Ο πρόσφατος εργασιακός νόμος (ν. 5053/2023) επέφερε συγκεκριμένες, σημαντικές όμως, μεταβολές στην εργατική νομοθεσία. Από τις πλέον σημαντικές η εισαγωγή του θεσμού του μη προβλέψιμου προγράμματος του χρόνου εργασίας. Η σχετική ρύθμιση αφορά στις λεγόμενες συμβάσεις κατά παραγγελία (άρ. 10 ν. 5053/2023, 182Α π.δ. 80/2022) που απασχόλησαν, ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Αναμέναμε, με υψηλό ενδιαφέρον, την εφαρμοστική υπουργική απόφαση για κρίσιμες, αναγκαίες όμως, απαντήσεις. Εξεδόθη, πρόσφατα, η πολυαναμενόμενη (με αριθμό 113169/18.12.2023) Υπουργική Απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΕΚ Β΄ 7421/28.12.2023). Για τις απαντήσεις (και μη) στους προβληματισμούς μας, το παρόν!
Συμβάσεις κατά παραγγελία
Έννοια: Ως συμβάσεις κατά παραγγελία νοούνται εκείνες με τις οποίες τίθεται ένα πλαίσιο εντός του οποίου (και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις) ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να καλέσει τον εργαζόμενο να παρέχει τις υπηρεσίες του (εφόσον παραστεί σχετική ανάγκη). Κι ο εργαζόμενος υποχρεούται να αποδεχτεί την απασχόλησή του αυτή. Στις συγκεκριμένες συμβάσεις δεν υφίσταται (εξ ολοκλήρου ή ως επί το πλείστον) σταθερό ωράριο.
Η Πρόβλεψη Του Ν. 5053/2023
Σε περίπτωση μη προβλέψιμου προγράμματος του χρόνου εργασίας, ο εργαζόμενος υποχρεούται να απασχοληθεί από τον εργοδότη, μόνο όταν πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες δύο προϋποθέσεις:
- Η εργασία παρέχεται εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς, τις οποίες ο εργοδότης υποχρεωτικά γνωστοποιεί στον εργαζόμενο.
- O εργαζόμενος έχει ειδοποιηθεί από τον εργοδότη για την ανάθεση της εργασίας εγγράφως ή με γραπτό μήνυμα (sms) ή με e-mail ή με άλλο πρόσφορο τρόπο, σε εύλογο χρόνο. Τούτος δεν μπορεί να είναι μικρότερος των 24 ωρών πριν από την ανάληψη της εργασίας, πλην των περιπτώσεων εκείνων, που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης.
Σε περίπτωση που οι δύο, ανωτέρω, προϋποθέσεις δεν πληρούνται, σωρευτικά, ο εργαζόμενος δικαιούται να αρνηθεί την ανάληψη εργασίας. Ρητά απαγορεύεται, στην περίπτωση αυτή, οποιαδήποτε δυσμενής διάκριση σε βάρος του από τον εργοδότη.
Εφόσον, οποιαδήποτε χρονική στιγμή μετά από την ειδοποίηση του εργαζομένου (και πάντως πριν από την ανάληψη της εργασίας) ο εργοδότης ακυρώσει την ανάθεσή της, ο εργαζόμενος δικαιούται πλήρη αποζημίωση: αυτή που αντιστοιχεί στα ωρομίσθια των ωρών εργασίας που δεν του ανατέθηκαν.
Υφίστανται συγκεκριμένες πρόνοιες για τη διασφάλιση των εργαζομένων. Είναι συγκεκριμένα:
- υποχρεωτικός, επί ποινή ακυρότητας της σχετικής σύμβασης, ο προσδιορισμός ελάχιστου αριθμού αμειβομένων ωρών εργασίας. [Οι ελάχιστες αυτές ώρες δεν μπορεί να υπολείπονται του ενός τετάρτου (1/4) του συμφωνημένου συνολικού αριθμού ωρών απασχόλησης].
- υποχρεωτική η εφαρμογή, στις ανωτέρω συμβάσεις, του συνόλου των προστατευτικών διατάξεων που συνδέονται με τη σύμβαση ή τη σχέση εξαρτημένης εργασίας του εργαζόμενου.
Να σημειωθεί, τέλος, πως κάθε μετατροπή -μονομερώς από τον εργοδότη- σύμβασης εργασίας πλήρους ή μερικής απασχόλησης σε σύμβαση εργασίας κατά παραγγελία, απαγορεύεται, θεωρούμενη ως μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.
Η Πρόβλεψη Της ΥΑ
Όπως ρητά προβλέπει η ως άνω ΥΑ, όταν υφίσταται, μεταξύ εργοδότη κι εργαζομένου, σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, η οποία διέπεται από πρόγραμμα οργάνωσης του χρόνου εργασίας του εργαζόμενου το οποίο είναι εξ ολοκλήρου ή ως επί το πλείστον μη προβλέψιμο, ο εργοδότης δηλώνει στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ως καθεστώς απασχόλησης «κατά παραγγελία απασχόληση». Περαιτέρω, δηλώνει, συμπληρωματικά τα κάτωθι:
- Το σύνολο των μηνιαίων συμφωνημένων ωρών απασχόλησης.
- Τις ημέρες και ώρες αναφοράς εντός των οποίων δύναται να παρασχεθεί η συμφωνηθείσα εργασία. Ως τέτοιες νοούνται χρονικές περίοδοι σε συγκεκριμένες ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων μπορεί να εκτελεστεί η εργασία με αίτημα του εργοδότη (άρ. 69 §6 περ. β΄ π.δ. 80/2022).
- Τον αριθμό των εγγυημένων αμειβόμενων ωρών ανά μήνα, που δεν μπορεί να υπολείπεται του ενός τετάρτου (¼) των, συνολικά, συμφωνημένων.
- Την αμοιβή που καταβάλλεται για τις εγγυημένες αμειβόμενες ώρες και την αμοιβή που καταβάλλεται για την εργασία, που πραγματοποιείται επιπροσθέτως ή πέραν των εγγυημένων αυτών ωρών-εφόσον έχει συμφωνηθεί ανώτερη αμοιβή.
- Την ελάχιστη περίοδο εντός της οποίας ο εργοδότης οφείλει να ειδοποιήσει τον εργαζόμενο πριν από την ανάθεση εργασίας και η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 24 ωρών. Εκτός, βέβαια, κι αν συντρέχουν περιπτώσεις, που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης.
- Την προθεσμία εντός της οποίας ο εργοδότης δικαιούται να ακυρώσει την ανάθεση εργασίας.
Παράλληλα, στο πρότυπο Βασικών Όρων, (Διαβάστε Ποιοι είναι οι «βασικοί όροι εργασίας» )το οποίο περιλαμβάνεται στην ως άνω ΥΑ, στο πεδίο του καθεστώτος απασχόλησης δύναται να επιλέξει κανείς μεταξύ: της πλήρους απασχόλησης, της μερικής απασχόλησης, της εκ περιτροπής απασχόλησης καθώς και της κατά παραγγελία απασχόλησης.
Οι απαντήσεις επί των προβληματισμών
Οι προβλέψεις του ν. 5053/2023 για τις συμβάσεις κατά παραγγελία, δημιούργησαν, όπως, ήδη, επισημάναμε, σοβαρούς προβληματισμούς. Απαντήθηκαν, άραγε, με την ανωτέρω ΥΑ;
(α) Ως προς το εύρος των ωρών και ημερών αναφοράς
Αναρωτηθήκαμε αν θα ήταν, άραγε, δυνατό ένας εργοδότης να καθορίσει (σε μια ημέρα αναφοράς) ως ώρες αναφοράς -εντός των οποίων ο εργαζόμενος θα κληθεί να παράσχει την εργασία του-οποιονδήποτε αριθμό ωρών; Λ.χ. από τις 08:00 το πρωί έως τις 20:00 το βράδυ; Ως φαίνεται, κανείς τέτοιος περιορισμός (πέραν των ορίων της τυχόν καταχρηστικότητας) δεν τίθεται.
(β) Ως προς το είδος των εν λόγω συμβάσεων
Αναρωτηθήκαμε, επίσης, αν οι εν λόγω συμβάσεις συνιστούν συμβάσεις πλήρους ή μερικής απασχόλησης, λ.χ., στην περίπτωση εκείνη που ο συμφωνημένος σε αυτές συνολικός αριθμός ωρών εργασίας ανέρχεται σε 40h/εβδομάδα; Επίσης, αν υφίσταται, ακολούθως, υποχρέωση κατάρτισής τους εγγράφως (:συστατικός τύπος) και υποβολή τους εντός οκταημέρου από την κατάρτισή τους στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.
Από την ως άνω ΥΑ και τον τρόπο δήλωσής τους στο πρότυπο Βασικών Όρων (το οποίο υποβάλλεται στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ πριν την έναρξη της εργασίας) καταλήγει κανείς στην (δυνητικά επικίνδυνη διαπίστωση), πως οι εν λόγω συμβάσεις συνιστούν (και αντιμετωπίζονται ως) διακριτή κατηγορία συμβάσεων σε σχέση με αυτές της πλήρους και της μερικής απασχόλησης. Κατά λογική ακολουθία: ο έγγραφος τύπος μοιάζει συστατικός γι’ αυτές και, επιπρόσθετα, υφίσταται επταήμερο για την, κατά νόμο, υποβολή τους.
(γ) Ως προς την αμοιβή των συμφωνημένων και εγγυημένων ωρών απασχόλησης
Έτερος προβληματισμός που διατυπώσαμε αφορούσε την αμοιβή του εργαζομένου σε περίπτωση σύναψης σύμβασης κατά παραγγελία. Όπως είχαμε σημειώσει, τόσο οι συμφωνημένες όσο και οι εγγυημένες ώρες εργασίας (που αποτελούν υποσύνολο των συμφωνημένων) αμείβονται-προδήλως, κατά την άποψη του γράφοντος, βάσει του συμφωνημένου ωρομισθίου. [Και όχι με προσαύξηση 12% για τις υπέρτερες των εγγυημένων (:ήτοι την προσαύξηση σε περίπτωση απασχόλησης πέραν των συμφωνημένων ωρών της μερικής απασχόλησης)-όπως από μερίδα της επιστημονικής κοινότητας, εσφαλμένα, έχει υποστηριχθεί].
Σύμφωνα, επίσης, με τον γράφοντα υποστηρίξιμη παραμένει η θέση ότι για τις ώρες απασχόλησης πέραν των συμφωνημένων -και όχι των εγγυημένων- οφείλεται η προσαύξηση του 12% επί του καταβαλλόμενου ωρομισθίου (άρ. 106 §11 π.δ. 80/2022).
Η ως άνω ΥΑ επιβεβαιώνει τη θέση μας βάσει της οποίας τόσο οι εγγυημένες όσο και οι συμφωνημένες ώρες στο σύνολό τους αμείβονται, καταρχήν, με τον ίδιο τρόπο, χωρίς η αμοιβή των συμφωνημένων ωρών -πέραν των εγγυημένων- να προσαυξάνεται με ποσοστό ίσο με 12%.
Συγκεκριμένα, όπως ανωτέρω σημειώθηκε, ο εργοδότης –βάσει των προβλέψεων της ΥΑ- δηλώνει στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ την αμοιβή που καταβάλλεται για τις εγγυημένες αμειβόμενες ώρες και την αμοιβή που καταβάλλεται για την εργασία που πραγματοποιείται επιπροσθέτως ή πέραν των εγγυημένων αυτών ωρών, μόνον στην περίπτωση, που έχει συμφωνηθεί ανώτερη αμοιβή. Τούτο, φυσικά, δεν είναι υποχρεωτικό. Παράλληλα, δε, ακόμη και αν συμφωνηθεί ανώτερη αμοιβή, ο προσδιορισμός του ύψους αυτής φαίνεται να επαφίεται στα μέρη και ως εκ τούτου, να μην εφαρμόζεται η πρόβλεψη για προσαύξηση του 12%.
(δ) Ως προς την υπέρβαση των χρονικών ορίων εργασίας
Παράλληλα, μας απασχόλησε η περίπτωση που ο συμφωνημένος συνολικός αριθμός ωρών εργασίας υπολείπεται των ωρών της πλήρους απασχόλησης. Στην περίπτωση αυτή, αναρωτηθήκαμε αν ως ανώτατο, ημερήσιο, όριο του εργαζομένου με σύμβαση κατά παραγγελία τίθενται οι ώρες της πλήρους απασχόλησης. Ακολούθως, αν είναι, δυνατή, στην περίπτωση αυτή, η υπερεργασία ή/και η υπερωριακή απασχόληση (άρ. 106 §11 π.δ. 80/2022).
Η ΥΑ δεν φαίνεται να επιλύει τους σχετικούς προβληματισμούς. Ιδίως, δε, αν θεωρήσει κανείς ότι οι συμβάσεις κατά παραγγελία συνιστούν διακριτή κατηγορία συμβάσεων απασχόλησης συγκριτικά με αυτές τις πλήρους και μερικής. Στην περίπτωση αυτή, δεν είναι ευχερές (μολονότι αναγκαίο) να υποστηρίξει κανείς την εφαρμογή των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων που αφορούν κάποια εκ των δύο αυτών κατηγοριών στις συμβάσεις κατά παραγγελία.
(ε) Ως προς τη δυνατότητα (ή μη) διακεκομμένου ωραρίου
Τέλος, αναρωτηθήκαμε αν, στην περίπτωση που ο συμφωνημένος συνολικός αριθμός ωρών εργασίας υπολείπεται των ωρών της πλήρους απασχόλησης, οι ώρες εργασίας οφείλουν, να είναι συνεχόμενες (άρ. 106 §11 π.δ. 80/2022); Επίσης, αν στην περίπτωση που συμφωνηθεί πλήρες ωράριο, μπορεί αυτό να είναι διακεκομμένο; Και, σε καταφατική περίπτωση, υπό ποιες προϋποθέσεις (άρ. 165§3 π.δ. 80/2022);
Ομοίως η ΥΑ δεν επιλύει σχετικούς προβληματισμούς. Ισχύουν, δε, όσα αμέσως προηγουμένως, υπό δ, σημειώθηκαν σχετικά με τη θέσπιση(;) διακριτής κατηγορίας σύμβασης εργασίας-συγκριτικά με τις συμβάσεις πλήρους και μερικής απασχόλησης.
Ο (νεαρός) θεσμός του μη προβλέψιμου προγράμματος εργασίας/συμβάσεων κατά παραγγελία δεν είναι ήσσονος σημασίας ή ενδιαφέροντος. Αναμένεται να επιλύσει (και ήδη επιτυχώς αντιμετωπίζει) σημαντικούς προβληματισμούς των επιχειρήσεων όσον αφορά την κάλυψη συγκεκριμένων θέσεων εργασίας. Αναμένεται, επίσης, να διευρύνει την απασχόληση-έστω στην ειδική, τούτη, εκδοχή της. Ευκταίο όμως επιτυχώς να αντιμετωπισθούν συγκεκριμένες παράμετροι που θα αποτρέψουν περιττούς προβληματισμούς, διενέξεις, κόστη και περιττή απασχόληση των υπηρεσιών, των δικαστηρίων και εμπλεκομένων μερών. Μοιάζει αφοπλιστικά απλό.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
ΥΓ. Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης