Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ: Μη Χορήγηση Οφειλόμενων Πληροφοριών (άρ. 141) & Κατάχρηση Εξουσίας Πλειοψηφίας (άρ. 137 §2)
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης, του ανώτατου εταιρικού οργάνου της ΑΕ, είναι ενδεχόμενο να είναι ελαττωματικές. Ήδη ασχοληθήκαμε με την ακυρωσία των αποφάσεων της ΓΣ και κάποιους από τους λόγους της. Στο παρόν θα ολοκληρώσουμε με τις περιπτώσεις της μη χορήγησης πληροφοριών κατόπιν αιτήματος της μειοψηφίας (κατ’ άρ. 141) και της κατάχρησης της εξουσίας της πλειοψηφίας των μετόχων (άρ. 137 §2).
Λόγοι Ακυρωσίας – Γενικά
Οι λόγοι που καθιστούν τις αποφάσεις της ΓΣ ακυρώσιμες απαριθμούνται (αποκλειστικά) στον νόμο (άρ. 137 §§1 & 2). Τέτοιες αποφάσεις είναι, όπως σε προηγούμενη αρθρογραφία μας σημειώσαμε («Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ – Αντίθεση Στον Νόμο & Το Καταστατικό, Μη Νόμιμη Σύγκληση & Συγκρότηση») εκείνες που δεν είναι σύμφωνες με τον νόμο ή το καταστατικό. Εκείνες, επίσης, που έλαβε ΓΣ που δεν είχε νόμιμα συγκληθεί ή συγκροτηθεί.
Υφίστανται, όμως, δύο ακόμη λόγοι ακυρωσίας. Συγκεκριμένα, ακυρώσιμη είναι (επίσης κατ’ άρ. 137 §2) η απόφαση που λήφθηκε: (α) χωρίς να παρασχεθούν οφειλόμενες πληροφορίες, που αφορούν το θέμα της ληφθείσας απόφασης και νόμιμα ζητήθηκαν (κατά το άρ. 141) από μετόχους που ζητούν την ακύρωση της απόφασης, ή (β) κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας (σύμφωνα με το 281 ΑΚ).
Συγκεκριμένα:
(α) Μη Χορήγηση Οφειλόμενων Πληροφοριών Επί Της Ληφθείσας Απόφασης
Ακυρώσιμη είναι η απόφαση που λήφθηκε χωρίς να παρασχεθούν οφειλόμενες πληροφορίες, σχετικές με το θέμα της ληφθείσας απόφασης. Εφόσον, όμως, ζητήθηκαν από μετόχους της μειοψηφίας που άσκησαν το σχετικό τους δικαίωμα πληροφόρησης (κατά τα οριζόμενα στο άρ. 141).
Μεταξύ των δικαιωμάτων μειοψηφίας που καθιερώνει ο νομοθέτης (κατ’ άρ. 141 ν. 4548/2018), συγκαταλέγεται και το δικαίωμα αίτησης χορήγησης πληροφοριών. Τούτο, ικανοποιείται από το ΔΣ. Οι αιτούμενες πληροφορίες αφορούν σε τρεις περιπτώσεις (άρ. 141 §§6-7):
(α) παροχής συγκεκριμένων πληροφοριών για τις υποθέσεις της ΑΕ, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης (άρ. 141 §6 εδ. α΄),
(β) ανακοίνωσης στην τακτική ΓΣ των ποσών και παροχών της ΑΕ σε κάθε μέλος του ΔΣ ή τους διευθυντές της (κατά την τελευταία διετία –άρ. 141 §6 εδ. β΄) και
(γ) παροχής συγκεκριμένων πληροφοριών για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρείας (άρ. 141 §7 εδ. α΄).
Εφόσον, επομένως, η -κατά νόμο αναγκαία- μειοψηφία προσηκόντως αιτήθηκε την παροχή πληροφοριών για τις παραπάνω περιπτώσεις, το ΔΣ υποχρεούται να τις παράσχει. Κι αν δεν το πράξει, στην περίπτωση που αφορούν το θέμα της ληφθείσας απόφασης, καθίσταται (η τελευταία) ακυρώσιμη. Η προϋπόθεση της συσχέτισης των πληροφοριών με τη ληφθείσα απόφαση συνδέεται άμεσα με τον σκοπό που εξυπηρετεί το συγκεκριμένο δικαίωμα. Ο νομοθέτης επιλέγει (και ορθά) οι μέτοχοι που θα συμμετάσχουν και θα ψηφίσουν για τη λήψη απόφασης, να είναι πλήρως ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι. Απαιτείται, ως εκ τούτου, να χορηγούνται οι οφειλόμενες, ήτοι οι αναγκαίες αντικειμενικά για τον μέσο μέτοχο πληροφορίες, ώστε αυτός να μπορεί να προβεί σε εκτίμηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης. Υποκειμενικά στοιχεία ενός εκάστου μετόχου (λ.χ. μορφωτικό επίπεδο) δεν λαμβάνονται υπόψη για το περιεχόμενο των προς παροχή πληροφοριών.
Στο ανωτέρω πλαίσιο, αν οι οφειλόμενες πληροφορίες δεν έχουν ζητηθεί προσηκόντως, δεν μπορεί να θεμελιωθεί αντίστοιχη παράβαση του δικαιώματος ενημέρωσης της μειοψηφίας. Συνεπώς, η ακολούθως ληφθείσα απόφαση της ΓΣ δεν οδηγεί σε ακυρωσία της (3010/2010 Πολ Πρωτ Αθηνών, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι υποχρέωση της παροχής συγκεκριμένων πληροφοριών για τις υποθέσεις της ΑΕ, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης (άρ. 141 §6 εδ. α΄), δεν υφίσταται πάντοτε. Ενδεικτικά όταν η εν λόγω πληροφόρηση διατίθεται, ήδη, στο διαδικτυακό τόπο της εταιρείας (άρ. 141 §6 εδ. β΄).
Όμως, και στις τρεις, ανωτέρω, αναφερόμενες περιπτώσεις υποχρέωσης πληροφόρησης, ακόμα και αν η απαιτούμενη μειοψηφία αιτήθηκε, προσηκόντως, την παροχή πληροφοριών, το ΔΣ έχει τη δυνατότητα, υπό προϋποθέσεις, να αρνηθεί τη χορήγησή τους. Συγκεκριμένα, το ΔΣ μπορεί να αρνηθεί την παροχή των πληροφοριών για αποχρώντα ουσιώδη λόγο, ο οποίος αναγράφεται στα πρακτικά (463/2011, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Η ύπαρξη αποχρώντος ουσιώδη λόγου εξετάζεται υπό το πρίσμα των συναλλακτικών ηθών και της καλής πίστης. Ρητά, δε, προβλέπεται ως τέτοιος λόγος η εκπροσώπηση των αιτούντων μετόχων στο ΔΣ σύμφωνα με τα άρθρα 79 (απευθείας διορισμό μέλους ΔΣ από μέτοχο) ή 80 (:εκλογή ΔΣ βάσει καταλόγου). Εφόσον, βέβαια, τα αντίστοιχα μέλη του ΔΣ έχουν λάβει τη σχετική πληροφόρηση κατά τρόπο επαρκή. Όπως αναφέρεται και στη σχετική νομοθετική πρόβλεψη, η εκπροσώπηση κρίνεται κατά τις περιστάσεις, καθώς εξετάζεται κατά πόσον υφίσταται πραγματική πρόσβαση του μετόχου στις εταιρικές πληροφορίες.
Περίπτωση αποχρώντος ουσιώδους λόγου άρνησης συνιστά, επίσης, η κατάχρηση του δικαιώματος της μειοψηφίας για την αίτηση χορήγησης πληροφοριών. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη υπέρτερου εταιρικού συμφέροντος (λ.χ. τήρηση εταιρικού απορρήτου).
Εφόσον, λοιπόν, τηρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου, ενδεχόμενη άρνηση του ΔΣ δεν οδηγεί σε ακυρωσία της απόφασης που ελήφθη από τη ΓΣ.
Σε κάθε περίπτωση, η μη χορήγηση (ή πλημμελής/ελλιπής χορήγηση) των αιτούμενων πληροφοριών για ορισμένα θέματα της ημερήσιας διάταξης περιορίζεται στην ακυρωσία της απόφασης επ’ αυτών. Στην περίπτωση που για ορισμένα θέματα υπήρξε ενημέρωση και για άλλα όχι, δεν (συμ)παρασύρεται το σύνολο των αποφάσεων σε ακυρωσία.
Έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη δυνατότητα ή μη υπαγωγής στην εν λόγω περίπτωση ακυρωσίας έτερων περιπτώσεων μη χορήγησης πληροφοριών, που δεν προβλέπονται στο άρθρο 141. Τυχόν υπαγωγή, θα μπορούσε να γίνει -ενδεχομένως καθ’ υπερβολή- δεκτή με αναλογική εφαρμογή (εναλλακτικά: διασταλτική ερμηνεία) της πρόβλεψης του άρθρου 137 §2 περ. α΄.
(β) Κατάχρηση Εξουσίας Της Πλειοψηφίας
Ακυρώσιμη είναι (και) τυχόν απόφαση της ΓΣ, η οποία λαμβάνεται κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας (σύμφωνα με τους όρους του άρ. 281 ΑΚ -άρ. 137 §2 περ. β΄).
Οι λόγοι ακυρωσίας αποφάσεων συνιστούν διαδικαστικά ελαττώματα της λήψης απόφασης από τη ΓΣ. Εξαιρείται, όμως, η κατάχρηση εξουσίας από την πλειοψηφία. Τούτος συνιστά ελάττωμα του ίδιου του περιεχομένου της απόφασης. Παρά το γεγονός αυτό, ο νομοθέτης επέλεξε να μην προβλέψει ως έννομη συνέπεια του εν λόγω ελαττώματος την ακυρότητα της ληφθείσας απόφασης της ΓΣ. Κι αυτό γιατί η διαπίστωση καταχρηστικότητας είναι απαραίτητο να διαγιγνώσκεται, ad hoc, από δικαστική απόφαση.
Το ελάττωμα της καταχρηστικότητας, αφορά, συνολικά, στην απόφαση. Συνεπώς, όχι στις τις επιμέρους ψήφους με την οποία η τελευταία ελήφθη. Είναι άλλο το ζήτημα της ακυρότητας ορισμένων ψήφων της πλειοψηφίας λόγω καταχρηστικότητας. Το τελευταίο μπορεί να οδηγήσει, μεν, στην ακυρωσία της απόφασης, δυνάμει, όμως, του εδ. α΄ της §1 του άρθρου 137. Ήτοι, να θεωρηθεί ακυρώσιμη διότι η λήψη της αντιβαίνει στον νόμο. Βεβαίως, υπό την προϋπόθεση ότι οι ψήφοι αυτές ήταν αποφασιστικές για την επίτευξη πλειοψηφίας (άρ. 137 §5 περ. β΄).
Εύλογα, ωστόσο, αναρωτιέται κανείς ποιες περιπτώσεις, εν τέλει, καλύπτει το σχετικό ελάττωμα; Όπως δέχεται η νομολογία, το σχετικό ελάττωμα διαπιστώνεται στις περιπτώσεις εκείνες, όπου το περιεχόμενο της απόφασης, κατά προφανή υπέρβαση των ακραίων αξιολογικών ορίων, που διαγράφονται από την καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος, δεν υπαγορεύεται από το συμφέρον της ΑΕ. Αντίθετα, διαμορφώνεται με αποκλειστικό σκοπό την εξυπηρέτηση ατομικών-μη ευλόγων συμφερόντων των μετόχων της πλειοψηφίας. Ή/και τη βλάβη των μετόχων της μειοψηφίας. Αντιβαίνει, ως εκ τούτου, στο εταιρικό συμφέρον, δηλαδή στο συμφέρον του νομικού προσώπου της εταιρείας. Ή στο ατομικό συμφέρον των μετόχων της μειοψηφίας. Χωρίς, όμως, να συντρέχει αποχρών λόγος για την παραβίαση, από την πλειοψηφία των νομίμων συμφερόντων της μειοψηφίας. Ακόμα, όμως, και αν υπάρχει αποχρών λόγος, τα συμφέροντα της μειοψηφίας θίγονται κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας. Όπως, δε, περαιτέρω σημειώνεται, το εν λόγω ελάττωμα αναφέρεται σε κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας. Μια τέτοια κατάχρηση είναι νοητή προφανώς και σε βάρος των συμφερόντων της μειοψηφίας, όταν η απόφαση λαμβάνεται προς εξυπηρέτηση των στενών συμφερόντων της πλειοψηφίας και όχι προς ικανοποίηση των κοινών συμφερόντων όλων των μετόχων-συμπεριλαμβανομένων και των μετόχων της μειοψηφίας (1462/2023 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Στο ως άνω πλαίσιο, ενδεικτικά, στον προκείμενο λόγο ακυρωσίας μπορούν να υπαχθούν περιπτώσεις όπου: (α) παραβιάζεται η αρχής της ίσης μεταχείρισης των μετόχων, (β) η αρχή της υποχρέωσης πίστης προς την εταιρεία ή της υποχρέωσης πίστης προς τους μετόχους (σε μικρού μεγέθους εταιρείες με έντονο το προσωπικό στοιχείο στις σχέσεις των μετόχων μεταξύ τους) καθώς και (γ) η αρχή της αναλογικότητας μέσου προς σκοπό ή του οφέλους της εταιρίας σε σχέση με τη βλάβη της μειοψηφίας (1462/2023 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Ειδικότερα, ως ακυρώσιμη, εξαιτίας κατάχρησης εξουσίας της πλειοψηφίας, έχει κρίνει η νομολογία:
(α) Την απόφαση της ΓΣ με την οποία εξέλεξε ως μέλη του ΔΣ της αποκλειστικά πρόσωπα συγγενικά και με στενούς διαπροσωπικούς δεσμούς με τον μέτοχο της πλειοψηφίας, αποκλείοντας τον μέτοχο της μειοψηφίας (17526/2012 Πολ Πρωτ Θεσσ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
(β) Την απόφαση της ΓΣ με την οποία οι μέτοχοι της πλειοψηφίας, ενεργώντας συντονισμένα βάσει σχεδίου και αντίθετα στην καλή συναλλακτική πίστη, μεθοδεύουν τη μη διανομή ή την μειωμένη διανομή πρώτου μερίσματος. Τούτο, εγκρίνοντας, συνεχώς, τη μεταφορά κερδών σε νέα χρήση, σε κλίμακα μη εμπορικώς δικαιολογημένη με βάση την οικονομική κατάσταση και σημαντικά κέρδη της εταιρείας. Αποσκοπώντας, με τον τρόπο αυτό, να στερήσουν από τους μετόχους της μειοψηφίας το δικαίωμά τους επί των κερδών της εταιρείας, το οποίο αποτελεί το σπουδαιότερο περιουσιακό δικαίωμα του μετόχου ΑΕ. Μάλιστα, χωρίς να πλήττονται οι ίδιοι (οι μέτοχοι πλειοψηφίας) από την μεταφορά αυτή, γιατί αποφασίζουν για τους εαυτούς τους, ως διοικούντες την εταιρεία, αμοιβές δυσανάλογες προς την απασχόλησή τους στην τελευταία, αλλά και προς τα οικονομικά της στοιχεία (1462/2023 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
(γ) Την απόφαση της ΓΣ με την οποία με την οποία επιδιώκεται η ανατροπή εξωεταιρικής συμφωνίας με συμβαλλόμενους το σύνολο των μετόχων.
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, κατά την εξέταση της ύπαρξης ή μη κατάχρησης εξουσίας της πλειοψηφίας, λαμβάνεται υπόψη τυχόν ωφέλεια, που επέρχεται με τη λήψη της σχετικής απόφασης για την ΑΕ. Εφόσον επιτυγχάνεται συγκεκριμένο όφελος για την ΑΕ, δεν είναι ευχερές να διαγνωστεί ως καταχρηστική η σχετική απόφαση της ΓΣ. Τούτο ακόμα και αν, συγχρόνως, υφίσταται βλάβη των συμφερόντων των μετόχων της μειοψηφίας ή ωφέλεια αυτών της πλειοψηφίας.
Στο ως άνω πλαίσιο, έχει γίνει δεκτό ότι δεν είναι ακυρώσιμη, λόγω κατάχρησης εξουσίας, απόφαση της ΓΣ για τη μείωση και, ταυτόχρονη, αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου ενώ, ως θέμα της ημερήσιας διάταξης αναγραφόταν μόνο η αύξησή του. Τούτο, διότι δεν αποδείχθηκε ότι η σχετική απόφαση ελήφθη, κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας, με μοναδικό σκοπό την ενίσχυση της δικής της θέσης και, ταυτόχρονη, αποδυνάμωση του ενάγοντος ως μετόχου της μειοψηφίας. Αντίθετα, το δικαστήριο έλαβε υπόψη ότι η σχετική μείωση ήταν αναγκαία, προκειμένου να μη λυθεί η εναγομένη ΑΕ με ανάκληση της άδειας της κατ’ άρθρο 48 ν. 2190/1920 (ισχύον σήμερα, άρ. 165 ν. 4548/2018 -5885/2010 Πολ Πρωτ Θεσσ).
Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ: Είναι ακυρώσιμη απόφαση της ΓΣ που ελήφθη μολονότι δεν παρασχέθηκαν προσηκόντως αιτηθείσες πληροφορίες από μετόχους μειοψηφίας. Η απόφαση της ΓΣ, επίσης, που ελήφθη κατά κατάχρηση εξουσίας της πλειοψηφίας. Όμως, παρά τις σαφείς διατυπώσεις του νόμου, τα όρια παραμένουν, συχνά, ρευστά. Εναπόκειται, επομένως, στους νομικούς παραστάτες των μετόχων μειοψηφίας ή, αντίστοιχα, εκείνων της πλειοψηφίας να μεριμνήσουν για τα δέοντα.
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Ακυρωσία Αποφάσεων ΓΣ: Μη Χορήγηση Οφειλόμενων Πληροφοριών & Κατάχρηση Εξουσίας Πλειοψηφίας αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ», «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες» και «Μετοχές και μέτοχοι ΑΕ». Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης