Τον μισθό είχαμε στη σκέψη μας συνδεδεμένο, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, με τους υπαλλήλους και το ημερομίσθιο, αντίστοιχα, με τους εργατοτεχνίτες. Παλαιά η μεταξύ τους διάκριση προς όφελος, διαχρονικά, των πρώτων. Παράλληλα όμως με την έννοια του μισθού και του ημερομισθίου συναντούμε, σε πλείστες όσες περιπτώσεις, την έννοια του ωρομισθίου. Είναι αναγκαίες άραγε οι επιμέρους διαφοροποιήσεις και χρήση των επιμέρους εννοιών, διακρίσεων, θεσμών, τιμών και υπολογισμών; Υφίστανται, μήπως, προς όφελος των επιχειρήσεων ή των εργαζομένων; Μήπως οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις και υπουργικές αποφάσεις (ιδίως οι σχετικές με τα κατώτατα όρια αμοιβής) δημιουργούν, αναίτια, σοβαρούς «πονοκεφάλους» και προβλήματα στις επιχειρήσεις και (δικαιολογημένα) αισθήματα αδικίας στους εργαζόμενους; Και τι θα σήμαινε η κατάργηση του μισθού και ημερομισθίου και η ενιαία και οριζόντια εφαρμογή του ωρομισθίου, για όλες, ανεξαίρετα, τις περιπτώσεις; Κι αν, τελικά, η (ανεξαίρετη) εφαρμογή του αποδειχθεί διόλου τρομακτική μήπως, απλώς, θα έλυνε το σύνολο των σχετικών προβλημάτων;
Υπάλληλοι και Εργατοτεχνίτες, Μισθός και Ημερομίσθιο
Με το πέρασμα του χρόνου παρατηρούμε πως οι ρυθμίσεις του νόμου εξισώνουν, ολοένα και περισσότερο, τους Υπαλλήλους και Εργατοτεχνίτες.
Προς την κατεύθυνση αυτή και ο πρόσφατος εργασιακός νόμος (:ν. 4808/2021), δυνάμει του οποίου (άρ. 64 §1), παλαιότερες διαφοροποιήσεις μεταξύ υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών εξισώθηκαν, καθώς καταργήθηκε, ήδη, κάθε διάκριση «…αναφορικά με την προθεσμία προμήνυσης και την καταγγελία των συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας».
Το σημαντικότερο: σε παλαιότερη αρθρογραφία μας διαπιστώσαμε, με βεβαιότητα, πως παρά τη συνήθη πρακτική είναι, σαφώς, επιτρεπτή (κατά το νόμο και τη νομολογία) η καταβολή μισθού στους εργατοτεχνίτες και αντίστοιχα, ημερομισθίου στους υπαλλήλους.
Τα ελάχιστα κατώτατα (:μισθού και ημερομισθίου)
Η απολύτως πρόσφατη υπ’ αριθμ. 31986/2023 ΥΑ του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (:ΦΕΚ Β’ 2023/28.3.2023) προβλέπει τον καθορισμό «…του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, για πλήρη απασχόληση, για τους υπαλλήλους και τους εργατοτεχνίτες όλης της χώρας…, ως εξής:
α) Για τους υπαλλήλους ο κατώτατος μισθός ορίζεται στα επτακόσια ογδόντα ευρώ (780,00 €).
β) Για τους εργατοτεχνίτες το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται στα τριάντα τέσσερα ευρώ και ογδόντα τέσσερα λεπτά (34,84 €)».
Μισθός vs ημερομίσθιο: οι προβληματισμοί
Υπάλληλοι με ημερομίσθιο και εργατοτεχνίτες με μισθό
Όπως, ήδη, επισημάναμε, οι υπάλληλοι και οι εργατοτεχνίτες είναι δυνατό να αμείβονται με μισθό ή ημερομίσθιο-ό,τι συμφωνήσουν με τον εργοδότη τους. Και η ανωτέρω ΥΑ (υπ’ αριθμ. 31986/2023) συνδέει, ατυχώς-κατά πάγια πρακτική, τον κατώτατο μισθό με τους υπαλλήλους και το κατώτατο ημερομίσθιο με τους εργατοτεχνίτες.
