Συλλογικά Δικαιώματα Μειοψηφίας: Δικαίωμα Διενέργειας Φανερής Ψηφοφορίας
(άρ. 141 §9 ν. 4548/2018)
΄Οπως ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας έχουμε αναφέρει, προκειμένου να διασφαλιστούν οι μέτοχοι μειοψηφίας, ο νομοθέτης τους παρείχε σειρά, δικαιωμάτων. Αρκετά από αυτά εμπεριέχονται στη διάταξη του άρ. 141. Διακρίνονται, όπως ήδη έχουμε σημειώσει, σε ατομικά και συλλογικά. Μας απασχόλησε, ήδη, σειρά συλλογικών δικαιωμάτων (:Δικαίωμα Σύγκλησης Έκτακτης(;) ΓΣ, Δικαίωμα Εγγραφής Πρόσθετων Θεμάτων Ημερήσιας Διάταξης & Δικαίωμα Υποβολής Σχεδίων Αποφάσεων). Επίσης το δικαίωμα αναβολής λήψης απόφασης ΓΣ. Στο παρόν θα μας απασχολήσει το (συλλογικό επίσης) δικαίωμα της μειοψηφίας για τη διενέργεια φανερής ψηφοφορίας.
Γενικά
Όπως ήδη έχουμε διαπιστώσει, στη ΓΣ η ψηφοφορία είναι φανερή. Τούτο, φυσικά, εφόσον δεν ορίζεται κάτι άλλο στο καταστατικό. Η ΓΣ μπορεί πάντοτε, με φανερή ψηφοφορία, να αποφασίσει ότι η ψηφοφορία σε κάποιο θέμα ή και σε όλα τα θέματα της ημερήσιας διάταξης θα είναι μυστική. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή μέτοχος μπορεί να δηλώσει ότι αντιτάσσεται στην απόφαση που λαμβάνεται, ώστε να προσβάλει στο μέλλον την απόφαση ως ακυρώσιμη (άρ. 131 §1). Παράλληλα, επί ορισμένων θεμάτων, προβλέπεται ρητά ως ανεπίτρεπτη η μυστική ψηφοφορία (λ.χ. επί αμοιβών μελών ΔΣ). Ομοίως σε περίπτωση που η ψήφος δίδεται από απόσταση (συμμετοχή στη ΓΣ με οπτικοακουστικά ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα ή με επιστολική ψήφο).
Δεν χωρεί, επομένως, οποιαδήποτε αμφιβολία πως η λήψη απόφασης από τη ΓΣ με φανερή ψηφοφορία αποτελεί τον κανόνα. Δυνατότητα παρέκκλισης υφίσταται, ωστόσο, με διαφορετική καταστατική ρύθμιση ή απόφαση της ΓΣ για συγκεκριμένα θέματα ή συνεδρίασή της. Ακριβώς, όμως, επειδή υφίσταται η δυνατότητας παρέκκλισης, ο νομοθέτης αναγνώρισε στους μετόχους της μειοψηφίας το δικαίωμα να ζητήσουν τη διενέργεια φανερής ψηφοφορίας.
Συγκεκριμένα, κατά ρητή διατύπωση του νόμου, ύστερα από αίτηση μετόχων, που εκπροσωπούν το 1/20 του καταβεβλημένου κεφαλαίου, η ψηφοφορία σε κάποιο θέμα ή/και σε όλα θέματα της ημερήσιας διάταξης διενεργείται με φανερή ψηφοφορία (άρ. 141 §9). Το εν λόγω δικαίωμα μπορεί να ασκηθεί στο πλαίσιο τακτικής ή έκτακτης ΓΣ καθώς και στο πλαίσιο ιδιαίτερης συνέλευσης κατηγοριών μετόχων.
Σκοπός & Σημασία
Η φανερή ψηφοφορία-η οποία καταλήγει, κατά λογική ακολουθία, ονομαστική, προσδίδει διαφάνεια στη διαδικασία λήψης απόφασης της ΓΣ. Στο πλαίσιο, δε, αυτό οι μέτοχοι ασκούν το δικαίωμα ψήφου με περισσότερη υπευθυνότητα.
Επιπλέον, η φανερή ψηφοφορία σκοπεί να αποκαλύψει εκείνους που τοποθετούνται υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης στις επιμέρους ψηφοφορίες και, συνεπώς, τα κίνητρα που τους οδηγούν να τοποθετούνται κατά τον εκάστοτε, επιλεγόμενο, τρόπο. Ως εκ τούτου, οι μέτοχοι κατανοούν πληρέστερα τις κινήσεις και συμπεριφορές των λοιπών μετόχων της ΑΕ και είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τυχόν καταχρηστική άσκηση των δικαιωμάτων των τελευταίων.
Σε πρακτικό, πάντως, επίπεδο η υποβολή ενός αιτήματος για φανερή ψηφοφορία από μέρους των μειοψηφούντων μετόχων θα έχει διπλή στόχευση: την αποκάλυψη εκείνων που στηρίζουν την διοικούσα πλειοψηφία καθώς επίσης και την δυσχέρανση της λήψης των αιτουμένων από την τελευταία (:διοικούσα πλειοψηφία) αποφάσεων.
Όλα τούτα, όμως, μοιάζουν απολύτως θεωρητικά καθώς στη χώρα μας οι οικογενειακές επιχειρήσεις προσεγγίζουν (αν δεν υπερβαίνουν) το 80% του συνόλου και οι ΑΕ (και όχι μόνον) είναι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, ολιγομετοχικές. Όλοι γνωρίζουν ποιος και τι ψηφίζει-ακόμα κι αν συμβεί κάποιοι μέτοχοι να έχουν τον ίδιο, ακριβώς, αριθμό μετόχων.
Προϋποθέσεις & Διαδικασία
Η νομότυπη άσκηση του δικαιώματος διενέργειας φανερής ψηφοφορίας απαιτεί την πλήρωση των ακόλουθων προϋποθέσεων και τήρηση των διαδικασιών που στη συνέχεια αναφέρονται:
(α) Συγκέντρωση Ελάχιστου Ποσοστού Κεφαλαίου & Απόδειξη Μετοχικής Ιδιότητας
Η άσκηση του δικαιώματος είναι δυνατή από μέτοχο ή μετόχους που εκπροσωπούν τουλάχιστον ποσοστό ίσο με 1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου και αποδεικνύουν (με κάθε πρόσφορο μέσο) την μετοχική τους ιδιότητα. Είναι πάντως εφικτή, και στην προκειμένη περίπτωση, η μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού σε έως 1/40 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου, εφόσον υπάρχει αντίστοιχη καταστατική πρόβλεψη.
Αξιοσημείωτο είναι πως ο μέτοχος που ασκεί το δικαίωμα για τη διενέργεια φανερής ψηφοφορίας δεν απαιτείται να διαθέτει δικαίωμα ψήφου. Ακόμα, όμως, κι αν διαθέτει δεν υποχρεούται, εν τέλει, να συμμετάσχει στη σχετική ψηφοφορία.
(β) Χρόνος Άσκησης Δικαιώματος
Το συγκεκριμένο δικαίωμα ασκείται, κατά τη διάρκεια της σχετικής ΓΣ (ή και πριν από αυτή) από μετόχους που το δικαιούνται. Μολονότι απώτατος χρόνος άσκησης δεν ορίζεται, (αναγκαίο είναι να γίνει δεκτό πως) μπορεί να ασκηθεί έως την έναρξη της ψηφοφορίας ενός εκάστου θέματος ημερήσιας διάταξης.
(γ) Απεύθυνση Αιτήματος Διενέργειας Φανερής Ψηφοφορίας
Το αίτημα για τη διενέργεια φανερής ψηφοφορίας απευθύνεται προς τον Πρόεδρο της ΓΣ˙ καταχωρίζεται στα πρακτικά, εφόσον λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης. Σε περίπτωση, ωστόσο, που το σχετικό δικαίωμα ασκηθεί σε χρόνο πριν τη συνεδρίαση, υποβάλλεται προς τον νόμιμο εκπρόσωπο της εταιρείας. Ευκταίο, πάντως-στην τελευταία αυτή περίπτωση, να επαναληφθεί κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης. Ενδεχόμενη παράλειψη επανυποβολής του εύλογα θα δημιουργούσε ερωτηματικά σχετικά με ενδεχόμενη υπαναχώρηση εκείνου που το υπέβαλε.
(δ) Περιεχόμενο & Τύπος Αιτήματος Διενέργειας Φανερής Ψηφοφορίας
Το σχετικό αίτημα της μειοψηφίας πρέπει να περιέχει, κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο, το θέμα ή θέματα της ημερήσιας διάταξης για τα οποία αιτείται η λήψη απόφασης με διενέργεια φανερής ψηφοφορίας.
Ως προς τον τύπο αυτού, εφόσον τούτο υποβάλλεται κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της ΓΣ, μπορεί να είναι είτε έγγραφο είτε προφορικό. Πάντως, η δυνατότητα απόδειξης προφορικά υποβληθέντος αιτήματος δεν θα ήταν, αυτονοήτως, ευχερής.
Ωστόσο, ειπώθηκε, ήδη, ότι το σχετικό δικαίωμα μπορεί να ασκηθεί και από μέτοχο, ο οποίος δεν πρόκειται να συμμετάσχει στη σχετική ΓΣ. Στην περίπτωση αυτή, το σχετικό αίτημα αναγκαίο είναι να υποβάλλεται εγγράφως, καθώς θα ασκείται σε χρόνο πριν από τη συνεδρίαση.
Συνέπειες Νομότυπης Υποβολής Αιτήματος Διενέργειας Φανερής Ψηφοφορίας
Η νομότυπη υποβολή του αιτήματος για τη λήψη απόφασης της ΓΣ επί θέματος/θεμάτων με διενέργεια φανερής ψηφοφορίας γεννά υποχρέωση προς τον Πρόεδρο της ΓΣ για την τήρηση του σχετικού τρόπου ψηφοφορίας.
Ωστόσο, αν παρά το νομότυπο της υποβολής του, το σχετικό αίτημα απορριφθεί, η ληφθείσα με μυστική ψηφοφορία απόφαση θα καθίσταται ακυρώσιμη: θα πρόκειται για πρόδηλο ελάττωμα της διαδικασίας.
Στα δικαιώματα της «μικρής» μειοψηφίας (1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου ή έως 1/40-εφόσον υφίσταται σχετική καταστατική ρύθμιση) εντάσσεται και το δικαίωμα για τη διενέργεια φανερής ψηφοφορίας κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης από τη ΓΣ των μετόχων. Το συγκεκριμένο δικαίωμα, μολονότι αμφιβόλου (κατά βάση) πρακτικής αξίας στις ολιγομετοχικές ΑΕ είναι υποχρεωτικό να γίνεται σεβαστό από μέρους του Προέδρου της ΓΣ. Απαιτείται, κατά τούτο, ιδιαίτερη προσοχή καθώς αποκλίσεις από όσα ο νόμος ορίζει οδηγούν σε ακυρωσία των αποφάσεων της ΓΣ στις οποίες αφορά.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).