Σε προηγούμενή μας αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε ο κανόνας της απαγόρευσης σύναψης συμβάσεων με την ΑΕ και διενέργειας συναλλαγών, από μέρους της, με μέλη του ΔΣ της (ή συνδεδεμένα μέρη). Προσεγγίσαμε, ήδη, μια από τις αρκετές εξαιρέσεις του: εκείνη που αναφέρεται στις τρέχουσες συναλλαγές. Εδώ θα μας απασχολήσουν οι υπόλοιπες: κάποιες φορές (φαινομενικά) περίπλοκες ή αδιάφορες, πάντοτε όμως ιδιαίτερης σημασίας και αξίας για την ΑΕ και τα εμπλεκόμενα πρόσωπα.
Αμοιβές Μελών ΔΣ (Διευθυντή & Στελεχών)
Στις εισαγωγικά αναφερόμενες εξαιρέσεις εντάσσεται, μεταξύ άλλων, η σύναψη συμβάσεων με αντικείμενο τις αποδοχές μελών ΔΣ. Επίσης, η σύναψη συμβάσεων του γενικού διευθυντή και του τυχόν αναπληρωτή του (:επί εισηγμένων -άρ. 110 §1, ν. 4548/2018). Αντίστοιχα και η σύναψη συμβάσεων που αφορούν τα διοικητικά στελέχη της ΑΕ, όπως αυτά ορίζονται στα ΔΛΠ 24 (:Εκείνοι, δηλ., που έχουν την εξουσία και την ευθύνη για τον σχεδιασμό, τη διοίκηση και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων της οικονομικής οντότητας, άμεσα ή έμμεσα, και συμπεριλαμβάνουν κάθε διευθυντή της-εκτελεστικό ή μη. Ειδικά επί εισηγμένων συμπεριλαμβάνονται τα διοικητικά στελέχη τους, εφόσον έχει επεκταθεί σε αυτά καταστατικά η εφαρμογή της πολιτικής αποδοχών-άρ. 110 §1, η οποία, όμως, περιλαμβάνει -ούτως ή άλλως- τον γενικό διευθυντή και τον αναπληρωτή του).
Ως προς τις συγκεκριμένες, αμέσως ανωτέρω αναφερόμενες, κατηγορίες εφαρμόζονται ειδικές, επιμέρους, ρυθμίσεις (εκείνες των άρ. 109-114-βλ. άρ. 99 §3 περ. β΄) οι οποίες θα μας απασχολήσουν, αναλυτικότερα, σε επόμενη αρθρογραφία μας. Επιγραμματικά: οι αμοιβές των μελών ΔΣ στο πλαίσιο της οργανικής τους σχέσης με την εταιρεία καλύπτονται, για τις μη εισηγμένες ΑΕ, από ειδική ρύθμιση (:άρ. 109). Επίσης και για τις εισηγμένες (:άρ. 110-112). Ως εκ τούτου, τυχόν παράλληλες ειδικές σχέσεις (λ.χ. συμβάσεις εργασίας αυτών με την ΑΕ) δεν εμπίπτουν στη σχετική εξαίρεση και υπάγονται στο βασικό ρυθμιστικό πεδίο της, υπό προϋποθέσεις, σύναψής τους (άρ. 99 επ.).
Συναλλαγές Πιστωτικών Ιδρυμάτων
Πρόσθετη εξαίρεση στον κανόνα της απαγόρευσης σύναψης συμβάσεων με την ΑΕ και διενέργειας συναλλαγών, από μέρους της, με μέλη του ΔΣ της (ή συνδεδεμένα μέρη). συνιστούν συμβάσεις που συνάπτονται από πιστωτικά ιδρύματα στη βάση μέτρων που αποσκοπούν στη διαφύλαξη της σταθερότητάς τους. Για τούτες προηγείται έγκριση της αρμόδιας αρχής που είναι υπεύθυνη για την προληπτική εποπτεία (άρ. 99 §3 περ. γ΄).
Σκοπό της εν λόγω εξαίρεσης συνιστά η επιδίωξη της συστημικής σταθερότητας των χρηματοπιστωτικών αγορών. Η διαδικασία της συγκεκριμένης έγκρισης είναι απλούστερη και συντομότερη έναντι της βασικής που θεσπίζεται για τις κοινές περιπτώσεις (εκείνη που εγκαθιδρύεται από τα άρ. 99 επ.).
Συμβάσεις Της ΑΕ Με Μετόχους Της
Άλλη μια εξαίρεση τίθεται, υπό προϋποθέσεις, αναφορικά με τις συμβάσεις που συνάπτει η ΑΕ με τους μετόχους της. Περιεχόμενο, όμως, της εν λόγω εξαίρεσης αποτελεί μια όχι ιδιαίτερα συνηθισμένη περίπτωση. Εκείνη της σύναψης συμβάσεων ανάμεσα στην ΑΕ και, αποκλειστικά, με το σύνολο των μετόχων της και τους ίδιους, για όλους, όρους (άρ. 99 §3 περ. δ΄).
Τηρουμένης, συνεπώς, της αρχής της ίσης μεταχείρισης, δεν καταλείπονται περιθώρια διακριτικής μεταχείρισης μεταξύ των μετόχων. Ούτε, επομένως, γεννώνται, στο πλαίσιο αυτό, ζητήματα προνομιακής αντιμετώπισης των προσώπων που εμπίπτουν στην έννοια των συνδεδεμένων μερών. Δεν είναι αναγκαίο, επομένως, να εφαρμοστούν οι διαδικαστικές προϋποθέσεις που προβλέπονται για τη σύναψη συμβάσεων της ΑΕ με συνδεδεμένα μέρη.
Συνεπώς, συμβάσεις, ενδεικτικά, παροχής δωρεάν υπηρεσιών (ιατρικών, και όχι μόνο) από την εταιρεία στους μετόχους της είναι καθόλα επιτρεπτές. Αρκεί, βέβαια, να ευθυγραμμίζονται με (και να μην θίγουν) το εταιρικό συμφέρον.
Συμβάσεις Της ΑΕ Με Θυγατρική Της
Οι διαδικαστικές προϋποθέσεις του επιτρεπτού των συναλλαγών με συνδεδεμένα μέρη δεν συντρέχουν, επίσης, σε περιπτώσεις σύναψης συμβάσεων μεταξύ μητρικής και θυγατρικής της. Οι περιπτώσεις αυτές απαριθμούνται ρητά (περί αυτών αμέσως κατωτέρω). Εφαρμόζονται στην περίπτωση που η μητρική είναι εισηγμένη. Εφαρμόζονται, επίσης, και στην περίπτωση που η μητρική δεν είναι μεν εισηγμένη, με καταστατική, όμως, πρόβλεψη το πεδίο των βασικών νομοθετικών ρυθμίσεων (:κανόνας απαγόρευσης-άρ. 99) έχει επεκταθεί και στις θυγατρικές της (άρ. §2 παρ. γ΄).
Στο ανωτέρω πλαίσιο, εξαιρούνται από τον εισαγωγικά αναφερόμενο απαγορευτικό κανόνα συναλλαγές (και συμβάσεις παροχής ασφαλειών και εγγυήσεων) της ΑΕ (άρ. 99 §3 περ. ε΄): (α) με εκατό τοις εκατό (100%) θυγατρική της ή (β) θυγατρική, στην οποία δεν μετέχει κανένα πρόσωπο συνδεδεμένο (ή, κατά την ορθότερη άποψη, η συμμετοχή τυχόν συνδεδεμένου μέρους είναι ασήμαντη). Τούτο καθώς δεν διαφαίνεται, υπό τα ανωτέρω δεδομένα, κίνδυνος εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων τρίτων. Δεν τίθεται, συνεπώς, ζήτημα διακινδύνευσης της περιουσίας της μητρικής εταιρείας, ούτε, κατά λογική ακολουθία, των μετόχων της. Εξαιρούνται, επίσης, (γ) συμβάσεις της ΑΕ με θυγατρική ή παροχή ασφαλειών ή εγγυήσεων υπέρ θυγατρικής, οι οποίες συνάπτονται ή παρέχονται προς το συμφέρον της ΑΕ, της θυγατρικής της και των μετόχων τους που δεν είναι συνδεδεμένα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων μειοψηφίας, ή από τις οποίες δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα εκείνων (άρ. 99 §3 περ. στ΄).
Όπως, ορθά, υποστηρίζεται, η τελευταία, υπό γ, εξαίρεση αφορά στις συναλλαγές μητρικής με θυγατρική, εφόσον στην τελευταία μετέχει συνδεδεμένο μέρος της μητρικής. Σε διαφορετική περίπτωση, θα εφαρμόζονταν οι προαναφερθείσες, υπό (α) ή (β) εξαιρέσεις.
Η σχετική, υπό (γ), νομοθετική πρόβλεψη έχει δεχτεί την κριτική της θεωρίας (η οποία, πάντως, εκφεύγει του παρόντος).
Συναλλαγές Της Πρώτης Διετίας Από Τη Σύσταση Της Εταιρείας
Από το βασικό ρυθμιστικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 99 (:απαγορευτικός κανόνας) εκφεύγουν, εξ ολοκλήρου, οι συναλλαγές της ΑΕ με συγκεκριμένα πρόσωπα (ενδ.: μέλη ΔΣ, μέτοχοι που εκπροσωπούν ποσοστό μεγαλύτερο του 1/20 του καταβεβλημένου κεφαλαίου, στενά μέλη της οικογένειάς τους και συνδεδεμένα μέρη), που συνάπτονται μέσα στα δύο πρώτα έτη από τη σύστασή της. Προϋποτίθεται ότι αντικείμενο της συναλλαγής είναι η απόκτηση οποιουδήποτε στοιχείου του ενεργητικού, με τίμημα ανώτερο από το 1/10 του καταβεβλημένου κεφαλαίου (άρ. 99 §3 ζ΄).
Οι εν λόγω συναλλαγές, καταρχήν απαγορεύονται και είναι απολύτως άκυρες. Επιτρέπονται, ωστόσο, υπό ειδικές προϋποθέσεις. Οι ειδικές, σχετικές, προϋποθέσεις προσδιορίζονται σε ειδική ρύθμιση (άρ. 19). Η εν λόγω διάταξη αποσκοπεί στην προστασία της εταιρικής περιουσίας από πρόσωπα που θα ήταν δυνατό, λόγω της θέσης και ιδιότητάς τους, να τη σφετεριστούν.
Συναλλαγές Κατόπιν Έγκρισης ΓΣ
Από το βασικό απαγορευτικό κανόνα της σύναψης συμβάσεων και συναλλαγών με την ΑΕ εξαιρούνται, τέλος, οι συναλλαγές, ως προς τις οποίες ο νόμος προϋποθέτει έγκριση από τη ΓΣ. Υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις αντιμετωπίζουν ειδικά και προστατεύουν επαρκώς τη δίκαιη μεταχείριση όλων των μετόχων, των συμφερόντων της εταιρείας και των μετόχων που δεν αποτελούν συνδεδεμένα μέρη-συμπεριλαμβανομένων των μετόχων μειοψηφίας (άρ. 99 §4).
Στην ως άνω εξαίρεση εμπίπτουν μεταξύ άλλων: η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και η ανάληψη νέων μετοχών ύστερα από άσκηση του δικαιώματος προτίμησης εκ μέρους μετόχου.
Ο κανόνας της απαγόρευσης συναλλαγών με μέλη του ΔΣ και συνδεδεμένα μέλη έχει τεθεί, και ορθά, για την διασφάλιση της ΑΕ, των αντισυμβαλλομένων της και, ιδίως των μετόχων μειοψηφίας. Δεδομένης της αυστηρότητας του συγκεκριμένου κανόνα και των προβλημάτων που ο ίδιος, ως απολύτως άκαμπτος, θα δημιουργούσε, έχει τεθεί σειρά εξαιρέσεων. Σημαντικότερη, βέβαια, εκείνη που αφορά τις τρέχουσες συναλλαγές της ΑΕ. Καθόλου αδιάφορες, όμως, και οι λοιπές εξαιρέσεις. Αυτές είναι ενδεχόμενο να συναρτώνται με το διασφαλισμένο, ήδη, συμφέρον της ΑΕ και την έλλειψη οποιουδήποτε κινδύνου για τη διενέργειά τους. Ενδεχόμενο όμως είναι να εντάσσονται, λόγω της φύσης τους, σε ιδιαίτερους και ειδικά προσαρμοσμένους κανόνες. Σημαντικό, πάντως, να επισημανθεί, εκ νέου, πως ενδεχόμενη προσπάθεια καταστρατήγησης του (βασικού) απαγορευτικού κανόνα και των εξαιρέσεών του γεννά όχι αμελητέες ευθύνες των εμπλεκομένων προσώπων.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 2 Απριλίου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.