Τα άρθρα 176-181 του ν. 4548/2018 τυποποιούν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θεμελιώνονται ποινικές ευθύνες σε βάρος όσων δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο μιας ανώνυμης εταιρείας.
Μολονότι πρόκειται για ιδιαιτέρως διαδεδομένο εταιρικό τύπο, το οποίο θα δικαιολογούσε ανάλογους ρυθμούς παραγωγής αρθρογραφίας και νομολογίας ποινικού ενδιαφέροντος, εντούτοις οι ρυθμοί είναι εντυπωσιακά χαμηλοί.
Εντός του ν. 4548/2018 ποινικές διατάξεις: πρώτη προσέγγιση
Η περιορισμένη πρακτική εφαρμογή των εν θέματι διατάξεων δεν δηλώνει ότι οι απορρέουσες από αυτές ποινικές ευθύνες είναι μειωμένης βαρύτητας και σημασίας.
Τα τυποποιούμενα στα άρθρα 176 και 177 του ν. 4548/2018 πλημμελήματα, για παράδειγμα, απειλούν ποινή φυλάκισης η οποία αγγίζει το ανώτατο όριο των πέντε ετών, η δε αναστολή εκτέλεσης ποινής μεγαλύτερης των τριών ετών συνιστά πιο σύνθετη δικαστική κρίση.
Εξάλλου, δεν πρέπει να παραβλέπεται ο στιγματισμός ο οποίος εγγενώς συνοδεύει κάθε ποινή: υπό το πρίσμα της επαγγελματικής φήμης, ενδεχόμενη ποινική καταδίκη «ναρκοθετεί» την ανάπτυξη ή και την επιβίωση του νομικού προσώπου, ακόμη και αν επιβάλλεται σε βάρος ενός φυσικού προσώπου.
Εκτός του ν. 4548/2018 ποινικές διατάξεις: ενδεικτική απαρίθμηση
Ποινικές ευθύνες απορρέουν και εκτός του ν. 4548/2018. Πηγή τέτοιων διατάξεων είναι, πρωτίστως, ο Ποινικός Κώδικας. Πρόκειται για της βαρύτατης απαξίας πράξεις κατά των εννόμων αγαθών ιδίως της ιδιοκτησίας, της περιουσίας, του απορρήτου, των υπομνημάτων.
Παράλληλα, ζήτημα ποινικής ευθύνης ανακύπτει σε περιπτώσεις φορολογικής και ασφαλιστικής φύσης οφειλών ανώνυμης εταιρείας.
Τέλος, είναι δυνατόν να συντρέξει περίπτωση εφαρμογής διατάξεων οι οποίες απαγορεύουν τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και συνοδεύονται από βαρύτατες κυρώσεις.
Η ιδεολογική αφετηρία του συντάκτη του ν. 4548/2018
Ο συντάκτης του ν. 4548/2018 εμφορείται από την άποψη ότι δεν συντρέχει λόγος «κατάστρωσης ειδικής ποινικής μεταχείρισης για τις ανώνυμες εταιρείες». Το γεγονός επομένως ότι οι ποινικές διατάξεις του ν. 4548/2018 δεν αιτιολογούνται επί της ουσίας δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει, όσο και αν μας δυσαρεστεί.
Επίσης, ενώ ο νομοθέτης διακηρύττει ως σκοπό του την «αναμόρφωση του δικαίου της ανώνυμης εταιρείας µε νέο νομοθέτημα», όσον αφορά τις ποινικές ευθύνες περιορίστηκε σε μια «ελαφρά αναμόρφωση», όπως υποστηρίζει, του προϊσχύσαντος πλαισίου.
Είναι ανοικτό το ζήτημα λοιπόν εάν με τις επιλογές του ανταποκρίθηκε στις σύγχρονες ανάγκες, για παράδειγμα, για απολύτως διαφανή εταιρική λειτουργία και κυκλοφορία των κεφαλαιακών ροών.
Υπό αυτό το πρίσμα, δεδομένου ότι το ενδιαφέρον υπερβαίνει τα στενά ενδοεταιρικά μετοχικά συμφέροντα, θα μπορούσε να αξιολογηθεί το εύρος του πεδίου εφαρμογής των άρθρων 176-181 του ν. 4548/2018, το ύψος των απειλούμενων ποινών και η θέση τους σε ένα ευρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο ενός κοινωνικά δίκαιου επιχειρείν.
Είναι ο «πληθωρισμός» ποινικών ρυθμίσεων λύση;
Η θέση μας ασφαλώς δεν συνηγορεί υπέρ ενός «πληθωρισμού» ποινικής φύσης διατάξεων. Ο δημοκρατικός ποινικός νομοθέτης γνωρίζει τα νομιμοποιημένα όρια της ποινικοποίησης πράξεων, η οποία πρέπει να συνιστά το τελευταίο μέσο επίτευξης ενός σκοπού. Τα όρια του παρόντος δεν μας επιτρέπουν να συζητήσουμε άλλα εργαλεία.
Το βήμα προς μια ανώνυμη εταιρεία ενέχει σημαντικό μη οικονομικό ρίσκο. Οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να είναι πλήρως ενημερωμένοι: το «ανώνυμο» (της εταιρείας) δεν σημαίνει και «ανώδυνο» (για το φυσικό πρόσωπο).
Γιώργος Καρανικόλας
Senior Associate
Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 6 Μαρτίου 2022.
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.