Γενική Συνέλευση ΑΕ: Τρόπος Ψηφοφορίας (άρ. 131 ν. 4548/2018); Καθώς η Γενική Συνέλευση είναι το ανώτατο όργανο της ΑΕ, ο νομοθέτης έχει λάβει ιδιαίτερες μέριμνες για τα ζητήματα που αφορούν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η διαδικασία ψηφοφορίας που ακολουθείται, μπορεί να είναι φανερή ή μυστική. Ο νομοθέτης άφησε ικανά περιθώρια στους μετόχους να κάνουν τη σχετική πρόβλεψη κι επιλογή. Η εν λόγω ελευθερία, ωστόσο, δεν παρέχεται χωρίς περιορισμούς. Και οι μέτοχοι, όμως, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε τρόπου ψηφοφορίας. Τα ζητήματα αυτά θα μας απασχολήσουν στο παρόν!
Ψηφοφορία: Φανερή Ή Μυστική;
Διαδικασία, Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Η ψηφοφορία επί θεμάτων της ΓΣ είναι ενδεχόμενο να είναι φανερή ή κρυφή.
Υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, ο νόμος δεν ρύθμιζε ειδικά τον τρόπο ψηφοφορίας. Αποσπασματικά, σε δύο διατάξεις, γινόταν λόγος για «ψηφοφορία δι’ ονομαστικής κλήσεως». Εγείρονταν, εύλογα, διαφορετικές απόψεις σχετικά με το επιτρεπτό ή μη της μυστικής ψηφοφορίας.
Υπό το ισχύον καθεστώς, οι σχετικές αμφιγνωμίες επιλύονται. Και οι δύο τρόποι ψηφοφορίας (:φανερή/μυστική) μπορούν -υπό τις νόμιμες, κάθε φορά, προϋποθέσεις- να επιλεγούν κατά τη συνεδρίαση της εκάστοτε ΓΣ. Η φανερή και μυστική ψηφοφορία διέπονται από διακριτή διαδικασία. Παρουσιάζουν, αμφότερες, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα:
Φανερή Ψηφοφορία
Η φανερή ψηφοφορία διενεργείται προφορικά ή γραπτά με ονομαστικά ψηφοδέλτια, το περιεχόμενο των οποίων αναγιγνώσκεται αμέσως. Στην περίπτωση που τα θέματα της ημερήσιας διάταξης είναι περισσότερα από ένα, είναι δυνατό να χορηγείται στους μετόχους ενιαίο ψηφοδέλτιο˙ σε αυτό θα συμπεριλαμβάνεται το σύνολο των υπό ψήφιση θεμάτων.
Ενναλακτικοί τρόποι, στο πλαίσιο, πάντα, της φανερής ψηφοφορίας είναι η ανάταση των χεριών και η ομαδοποίηση των μετόχων αναλόγως της ψήφου (υπέρ, κατά ή λευκό). Επίσης η διά βοής ψηφοφορία. Όσον αφορά, πάντως, την τελευταία, καλό είναι να αποφεύγεται καθώς είναι περισσότερο ευάλωτη σε αμφισβητήσεις και σε προβολή ζητημάτων νομιμότητας. Ενδεικτικά: αν (και κατά πόσο) διαπιστώνεται η προαπαιτούμενη, κάθε φορά, απαρτία και πλειοψηφία.
Η επιλογή της φανερής ψηφοφορίας έχει σαν αποτέλεσμα τη γνώση, από το σύνολο των παρισταμένων μετόχων, της άσκησης (ή μη) του δικαιώματος ψήφου από έναν έκαστο αλλά και, πολύ περισσότερο, του περιεχομένου της. Ακόμα, όμως, και οι μη παριστάμενοι μέτοχοι -αλλά και οι τρίτοι που έχουν έννομο συμφέρον- είναι δυνατό να λάβουν, επιγενόμενα, τη συγκεκριμένη πληροφόρηση, μέσω της ανάγνωσης των πρακτικών της ΓΣ.
Σημαντικά πλεονεκτήματα της φανερής ψηφοφορίας αποτελούν η ταχύτητα διεκπεραίωσης της και η διαφάνεια που τη χαρακτηρίζει. Η τελευταία, μάλιστα, (:διαφάνεια) ως προς τον τρόπο άσκησης του δικαιώματος ψήφου αποκτά, σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερη σημασία. Ιδίως, όταν υφίστανται εξωεταιρικές σ υμφωνίες σχετικές με την άσκηση του δικαιώματος (και κατεύθυνση) της ψήφου.
«Μειονέκτημα», πάντως, της φανερής ψηφοφορίας θα μπορούσε να θεωρηθεί η επιλογή (θετικής, αρνητικής ή λευκής) ψήφου ή, ακόμα και, η αποχή από αυτή, στη βάση της επιλογής της δημιουργίας εντυπώσεων σε κάποιον από τους λοιπούς μετόχους (συνηθέστερα: του πλειοψηφούντος).
Μυστική Ψηφοφορία
Η μυστική ψηφοφορία διενεργείται με ανώνυμα ψηφοδέλτια. Μάλιστα, για τη διατήρηση της μυστικότητας της διαδικασίας και του τρόπου που ψήφισε ο καθείς μέτοχος, προκρίνεται η χορήγηση περισσοτέρων ψηφοδελτίων, ποικίλου αριθμού μετοχών. Και τούτο διότι αν μέτοχος ψηφίσει για το σύνολο των μετοχών του με ένα ψηφοδέλτιο (όπως, συνήθως, συμβαίνει), ο αριθμός των μετοχών του ενδέχεται να αποκαλύψει και την ταυτότητά του (λ.χ. όταν, το συνηθέστερο, οι μέτοχοι δεν κατέχουν ισάριθμο αριθμό μετοχών). Για την αντιμετώπιση, επομένως, της έμμεσης αποκάλυψης της ψήφου των μετόχων ενδείκνυται να εκδοθούν πολλαπλάσια, κατ’ αριθμό, ψηφοδέλτια λ.χ. των εκατό/δέκα/μιας μετοχής. Ακολούθως, να χορηγηθούν στους μετόχους (υπογεγραμμένα από τον Πρόεδρο της ΓΣ, για την αποφυγή δημιουργίας αντιγράφων), ώστε αθροιστικά να ισούνται με τις μετοχές τους.
Η μυστική ψηφοφορία φέρει, ακριβώς, το πλεονέκτημα που ελλείπει στην περίπτωση της φανερής ψηφοφορίας: Ο μέτοχος μπορεί να ψηφίσει κατά βούληση, ελεύθερα, και χωρίς να υφίσταται οποιαδήποτε πίεση από την κοινοποίηση του περιεχομένου της ψήφου του. Τούτο, γιατί κανείς (παριστάμενος ή μη στη συνεδρίαση, μέτοχος ή τρίτος) δεν είναι δυνατό να λάβει τη συγκεκριμένη πληροφόρηση. Σημαντικό μειονέκτημα, όμως, της μυστικής ψηφοφορίας αποτελεί το χρονοβόρο της όλης διαδικασίας.
Ο Κανόνας Της Φανερής Ψηφοφορίας & Οι Αποκλίσεις
Ως προς τον τρόπο ψηφοφορίας στη ΓΣ μιας ΑΕ, κανόνας -κατά τον νόμο- είναι η φανερή ψηφοφορία (άρ. 131 §1 εδ. α΄). Υφίστανται, ωστόσο, οι ακόλουθες -εκ του νόμου- αποκλίσεις.
(α) Καταστατική Πρόβλεψη: Καταρχάς, η ψηφοφορία της ΓΣ μπορεί να είναι μυστική, εφόσον αυτό αξιώνει το καταστατικό (άρ. 131 §1 εδ. α΄). Η σχετική καταστατική πρόβλεψη είναι δυνατό να αφορά στα θέματα, γενικά, επί των οποίων αποφασίζει η ΓΣ. Μπορεί, εναλλακτικά να προβλέπει, λ.χ., ότι συγκεκριμένα θέματα τίθενται σε μυστική ψηφοφορία και άλλα σε φανερή. Ή για τα τελευταία, ότι εναπόκειται στη ΓΣ ή τον Πρόεδρό της το αν θα τεθούν σε μυστική ψηφοφορία.
(β) Απόφαση Της ΓΣ: Επίσης, η ΓΣ με φανερή ψηφοφορία μπορεί να αποφασίσει, ότι η ψηφοφορία σε κάποιο θέμα ή και σε όλα τα θέματα της ημερήσιας διάταξης θα είναι μυστική (άρ. 131 §1 εδ. β΄). Η ΓΣ είναι ενδεχόμενο να λάβει σχετική απόφαση, υπό την προϋπόθεση της μη ύπαρξης καταστατικής πρόβλεψης που επιβάλλει την μυστική ψηφοφορία. Ή εφόσον, σχετική καταστατική πρόβλεψη αναγνωρίζει τη σχετική επιλογή στη ΓΣ. Αν, αντίθετα, υφίσταται καταστατική πρόβλεψη που επιβάλλει την μυστική ψηφοφορία, η ΓΣ δεσμεύεται, φυσικά, από αυτή.
Η λήψη απόφασης της ΓΣ για τη διεξαγωγή μυστικής ψηφοφορίας δεν απαιτείται να αναγράφεται ως θέμα στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης (δεδομένης της διαδικαστικής του φύσης). Επίσης, για τη λήψη της σχετικής απόφασης δεν απαιτείται αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία-ακόμα και στην περίπτωση, που το θέμα (ή θέματα) για το οποίο θα ληφθεί απόφαση με (μυστική) ψηφοφορία απαιτεί αυξημένα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας.
Εφόσον αποφασιστεί μυστική ψηφοφορία επί συγκεκριμένου θέματος. και ληφθεί απόφαση με μυστική ψηφοφορία, ο μέτοχος μπορεί να δηλώσει ότι αντιτάσσεται στην εν λόγω απόφαση προσβλέποντας στην άσκηση του δικαιώματός του να ζητήσει την ακύρωσή της (:αρ. 137 §3 σε συνδυασμό με ο άρ. 131 §1 εδ. γ΄). Αν ο μέτοχος δεν αντιταχθεί, δεν θα έχει τη δυνατότητα άσκησης αγωγής για ακύρωση της απόφασης που θα ληφθεί (εφόσον τούτη είναι ακυρώσιμη).
Υποχρεωτική Φανερή Ψηφοφορία
Παρά τον κανόνα της φανερής ψηφοφορίας, λοιπόν, ο νομοθέτης παρέχει τη δυνατότητα στους μετόχους (μέσω του καταστατικού ή σχετικής απόφασής τους) να λάβουν απόφαση για μυστική ψηφοφορία. Σαφώς, για την επιλογή τους πρέπει να λάβουν υπόψη τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα εκάστου τρόπου ψηφοφορίας.
Ωστόσο, παρά τον κατά τα άνω κανόνα της φανερής ψηφοφορίας, ο νομοθέτης, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις-με διατάξεις αναγκαστικού δικαίου, καθιστά τη φανερή ψηφοφορία υποχρεωτική.. Συγκεκριμένα:
(α) Ύστερα από αίτηση μετόχων, που εκπροσωπούν το 1/20 του καταβεβλημένου κεφαλαίου, η ψηφοφορία σε κάποιο θέμα ή θέματα της ημερήσιας διάταξης διενεργείται φανερά (άρ. 141 §9 και 131 §1 εδ. α΄). Σχετική αίτηση του 1/20 των μετόχων, επομένως, κάμπτει τυχόν καταστατική πρόβλεψη ή, αντίστοιχα, απόφαση της ΓΣ για μυστική ψηφοφορία.
(β) Δεν επιτρέπεται η μυστική ψηφοφορία, όταν λαμβάνεται απόφαση σχετικά με την παροχή αμοιβών στα μέλη του ΔΣ (άρ. 131 §2).
(γ) Δεν επιτρέπεται, επίσης, η μυστική ψηφοφορία σε όσες άλλες περιπτώσεις ο νόμος απαιτεί φανερή όμοια (άρ. 131 §2). Λ.χ. στην περίπτωση έγκρισης της συνολικής διαχείρισης (άρ. 108 §1-βλ. σχετ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρθρου 131).
(δ) Δεν επιτρέπεται, τέλος, η μυστική ψηφοφορία στην περίπτωση που ψήφου από απόσταση (συμμετοχή στη ΓΣ: i. με οπτικοακουστικά ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα ή ii. με επιστολική ψήφο). Ορθότερο, πάντως, εδώ να δεχθούμε ότι η σχετική απαγόρευση καταλαμβάνει το σύνολο των δικαιουμένων ψήφου κι όχι μόνον όσων ψηφίζουν από απόσταση-προκειμένου να διατηρηθεί ο ενιαίος χαρακτήρας του τρόπου ψηφοφορίας.
Έννομες Συνέπειες Επί Παραβάσεων
Σημαντική επισήμανση χρειάζεται να γίνει σε σχέση με τις έννομες συνέπειες που επέρχονται, αν ληφθεί απόφαση κατά παράβαση των νομοθετικών και καταστατικών προβλέψεων περί του τρόπου ψηφοφορίας: η μη τήρησή τους οδηγεί σε λήψη αποφάσεων που είναι δυνατό να ακυρωθούν, υπό τις προϋποθέσεις του νόμου (άρ. 137).
Η ψηφοφορία στη ΓΣ προσδιορίζεται ως, κατά βάση, φανερή. Και, λογικά, καθώς είναι διαδικαστικά ταχύτερη και ευκολότερο να υλοποιηθεί. Δεν υπερτερεί, όμως, πάντα. Η επιλογή του τρόπου ψηφοφορίας (:φανερή vs μυστική) αποβαίνει, ενίοτε, καθοριστική στη λήψη αποφάσεων. Προσεκτική, κατά τούτο, θα πρέπει να είναι η σχετική επιλογή, στη βάση των των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων, των επιλογών της πλειοψηφίας και, κατά περίπτωση, της μειοψηφίας˙ στη βάση, προεχόντως, των ρυθμίσεων του καταστατικού και του νόμου. Αποκλίσεις, πάντως, από τις τελευταίες είναι δυνατό να καταλήξουν σε απευκταίες ακυρωσίες-οι οποίες, συνολικά, θα μας απασχολήσουν σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Γενική Συνέλευση ΑΕ: Τρόπος Ψηφοφορίας αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ», «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες». Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης