Σήμερα εστιάζουμε στο άρθρο 177 του ν. 4548/2018 περί (ποινικών) «παραβάσεων μελών διοικητικού συμβουλίου», το οποίο αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στη διαφύλαξη του εταιρικού κεφαλαίου και των συμφερόντων των πιστωτών.
Η εν θέματι διάταξη τυποποιεί ως αξιόποινες πέντε διαφορετικές συμπεριφορές με κοινό συνεκτικό στοιχείο την ιδιότητα του δράστη: οποιοδήποτε (ακόμα και μη εκτελεστικό) μέλος διοικητικού συμβουλίου. Κατηγοριοποιούμε τις συμπεριφορές σε δύο ενότητες:
(α) Η πρώτη ενότητα (§§ 1, 2 & 5) περιλαμβάνει: (αα) την πρωτογενή υποχρέωση σύνταξης και έγκρισης ουσιωδώς ακριβών, μη παραπλανητικών (βλ. σχετική αρθρογραφία μας-Φ. 17.03.2022) και κατά νόμο, ως προς το περιεχόμενό τους, χρηματοοικονομικών ή ενοποιημένων καταστάσεων της εταιρείας, εκθέσεων διαχείρισης (οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις) και κάθε άλλης υποχρεωτικής από τον νόμο ετήσιας έκθεσης και (αβ) τη δευτερογενή απαγόρευση διανομής κερδών ή άλλων ωφελημάτων σε μετόχους της εταιρείας ή τρίτο πρόσωπο, στις περιπτώσεις που δεν τηρείται το πρωτογενές (υπό αα) καθήκον αληθολογίας, ακρίβειας και συμμόρφωσης προς τον νόμο, πολλώ δε μάλλον όταν δεν έχουν συνταχθεί οι εν λόγω καταστάσεις κ.λπ..
(β) Η δεύτερη ενότητα (§§ 3 & 4) περιλαμβάνει: (βα) την απαγόρευση της εν γνώσει εξαγοράς εξαγοράσιμων μετοχών ή πρόκλησης απόκτησης από την εταιρεία ιδίων μετοχών της ή τίτλων κτήσης μετοχών της ή μετοχών της μητρικής της ή τίτλων κτήσης μετοχών της μητρικής της, κατά παράβαση του νόμου (άρ. 39, 48, 49, 52 & 57) αλλά και (ββ) την απαγόρευση χορήγησης προκαταβολής, δανείου ή εγγύησης είτε επιβαρύνοντας την εταιρεία, με σκοπό να αποκτήσει τρίτος μετοχές αυτής, είτε επιβαρύνοντας θυγατρική της, με σκοπό να αποκτήσει τρίτος μετοχές της μητρικής της, κατά παράβαση του νόμου (άρ. 51).
Οποιοδήποτε μέλος του ΔΣ υποπέσει σε κάποια από τις ανωτέρω παραβάσεις (είτε της πρώτης είτε της δεύτερης ενότητας) τιμωρείται αυστηρά: με φυλάκιση (έως 5 έτη) και με χρηματική ποινή από 10.000 μέχρι 100.000 ευρώ.
Προκρίνουμε ως σημαντικό να υπογραμμίσουμε την αξιολογική ασυμμετρία (πλέον αντινομία) η οποία διαπιστώνεται εν προκειμένω μεταξύ ΑΕ αφενός και ΕΠΕ (άρ. 60 ν. 3190/1955) και ΙΚΕ (άρ. 119 ν. 4072/2012) αφετέρου:
οι όμοιες επί της ουσίας πράξεις της πρώτης ενότητας (αα, αβ), στην μεν περίπτωση της ΑΕ τιμωρούνται και μάλιστα αυστηρότατα, στις δε περιπτώσεις της ΕΠΕ και της ΙΚΕ δεν τιμωρούνται ούτε στο ελάχιστο – αποτελούσαν πταισματικής βαρύτητας αδικοπραγίες οι οποίες καταργήθηκαν στο σύνολό τους.
Επ’ ουδενί δεν κλείνουμε το μάτι σε μια εκ του πονηρού «στροφή» προς τις ΕΠΕ και τις ΙΚΕ, όπου, σε τελική ανάλυση, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του κοινού Ποινικού Κώδικα.
Ούτε ενδίδουμε στους πειρασμούς μιας άνευ όρων ποινικής παρέμβασης στις λοιπές εταιρικές μορφές ή μιας αναιτιολόγητης κατάργησης του άρ. 177: συνιστά ηθική και πολιτική μας ήττα η συμμόρφωσή (ή μη) στον νόμο απλώς από αντανακλαστικά φόβου.
Ο νομοθέτης ωστόσο οφείλει να είναι συνεπής (:να μην εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα), δίκαιος (:να εφαρμόζει, εν προκειμένω, την αρχή της ισότητας) και σε εγρήγορση (:να αντιλαμβάνεται πότε λοξοδρομεί): διαφορετικά, αναιρεί τον λόγο ύπαρξης των διατάξεων που θεσπίζει και αποδεικνύεται αναποτελεσματικός και άδικος κατά τη ρύθμιση ενός τόσο σύνθετου φαινομένου όπως είναι η επιχειρηματικότητα.
Γιώργος Καρανικόλας
Senior Associate
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 22 Μαΐου 2022.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.