Ο υπολογισμός-το ύψος της αμοιβής
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, ένας εργαζόμενος (υπάλληλος ή εργατοτεχνίτης) είναι ενδεχόμενο να αμείβεται με μισθό-οπότε θα λαμβάνει 780€. Είναι όμως ενδεχόμενο (ο ίδιος εργαζόμενος ή συνάδελφός του που εκτελεί την ίδια εργασία) να αμείβεται με ημερομίσθιο. Στην περίπτωση αυτή -στο σύστημα, λ.χ., της εξαήμερης απασχόλησης- θα λαμβάνει 871€ (επί 25 ημερομισθίων x 34,84€) ή κατά περίπτωση 905,84€ (επί 26 ημερομισθίων x 34,84€).
Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως στερούνται όχι μόνον νομικού υποβάθρου αλλά και σοβαρότητας οι συγκεκριμένες διαφοροποιήσεις. Πολύ περισσότερο που είναι δυνατό να αφορούν τον ίδιο εργαζόμενο (:υπάλληλο/εργατοτεχνίτη) ή συνάδελφό του που εκτελεί την ίδια ακριβώς εργασία και αμείβεται με διαφορετικό τρόπο. (Να σημειωθεί, βέβαια, πως τα περί ίσης μεταχείρισης αποτελούν, λογικά, επόμενες σκέψεις)…
Ο τρόπος υπολογισμού της αποζημίωσης απολύσεως
Περαιτέρω, ο νομοθέτης, προκειμένου να υπολογίσει την αποζημίωση απόλυσης του εργατοτεχνίτη (:άρ. 64 §3 ν. 4808/2021- αρ. 327 3§3 Π.Δ. 80/2022), θεωρεί ότι ο (υποτιθέμενος) μηνιαίος μισθός του ισούται με 22 ημερομίσθια (όταν δεν αμείβεται, ήδη, με μηνιαίο μισθό). Ήτοι 766,84€ (:22 x 34,84€). Υπολείπεται, ως εκ τούτου, του κατώτατου μισθού-υπό οποιαδήποτε εκδοχή του.
Αν αναζητήσει κάποιος λογική σε όλα τα παραπάνω, με ασφάλεια θα μπορούσαμε να υποθέσουμε την ατυχή έκβαση των προσπαθειών του…
Το ωρομίσθιο: έννοια πρωτόφαντη;
Σε πλείστες όσες ρυθμίσεις συναντούμε, πάντως, την έννοια του ωρομισθίου. Ενδεικτικά στην υπερεργασία, την νόμιμη & παράνομη υπερωριακή απασχόληση καθώς και στη μερική απασχόληση.
Υπερεργασία
Η θεσμοθετημένη υπερεργασία αμείβεται με το καταβαλλόμενο ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ προσαυξημένο κατά 20%.
Υπενθυμίζεται πως (θεσμοθετημένη) υπερεργασία (:άρ. 58 ν.4808/2021) θεωρείται ο χρόνος απασχόλησης που υπερβαίνει το συμβατικό ωράριο όχι όμως και το ανώτατο νόμιμο. Σε επιχειρήσεις με σύστημα πενθήμερης εργασίας από την 41η έως και την 45η ώρα και σε επιχειρήσεις εξαήμερης εργασίας από την 41η έως και την 48η ώρα.
Υπερωρία
Ως υπερωρία νοείται η παροχή εργασίας που υπερβαίνει το συμβατικό και το νόμιμο ωράριο. Ο νόμος (:άρ. 58 ν.4808/2021) διακρίνει την υπερωρία σε νόμιμη και παράνομη.
Νόμιμη Υπερωρία
Οι υπερωριακά (νομίμως) εργαζόμενοι λαμβάνουν ως αμοιβή για κάθε ώρα υπερωριακής απασχόλησης ποσό ίσο με το καταβαλλόμενο ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ, προσαυξημένο κατά 40%.
Σημειώνεται πως νόμιμη υπερωρία είναι αυτή που (ύστερα από τις αναγκαίες γνωστοποιήσεις) παρέχεται για εργασία πέραν των 45 ωρών την εβδομάδα στις επιχειρήσεις πενθήμερης εργασίας και τις 48 σε επιχειρήσεις εξαήμερης απασχόλησης. Δεν μπορεί να υπερβαίνει, πάντως, τις τρεις (3) ώρες ημερησίως και τις εκατόν πενήντα (150) ετησίως.
Παράνομη Υπερωρία
Η υπερωριακή απασχόληση ενδέχεται να λαμβάνει χώρα χωρίς την τήρηση των νόμιμων προϋποθέσεων ή καθ’ υπέρβαση των ανωτάτων ορίων. Ο παρανόμως (υπερωριακώς) απασχολούμενος εργαζόμενος δικαιούται αποζημίωση ίση με το καταβαλλόμενο ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ προσαυξημένο κατά 120%.
Άδεια Υπερωριακής Απασχόλησης
Είναι, υπό προϋποθέσεις, δυνατή η χορήγηση άδειας υπερωριακής απασχόλησης σε επιχειρήσεις, επιπλέον των προβλεπόμενων ως επιτρεπτών ανώτατων ορίων υπερωριακής απασχόλησης. Μια τέτοια (ύστερα από άδεια του του αρμοδίου οργάνου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων) υπερωριακή απασχόληση αμείβεται με ποσό ίσο με το καταβαλλόμενο ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ προσαυξημένο κατά 60%.
Μερική απασχόληση
Με βάση το ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ συγκρίσιμου εργαζομένου υπολογίζεται η αμοιβή του μερικώς απασχολούμενου (άρ. 38 §9 ν. 1892/1990). Και, σε περίπτωση υπέρβασης του συμφωνηθέντος ωραρίου του, δικαιούται αντίστοιχης αμοιβής με προσαύξηση δώδεκα τοις εκατό (12%) επί της συμφωνηθείσας αμοιβής για κάθε επιπλέον ΩΡΑ εργασίας που θα παράσχει (άρ. 38 §11 ν. 1892/1990).
Υπενθυμίζεται πως μερική απασχόληση εργαζομένου είναι δυνατό να συμφωνηθεί κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας (ή κατά τη διάρκεια της) ανάμεσα στον εργοδότη και τον μισθωτό. Η συμφωνία αυτή είναι αναγκαίο να περιβληθεί έγγραφο τύπο και μπορεί να αναφέρεται σε ημερήσια ή εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη ή μηνιαία εργασία μικρότερης διάρκειας από την κανονική, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο (:άρ. 38 §1, ν. 1892/1990).
Ωρομίσθιο και εργασιακά δικαιώματα
Η αντικατάσταση του μισθού και ημερομισθίου από το ωρομίσθιο και η καθολική εφαρμογή του τελευταίου θα ήταν δυνατό να δημιουργήσει εύλογες ανησυχίες στους καλοπροαίρετους και σφοδρές αντιρρήσεις από τους συνήθως και για όλα διαφωνούντες. Λογικώς, αμφότερα, αναμενόμενα. Αυτό, όμως, συμβαίνει σε κάθε αλλαγή. Στη συγκεκριμένη, πάντως, περίπτωση θα ενδείκνυτο να υπάρξει (παράλληλα με τη θέσπιση γενικευμένης και μόνης εφαρμογή του ωρομισθίου) μιας γενικής διατύπωσης «καθησυχαστική» διάταξη. Μια διάταξη με περιεχόμενο την, σε κάθε περίπτωση, διασφάλιση -και μη χειροτέρευση- των συμβατικών και νομίμων δικαιωμάτων των εργαζομένων, αναφορικά (και) με τα χρονικά όρια εργασίας & αμοιβές τους.
Η (ακόμα) διατήρηση της αντιστοίχισης του μισθού με τους υπαλλήλους και του ημερομισθίου με τους εργατοτεχνίτες, είναι (ήδη/και) νομικά ανακόλουθη. Η (ακόμα) διατήρηση της διαφοροποίησης του τρόπου αμοιβής των εργαζομένων με μισθό ή ημερομίσθιο δημιουργεί νομικές και πρακτικές ανακολουθίες. Στερείται, προφανώς, λογικής αλλά και, εν τέλει, σοβαρότητας. Προβλήματα μόνον δημιουργεί στις επιχειρήσεις και σοβαρές αδικίες στους εργαζόμενους. Κι αν αναλογιστεί κάποιος την παρούσα αναγκαιότητα υπολογισμού (κάποιου) ωρομισθίου στην υπέρβαση του ημερήσιου ωραρίου αλλά και στη μερική απασχόληση εύλογα θα αναρωτηθεί: Μήπως η γενίκευση του τρόπου αμοιβής των εργαζομένων στη βάση ωρομισθίου θα λύσει όλα, ανεξαιρέτως, τα σχετικά προβλήματα;
Μία και μόνη απάντηση χωρεί: προφανώς.-
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 24 Σεπτεμβρίου 2023.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.