίο μετόχων
Κατά τον νόμο (άρ. 40 §2 εδ. ε΄) ως μέτοχος έναντι της εταιρείας θεωρείται εκείνος που έχει εγγραφεί ως τέτοιος στο βιβλίο μετόχων. Πρόκειται, ωστόσο, για τυπική νομιμοποίηση του εγγεγραμμένου ως μετόχου. Παράλληλα, η ύπαρξη και κατοχή των μετοχών είναι δηλωτική (και όχι συστατική) της ιδιότητάς του ως τέτοιου. Συνεπώς, η εγγραφή στο βιβλίο μετόχων και η τυχόν κατοχή μετοχικών τίτλων δεν αποτελούν, πάντοτε, επαρκείς (αποδεικτικές) προϋποθέσεις για τη συμμετοχή κάποιου στη ΓΣ. Απαιτείται το πρόσωπο που διεκδικεί τη συμμετοχή του στη ΓΣ να νομιμοποιείται ουσιαστικά.
Στην περίπτωση, λ.χ., που υφίσταται επικαρπία μετοχών, το δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη ΓΣ θα πρέπει να ανήκει στον επικαρπωτή, αν ο τελευταίος είναι που διεκδικεί τη συμμετοχή του. Τούτο σημαίνει ότι ο ψιλός κύριος, ο οποίος ως μέτοχος, είναι εγγεγραμμένος στο βιβλίο μετόχων, δεν δικαιούται, όταν ελλείπει σχετική συμφωνία, να ψηφίζει στη ΓΣ. Είναι δυνατό, όμως, ψιλός κύριος να ασκεί το δικαίωμα ψήφου, εφόσον έτσι έχει συμφωνηθεί κατά τη σύσταση της επικαρπίας (ή επιγενομένως) και, επιπρόσθετα, δεν απαγορεύεται τούτο από το καταστατικό. Τα αντίστοιχα είναι δυνατό να ισχύουν και όταν έχει συσταθεί ενέχυρο επί μετοχών με τη συμμετοχή του ενεχυρούχου δανειστή στη ΓΣ και όχι του εγγεγραμμένου στο βιβλίο μετόχων κυρίου τους.
Επίσης, δεν θα ήταν παράδοξο να αποκτηθεί η ιδιότητα του μετόχου την ημέρα της διεξαγωγής της ΓΣ και, κατά τούτο, να μην έχει λάβει, ακόμα, χώρα η καταχώριση εκείνου που τις απέκτησε στο βιβλίο μετόχων. Η νομιμοποίηση, στην περίπτωση αυτή, του νέου μετόχου μπορεί να λάβει χώρα με τα ίδια τα έγγραφα που αποδεικνύουν την απόκτηση των μετοχών (λ.χ. με τη σύμβαση μεταβίβασης μετοχών). Διαφορετικά, με κάθε πρόσφορο μέσο.
Η συμμετοχή του μετόχου στη Γενική Συνέλευση Ανώνυμης Εταιρείας (ιδίως, όμως, η άσκηση των δικαιωμάτων του κατά τις εργασίες της και, πάνω από όλα, η άσκηση του δικαιώματος ψήφου) αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό δικαίωμα: τόσο για τον ίδιο όσο και, ιδίως, για την ΑΕ. Δεν αποδεικνύεται, πάντοτε, απλή υπόθεση η αποδοχή της συμμετοχής συγκεκριμένου μετόχου ούτε, εξ αντιδιαστολής, η απόρριψή της. Μια λάθος επιλογή, μια λάθος απόφαση καταλήγει σε ακυρότητες˙ με σοβαρές, ενίοτε, συνέπειες. Το όλο ζήτημα καθίσταται ακόμα περισσότερο περίπλοκο, όταν τίθενται από το καταστατικό πρόσθετες διαδικαστικές προϋποθέσεις. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Δικαιούμενοι Συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση ΑΕ αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ» «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες» και «Μετοχές και μέτοχοι ΑΕ» . Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ, για τους Μετόχους και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο άρθρο Δικαιούμενοι Συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση ΑΕ δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης.