Γενική Συνέλευση ΑΕ: Αντιπροσώπευση Μετόχων (άρ. 128 ν. 4548/2018): Μια που η ΓΣ της ΑΕ είναι το ανώτατο εταιρικό όργανο της ΑΕ, μοιάζει φυσιολογική η επιλογή του νομοθέτη για τη διευκόλυνση της συμμετοχής των μετόχων σ’ αυτή. Υφίστανται, στο πλαίσιο αυτό, προβλέψεις που εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των μετόχων στη ΓΣ (εισηγμένων και μη ΑΕ) από απόσταση (:μέσω συμμετοχής με οπτικοακουστικά ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα˙ επίσης μέσω επιστολικής ψήφου). Δεν είναι, βέβαια, ήσσονος σημασίας η ευχέρεια που παρέχεται από τον νόμο, για τη συμμετοχή στη ΓΣ μετόχων μέσω αντιπροσώπων τους.
Αντιπροσώπευση Μετόχων: Ο Γενικός Κανόνας
Ο νομοθέτης ρυθμίζει, ρητά (:άρ. 128), τα ζητήματα αντιπροσώπευσης ή εκπροσώπησης στη ΓΣ, με ειδικές προβλέψεις για τις εισηγμένες ΑΕ. Γενικό, πάντως, κανόνα αποτελεί η συμμετοχή μετόχου στη ΓΣ αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου (άρ. 128 §1). Και τούτο, προκειμένου ο τελευταίος να ασκεί στο όνομα και για λογαριασμό του μετόχου τα μετοχικά δικαιώματά του.
…Η Ειδική Περίπτωση Της Κοινωνίας Επί Μετοχών
Στην ειδική περίπτωση της κοινωνίας (συγκυριότητας) επί μετοχών, είναι υποχρεωτικός ο διορισμός ενός και μόνο προσώπου για την εκπροσώπηση των κοινωνών-μετόχων. Σε περίπτωση, πάντως, ασυμφωνίας των συγκυρίων ως προς το πρόσωπο του εκπροσώπου, είναι δυνατός ο δικαστικός διορισμός διαχειριστή (άρ. 790 ΑΚ).
Καταστατικοί Περιορισμοί(;)
Ως Προς Τις Μη Εισηγμένες ΑΕ…
Το καταστατικό των μη εισηγμένων ΑΕ είναι δυνατό, καταρχήν, να περιορίζει την ελευθερία των μετόχων να επιλέγουν αντιπροσώπους τους για τη συμμετοχή τους στη ΓΣ. Όχι, όμως, και να αποκλείει τη μέσω αντιπροσώπου ενάσκηση των δικαιωμάτων του μετόχου (άρ. 128 §2 εδ. α΄).
Τυχόν, τέτοιοι, περιορισμοί (λ.χ. κριτήρια επιλεξιμότητας των αντιπροσώπων των μετόχων), υπόκεινται σε έλεγχο καταχρηστικότητας (άρ. 281 ΑΚ). Δεν είναι ανεκτό, επομένως, να είναι υπέρμετροι. Θα πρέπει να αξιολογούνται ως εύλογοι και υπαγορευόμενοι από ουσιώδεις λόγους. Δεν είναι, επίσης, ανεκτό να καθιστούν, κατ΄ ουσίαν, δυσχερή (πολύ περισσότερο αδύνατη), τη συμμετοχή μετόχου στη ΓΣ μέσω αντιπροσώπου (άρ. 128 §2 εδ. β΄).
…Ενώ Ως Προς Τις Μη Εισηγμένες
Αντίθετα, επί εισηγμένων ΑΕ, δεν είναι επιτρεπτή η θέση περιορισμών στους μετόχους ως προς την επιλογή αντιπροσώπων τους. Στις εν λόγω ΑΕ τέτοιες καταστατικές ρυθμίσεις δεν έχουν ισχύ.
Αντιπροσώπευση Μετόχων: Διορισμός – Ανάκληση – Αντικατάσταση Αντιπροσώπου/Εκπροσώπου
Ως Προς Τις Μη Εισηγμένες ΑΕ…
Ο διορισμός και η ανάκληση ή αντικατάσταση του εκπροσώπου ή αντιπροσώπου του μετόχου στη ΓΣ γίνονται εγγράφως ή με ηλεκτρονικά μέσα. Υποβάλλονται, δε, στην ΑΕ το αργότερο πριν από τη ΓΣ (άρ. 128 §4 εδ. α΄).
…Ενώ Ως Προς Τις Μη Εισηγμένες
Επί εισηγμένων ΑΕ, ο διορισμός και η ανάκληση ή αντικατάσταση του εκπροσώπου ή αντιπροσώπου γίνονται, ομοίως, εγγράφως ή με ηλεκτρονικά μέσα. Υποβάλλονται, όμως, στην ΑΕ σαράντα οκτώ, τουλάχιστον, ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της ΓΣ (άρ. 128 §4 εδ. β΄).
Για την κοινοποίηση στην ΑΕ (εισηγμένη και μη) του διορισμού και της ανάκλησης ή της αντικατάστασης αντιπροσώπου με ηλεκτρονικά μέσα, απαιτείται καταστατική πρόβλεψη. Περιεχόμενο αυτής πρέπει να είναι η ρητή αναφορά σε μια τουλάχιστον αποτελεσματική μέθοδο κοινοποίησης (λ.χ. e-mail) ή άλλη ισοδύναμη. Τούτο σημαίνει ότι η εκάστοτε επιλεγόμενη μέθοδος κοινοποίησης πρέπει, καταρχήν, να είναι δυνατό να αξιοποιηθεί ευχερώς από τους μετόχους. Επίσης, να διασφαλίζει την ταυτοποίηση όσων, τελικά, είναι δικαιούχοι συμμετοχής στη ΓΣ.
Τυχόν μη έγκαιρη, κατά τα ως άνω, κοινοποίηση του διορισμού δεν συνεπάγεται, άνευ ετέρου, αδυναμία συμμετοχής του αντιπροσώπου στη ΓΣ. Τούτο, άλλωστε, ισχύει, εν γένει, στην περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις καταστατικές διαδικαστικές προϋποθέσεις νομιμοποίησης επί μη εισηγμένων ΑΕ. Έτσι, λοιπόν, (και επί εισηγμένων ΑΕ, ομοίως) η μη τήρηση της ως άνω προθεσμίας διορισμού, ανάκλησης ή αντικατάστασης αντιπροσώπου δεν εμποδίζει τη συμμετοχή. Παρά, μόνον, αν η ΓΣ αρνηθεί τη συμμετοχή αυτή για σπουδαίο λόγο, που δικαιολογεί την άρνησή της (:δύσκολο, πάντως, να υπάρχει). Ελλείψει σπουδαίου λόγου, η άρνηση από τη ΓΣ συμμετοχής μετόχου διά αντιπροσώπου οδηγεί σε κακή συγκρότηση της ΓΣ. Κατ’ ακολουθίαν σε ακυρώσιμη απόφασή της (άρ. 137 §1).
…Ειδικότερα Επί Του Διορισμού
Ο μέτοχος μπορεί να διορίσει αντιπρόσωπο για μία ή περισσότερες ΓΣ και για ορισμένο χρόνο (128 §3 εδ. α΄). Αναλυτικότερα:
Ο Αριθμός Των Αντιπροσώπων
Κάθε μέτοχος μπορεί να διορίζει μέχρι τρεις αντιπροσώπους (128 §4 εδ. δ΄). Αυτοί, πάντως, δεν υποχρεούνται να κάνουν ταυτόσημες επιλογές ψήφου. Ωστόσο, αν ο μέτοχος κατέχει μετοχές εταιρείας, οι οποίες εμφανίζονται σε περισσότερους του ενός λογαριασμούς αξιών, ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει (128 §4 in fine).
Αντιπρόσωπος που ενεργεί για περισσότερους μετόχους, μπορεί να ψηφίζει διαφορετικά για κάθε μέτοχο (άρ. 128 §2 in fine). Όπως έχει δεχθεί η νομολογία, «ο αντιπρόσωπος δεν εμποδίζεται να εκδηλώσει διαφορετικές βουλήσεις όσες και τα πρόσωπα που αντιπροσωπεύει…Αρκεί ο αντιπρόσωπος να ενεργεί στα πλαίσια της εξουσίας που έχει για την αντιπροσώπευση από τον κάθε αντιπροσωπευόμενο ξεχωριστά, αφού είναι αυτονόητο ότι προς τον καθένα απ’ αυτούς έχει αυτοτελή ενοχική υποχρέωση» (3265/1991 ΠολΠρωτΑθ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Η Παροχή Πληρεξουσιότητας
Ο διορισμός αντιπροσώπου πραγματοποιείται με την παροχή (με δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο) ειδικής πληρεξουσιότητας από τον αντιπροσωπευόμενο.
Η ανεπάρκεια τυχόν γενικής εξουσιοδότησης αποτυπώνεται (και) νομολογιακά. Λ.χ. έχει νομολογηθεί ότι δεν μπορούν να «κριθούν πειστικοί οι ισχυρισμοί της εταιρείας πως έγινε χρήση κάποιας γενικής εξουσιοδότησης που είχε δοθεί από τους μετόχους κατά την ίδρυσή της …» (1074/2016 ΠΠρΑθ).
Η ερμηνεία της εξουσίας που εμπεριέχεται στην εξουσιοδότηση πρέπει να γίνεται στη βάση ουσιαστικών κριτηρίων (173, 200 ΑΚ). Στο πλαίσιο αυτό, λ.χ., τυχόν ειδική εξουσιοδότηση συμμετοχής σε μία ήδη συγκληθείσα ΓΣ, πρέπει να γίνει δεκτό ότι συμπεριλαμβάνει, εν αμφιβολία, και την μετ’ αναβολή ή κατόπιν διακοπής συνεδρίασή της. Επίσης, την επαναληπτική ΓΣ.
Περαιτέρω, το περιεχόμενο της πληρεξουσιότητας μπορεί να είναι πλήρες ή «εν λευκώ». Νόμιμα, δηλαδή, εμπεριέχει τη ρητή ή σιωπηρή εξουσιοδότηση του υπογράφοντος μετόχου προς συμπλήρωση των κενών σημείων της δήλωσης από τον λήπτη της. Η πληρεξουσιότητα είναι δυνατό να αφορά στο σύνολο ή και μέρος μόνο των μετοχών του αντιπροσωπευόμενου. Επίσης, το σύνολο ή μέρος μόνον των μετοχικών δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, η παροχή της πληρεξουσιότητας είναι ελευθέρως ανακλητή (άρ. 128 παρ. 4 in fine).
Επί εισηγμένων ο αντιπρόσωπος του μετόχου αρχειοθετεί τις οδηγίες ψήφου για 1 τουλάχιστον έτος, από την ημερομηνία της ΓΣ ή, σε περίπτωση αναβολής αυτής, της τελευταίας επαναληπτικής συνέλευσης στην οποία έκανε χρήση του πληρεξουσίου (128 §6 –εν προκειμένω, διαπιστώνεται σύγχυση μεταξύ των εννοιών της μετ’ αναβολής και επαναληπτικής ΓΣ. Επί επαναληπτικής ΓΣ δεν υπάρχει αναβολή).
Μη Συμμόρφωση Αντιπροσώπου Με Τις Οδηγίες Του Μετόχου
Ο αντιπρόσωπος ψηφίζει, σύμφωνα με τις οδηγίες του μετόχου-εφόσον τέτοιες υφίστανται (128 §3 εδ. β΄).
Τυχόν μη συμμόρφωση του αντιπροσώπου με τις οδηγίες που έχει λάβει (αν κινήθηκε, δηλ., εκτός των ορίων της πληρεξουσιότητάς του), δεν επηρεάζει το κύρος των αποφάσεων της ΓΣ. Τούτο, ακόμη κι αν η ψήφος του αντιπροσώπου ήταν αποφασιστική για την επίτευξη της πλειοψηφίας (128 §3 in fine). Μόνη συνέπεια της μη συμμόρφωσης είναι η γέννηση ευθύνης στο πρόσωπο του αντιπροσώπου έναντι του αντιπροσωπευόμενου μετόχου, στο πλαίσιο της εσωτερικής, μεταξύ τους, σχέσης.
Η Περίπτωση Του «Proxy Voting»
Η διασφάλιση μεγαλύτερης «ανθεκτικότητας» της απόφασης της ΓΣ, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του αντιπροσωπευόμενου, αποτελεί ακριβώς την αιτία προτίμησης του «proxy voting», ως πρακτικής εξ αποστάσεως συμμετοχής στη ΓΣ, έναντι της επιστολικής ψήφου.
Ως «proxy voting» ή «electronic proxy voting» νοείται η ηλεκτρονική εξουσιοδότηση του Προέδρου της ΓΣ να ψηφίσει για λογαριασμό του μετόχου επί των θεμάτων της ΓΣ, σύμφωνα με τις οδηγίες του.
Την σκοπιμότητα αξιοποίησης της συγκεκριμένης μεθόδου αποτυπώνει (και) η Αιτιολογική Έκθεση του ν. 4548/2018 επί του άρ. 128. Σύμφωνα με αυτή, μολονότι τεχνικά, η αποστολή εξουσιοδοτήσεων με τη ως άνω μέθοδο δεν διαφοροποιείται από την αποστολή επιστολικής ψήφου, νομικά η εταιρεία επιτυγχάνει μεγαλύτερη ασφάλεια. Τούτο, καθώς προστατεύεται από λάθη στη μετάδοση των ηλεκτρονικών συστημάτων ή περιπτώσεις hacking. Κι αυτό γιατί η παραβίαση ή η για οποιονδήποτε λόγο μη υλοποίηση των οδηγιών του μετόχου δεν θα καθιστά την απόφαση της ΓΣ ελαττωματική.
Εισηγμένες ΑΕ: Σύγκρουση Συμφερόντων Αντιπροσώπου & Μετόχου
Ο αντιπρόσωπος μετόχου, στην περίπτωση εισηγμένης ΑΕ, υποχρεούται να γνωστοποιεί στην τελευταία, πριν από την έναρξη της συνεδρίασης ΓΣ της (και προς αξιολόγηση από τους λοιπούς μετόχους), κάθε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, που δυνητικώς συντρέχει στο πρόσωπό του (βλ. και άρ. 10 §3 της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ). Της εξυπηρέτησης, μεταξύ άλλων, συμφερόντων διαφορετικών από εκείνων του αντιπροσωπευομένου μετόχου (άρ. 128 §5 εδ. α΄). Μέσω του σχετικού μηχανισμού προληπτικής προστασίας αποσκοπείται, κατ’ ουσίαν, η προστασία τόσο των συμφερόντων του αντιπροσωπευομένου όσο των συμφερόντων της ΑΕ (κατ’ επέκταση και των λοιπών μετόχων). Τέσσερεις είναι οι ενδεικτικώς αναφερόμενες στον νόμο (άρ. 128 §5 εδ. β΄) σχετικές περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, όταν ο αντιπρόσωπος:
(α) είναι μέτοχος που ασκεί τον έλεγχο της εταιρείας ή είναι άλλο νομικό πρόσωπο ή οντότητα η οποία ελέγχεται από το μέτοχο αυτόν,
(β) είναι μέλος του ΔΣ ή εν γένει της διοίκησης της εταιρείας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχο της εταιρείας ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της εταιρείας,
(γ) είναι υπάλληλος ή ελεγκτής της εταιρείας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχο της εταιρείας ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της εταιρείας,
(δ) είναι σύζυγος ή συγγενής πρώτου βαθμού με ένα από τα φυσικά πρόσωπα των ως άνω περιπτώσεων.
Μη Τήρηση/Πλημμελής Τήρηση Των Διατάξεων Περί Αντιπροσώπευσης
Η μη τήρηση ή πλημμελής τήρηση των διατάξεων για την αντιπροσώπευση, δεν έχει ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί απόφαση της ΓΣ (άρ. 137 §5 περ. ε΄). Και τούτο γιατί εντάσσεται στις «ήσσονος σημασίας» ρυθμίσεις, που εισάγουν, απλώς, «πρόσθετες πτυχές» στη διαδικασία λήψης απόφασης από τη ΓΣ (βλ. Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 137). Κρίνεται, ως εκ τούτου, συμφερότερο για την ΑΕ, η παράβαση αυτών να μην ανάγεται σε λόγο ακυρωσίας των αποφάσεων της ΓΣ.
Για την ως άνω ρύθμιση έχουν διατυπωθεί (και όχι αδικαιολόγητα) σοβαρές ενστάσεις. Ορθότερο, κατά τούτο, κρίνεται-τελολογικά ερμηνεύοντας τη συγκεκριμένη ρύθμιση, να μη εφαρμόζεται επί παραβάσεων που θίγουν το δικαίωμα του μετόχου να διορίζει αντιπρόσωπο και να συμμετέχει μέσω αυτού στη ΓΣ. Απαγόρευση, ως εκ τούτου, μετόχου να συμμετάσχει (και ψηφίσει) δι’ αντιπροσώπου στη ΓΣ, θα πρέπει να οδηγεί σε ακυρωσία της ακόλουθης απόφασής της λόγω κακής συγκρότησης.
Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο νομοθέτης αξιολογεί, από μια τουλάχιστον σκοπιά, ως ήσσονος σημασίας και βαρύτητας τις διατάξεις για την αντιπροσώπευση μετόχου στη ΓΣ, ακριβώς το αντίθετο θα πρέπει να αξιολογήσουμε. Και δεν είναι μόνον η «εξυπηρέτηση» των (καλώς εννοούμενων) συμφερόντων του μετόχου και της ΑΕ. Είναι το ενδεχόμενο, παρά το γράμμα του νόμου, να οδηγηθούμε σε απευκταίες ακυρότητες.
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Γενική Συνέλευση ΑΕ: Αντιπροσώπευση Μετόχων αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ», «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες» και «Μετοχές και μέτοχοι ΑΕ» .Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης