Ανυπόστατες Αποφάσεις ΓΣ
(άρ.139)
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης, του ανώτατου εταιρικού οργάνου της ΑΕ, ενδέχεται να έχουν ελαττώματα. Μας απασχόλησαν, ήδη, οι ακυρώσιμες και άκυρες αποφάσεις της ΓΣ. Το τρίπτυχο των ελαττωματικών αποφάσεων συμπληρώνεται με την κατηγορία των ανυπόστατων. Είναι εκείνες που θα μας απασχολήσουν στο παρόν.
Εισαγωγικά
Ως ανυπόστατη δικαιοπραξία (και, εν προκειμένω, απόφαση ΓΣ) θεωρείται εκείνη, από την οποία ελλείπουν ουσιώδη στοιχεία της νομοτυπικής της μορφής.
Η κατηγορία των ανυπόστατων αποφάσεων της ΓΣ της ΑΕ έχει δημιουργήσει αμφιγνωμίες σχετικά με τη συστηματική της κατάταξη. Κι αυτό, διότι, καθώς δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να συνιστούν απόφαση (με την κυριολεκτική του όρου έννοια), δεν θα ήταν δυνατό να κατηγοριοποιηθούν, κατά κυριολεξία, στις (ελαττωματικές) αποφάσεις. Πάγια, ωστόσο, αντιμετωπίζονται ως τέτοιες τόσο από τη θεωρία όσο και από τη νομολογία.
Νομοθετικές προβλέψεις για τις ανυπόστατες αποφάσεις εισήχθησαν, για πρώτη φορά, με τον Ν.3604/2007. Μέχρι τη ρητή θέσπιση της σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης, οι αποφάσεις κρίνονταν ως ανυπόστατες στη βάση των γενικών αρχών του Αστικού Δικαίου. Και καθώς έλλειπε ειδική νομοθετική ρύθμιση, η νομολογία προσδιόριζε εκείνα τα στοιχεία που έπρεπε να συντρέχουν για το υποστατό των αποφάσεων˙ έπρεπε συγκεκριμένα (137/2022 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ):
(α) Να έχει λάβει χώρα πραγματική συνάθροιση των μετόχων, δηλαδή η άσκηση του δικαιώματος ψήφου των συμμετεχόντων μετόχων θα έπρεπε να έχει ασκηθεί σε πραγματική συγκέντρωση.
(β) Να συμμετέχουν σε αυτή μέτοχοι, με την έννοια ότι σε όλους τους μετόχους να παρέχεται, σύμφωνα με τον νόμο, η δυνατότητα συμμετοχής σε αυτήν.
(γ) Να έχει προέλθει η απόφαση από πραγματική άσκηση του δικαιώματος ψήφου των μετόχων, ανεξάρτητα αν ήταν θετική ή αρνητική και
(δ) Οι μέτοχοι να έχουν συνείδηση ότι συναπαρτίζουν το εταιρικό όργανο, με σκοπό τη ρύθμιση των εταιρικών υποθέσεων, στο πλαίσιο της αρμοδιότητας που ο νόμος και η εσωτερική τάξη της εταιρείας του παρείχε.
Διαπιστώθηκε, ωστόσο, μια τάση διεύρυνσης του κύκλου των ελαττωμάτων, τα οποία αξιολογούνταν ως ικανά για να καταστήσουν ανυπόστατη μια απόφαση ΓΣ. Ο λόγος αυτής της επιδίωξης εντοπιζόταν στον χρονικό περιορισμό της προβολής της ακυρότητας, ο οποίος, αν θα είχε παρέλθει, το ελάττωμα θα θεραπευόταν. Ο νομοθέτης στοχεύοντας στον περιορισμό και στην εγκαθίδρυση της ασφάλειας δικαίου με τη διάταξη για τις ανυπόστατες αποφάσεις, διευκρίνισε τους λόγους του (του ανυποστάτου).
Προέκυψε, κατ’ ακολουθίαν, ως αναγκαία, η θέσπιση σχετικής ρύθμισης. Ενσωματώνεται η τελευταία στον ν. 4548/2018, με διευκρινήσεις αναγκαίες για την άρση αμφισβητήσεων που είχαν δημιουργηθεί μετά τις τροποποιήσεις στον κ.ν. 2190/1920, τις οποίες επέφερε ο ν. 3604/2007 (βλ. σχετικά Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 139).
Οι Περιπτώσεις Ανυπόστατων Αποφάσεων
Προϋποθέσεις-Περιπτωσιολογία
Μια απόφαση ΓΣ είναι, κατά τον νόμο (άρ. 139 §2), ανυπόστατη, όταν στη ψηφοφορία συμμετέχουν πρόσωπα, τα οποία στο σύνολό τους είτε (α) δεν είχαν τη μετοχική ιδιότητα είτε (β) αντλούσαν το δικαίωμα ψήφου από πρόσωπα που δεν είχαν μετοχική ιδιότητα.
Ανυπόστατες αποφάσεις, επομένως, υφίστανται λ.χ. όταν τα πρόσωπα δεν φέρουν μετοχική ιδιότητα, διότι δεν έχουν αποκτήσει έγκυρα τις μετοχές λόγω ελαττώματος κατά την πρωτότυπη ή παράγωγη κτήση τους. Ή απώλεσαν, επιγενομένως (αλλά πριν τη ΓΣ) τη μετοχική τους ιδιότητα. Επίσης, όταν οι πρόκειται για επικαρπωτές ή ενεχυρούχους δανειστές, εφόσον τούτοι δεν είχαν (κατά τον νόμο ή σύμβαση) το δικαίωμα να ψηφίσουν.
Κρίσιμος χρόνος συνδρομής της μετοχικής ιδιότητας νοείται ο χρόνος διενέργειας της ψηφοφορίας στη ΓΣ. Ειδικά σε περίπτωση αναβολής ή διακοπής της συνεδρίασης κρίσιμος είναι ο χρόνος λήψης της απόφασης. Συνεπώς, αν τα πρόσωπα έφεραν τη μετοχική ιδιότητα κατά το χρόνο της πρώτης/αρχικής συνεδρίασης, η οποία στη συνέχεια αναβλήθηκε, αλλά κατά τη λήψη της απόφασης στη μετ’ αναβολή συνεδρίαση την απώλεσαν, η σχετική απόφαση θα είναι ανυπόστατη.
Η αυστηρή κύρωση του ανυποστάτου επιφυλάσσεται, σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, για αποφάσεις της ΓΣ, στις οποίες συμμετείχαν, αποκλειστικά, τα ως άνω (υπό α και β) πρόσωπα. Πρόκειται για περιοριστική απαρίθμηση. Δεν είναι νοητή, κατ’ ακολουθίαν, η προσθήκη άλλης (:πρόσθετης) περίπτωσης ανυποστάτου.
Οι διχογνωμίες
Υπήρχε, κατά το παρελθόν, διχογνωμία σχετικά με το αν θεωρούνταν αναγκαίο το σύνολο των συμμετεχόντων στη ΓΣ να υπάγονται στις προαναφερθείσες δύο (υπό α και β) περιπτώσεις, ώστε η απόφαση να είναι ανυπόστατη. Τούτο, καθώς (κατά μια άποψη) υποστηριζόταν, πως αρκούσε να μην είναι νόμιμη η συμμετοχή (κατά τα άνω) προσώπων που ήταν απαραίτητα για το σχηματισμό πλειοψηφίας. Η ρύθμιση της §2 ήρε τις σχετικές αμφιγνωμίες. Κατά το γράμμα του νόμου απαιτείται το σύνολο των συμμετεχόντων να υπάγονται σε κάποια από τις ως άνω δύο κατηγορίες. Αν τούτο δεν αφορά στο σύνολο των συμμετεχόντων, η ληφθείσα απόφαση μπορεί να θεωρηθεί ακυρώσιμη (άρ. 137).
Περαιτέρω, διχογνωμία έχει προκύψει σχετικά με το ελάττωμα της απόφασης, η οποία ελήφθη με τη συμμετοχή στη ψηφοφορία μετόχου, ο οποίος αν και διέθετε τη μετοχική ιδιότητα, δεν είχε το σύνολο των δικαιωμάτων ψήφου, τα οποία άσκησε. Έχει νομολογηθεί σχετικά, πως η έλλειψη της μετοχικής ιδιότητας υφίσταται όχι μόνον όταν εκείνος που ψηφίζει δεν είναι καν μέτοχος αλλά και όταν είναι μεν μέτοχος με λιγότερα, όμως, δικαιώματα ψήφου από όσα άσκησε (3173/2022 του ΠολΠρωτΑθηνών). Υποστηρίζεται, ωστόσο, και η αντίθετη (και ορθότερη) άποψη, η οποία βασίζεται στο γράμμα της ίδιας της διάταξης. Σύμφωνα με αυτήν δεν πρόκειται, στην περίπτωση αυτή, για ανυπόστατη απόφαση, καθώς η διάταξη απαιτεί το σύνολο των συμμετεχόντων να στερείται το δικαίωμα ψήφου ή να μην έχει τη μετοχική ιδιότητα. Συνεπώς, δεν πρόκειται για ανυπόστατη απόφαση αυτή που ελήφθη από τη ΓΣ με την παρουσία ενός μετόχου με περιορισμένα, όμως, δικαιώματα ψήφου έναντι εκείνων που, εν τέλει, άσκησε.
Σημειώνεται, τέλος, ότι η απόφαση ασφαλιστικών μέτρων με την οποία γίνεται δεκτή η αίτηση συμμετοχής ενός προσώπου σε ΓΣ, νομιμοποιεί τον αιτούντα να συμμετάσχει σε αυτή και να παρέχει ψήφο για τη λήψη απόφασης. Η απόφαση, η οποία ελήφθη στη ΓΣ με συμμετοχή και ψήφο του αιτούντα τα ασφαλιστικά μέτρα, παραμένει ισχυρή παρά την μεταγενέστερη τελεσιδικία της απόφασης με την οποία κρίνεται ότι οι μετοχές δεν ανήκαν στην πραγματικότητα στο πρόσωπο αυτό (497/1978 ΟλΑΠ, ΝοΒ 1978). Επομένως, στην περίπτωση αυτή, η ληφθείσα απόφαση είναι υποστατή. Κι αυτό, διότι η προσωρινή δικαστική προστασία που παρέχεται με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, δεν ανατρέπεται, οποιοδήποτε και αν είναι το περιεχόμενο της δικαστικής απόφασης επί της κύριας δίκης.
Νομική Μεταχείριση & Έννομες Συνέπειες Ανυπόστατων Αποφάσεων ΓΣ
Στην περίπτωση των ανυπόστατων αποφάσεων της ΓΣ δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για ακυρότητα και ακυρωσία τους (139 §1).
Οι ανυπόστατες αποφάσεις της ΓΣ είναι αυτοδίκαια και αθεράπευτα ανίσχυρες. Σε αντίθεση με τις λοιπές κατηγορίες ελαττωματικών αποφάσεων, το ελάττωμά τους δεν θεραπεύεται (είτε με συναίνεση είτε με εκ των υστέρων έγκριση-άρ. 236 και 238 ΑΚ).
Οι ανυπόστατες αποφάσεις δεν παράγουν αποτελέσματα. Επιπλέον, δεν απαιτούν την έκδοση διαπλαστικών αποφάσεων. Αντίθετα, σε περίπτωση έκδοσης απόφασης σχετικά με το ανυπόστατο, τούτη μπορεί να είναι, μόνον, αναγνωριστική. Η σχετική αναγνωριστική αγωγή για το ανυπόστατο απόφασης είναι δυνατό να ασκηθεί οποτεδήποτε, χωρίς να υπόκειται σε οποιονδήποτε χρονικό περιορισμό. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως το ανυπόστατο απόφασης ΓΣ μπορεί να προβληθεί, δικαστικά ή εξώδικα, από όποιον δικαιολογεί έννομο συμφέρον.
Σημειώνεται, τέλος, ότι οι ανυπόστατες αποφάσεις, καθώς εξ αρχής δεν παράγουν αποτελέσματα, δεν δημιουργούν φαινόμενο δίκαιο. Συγκεκριμένα, έναντι τρίτων η ανυπόστατη απόφαση δεν μπορεί να δημιουργήσει φαινόμενο δίκαιο, διότι δεν είναι δυνατό οι πρώτοι να θεμελιώσουν την τυχόν δικαιολογημένη εμπιστοσύνη τους σε ένα μόρφωμα που το δίκαιο δεν αναγνωρίζει. Γι’ αυτό και οι τρίτοι που συναλλάχθηκαν με την εταιρεία ή απέκτησαν δικαίωμα στη βάση της συγκεκριμένης (ανυπόστατης) απόφασης, δεν προστατεύονται ακόμα και αν ήταν καλόπιστοι (549/2016 ΕφΘεσσ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Περίπτωση ανυπόστατης απόφασης ΓΣ δεν είναι ενδεχόμενο συχνά θα συναντήσουμε. Και τούτο γιατί προϋποτίθεται, κατά τον νόμο, πως το σύνολο των παρισταμένων είτε δεν θα είχαν τη μετοχική ιδιότητα είτε θα αντλούσαν το δικαίωμα ψήφου από πρόσωπα που δεν την είχαν. Το πρόβλημα όμως αλλού, κατά κύριο λόγο, έγκειται: τρίτοι που συναλλάσσονται με την ΑΕ (λ.χ. για την αγορά ακινήτου της), καθόλου δεν προστατεύονται από μια σχετική, ανυπόστατη όμως, απόφαση της ΓΣ της. Βαρύ, κατ’ ακολουθίαν, το φορτίο της διερεύνησης της πλήρωσης ή μη των προϋποθέσεων περί ανυπόστατης απόφασης ΓΣ στις πλάτες των καλόπιστων τρίτων.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).