Αγωγή Ακύρωσης Αποφάσεων ΓΣ: Νομιμοποίηση, Αρμοδιότητα, & Προθεσμία
(άρ. 137 §3, 8, 9 ν. 4548/2018)
Eλαττωματικός αποφάσεις είδαμε, ήδη, πως νοούνται εκείνες που ελήφθησαν πλημμελώς εξαιτίας ύπαρξης λόγου ακυρωσίας. Γι’ αυτές είναι δυνατό να ασκηθεί, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αγωγή ακύρωσης. Για την ενεργητική και παθητική νομιμοποίηση, τη σχετική προθεσμία και το αρμόδιο δικαστήριο, το παρόν.
Εισαγωγικά
Απόφαση ΓΣ που πάσχει από ακυρωσία είναι δυνατό να ακυρωθεί με τελεσίδικη, μόνον, διαπλαστική δικαστική απόφαση. Σε αντίθεση με ενδεχόμενη ακυρότητα απόφασης ΓΣ, η ακυρωσία δεν είναι δυνατό να προβληθεί με ένσταση ή να κριθεί παρεμπιπτόντως στο πλαίσιο άλλης δίκης (1239/2020 ΠολΠρωτΘεσσ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Δεν είναι δυνατό, επίσης, να προβληθεί εξωδίκως. Αντίθετα, η προβολή του σχετικού ελαττώματος και η προσβολή του κύρους της σχετικής απόφασης της ΓΣ λαμβάνει χώρα, μόνον, με την άσκηση αγωγής ακύρωσης (2809/2014 ΠολΠρωτΑθ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Ενεργητική & Παθητική Νομιμοποίηση
Ενεργητική Νομιμοποίηση
Σκοπός ακύρωσης της ακυρώσιμης απόφασης ΓΣ είναι η προστασία των δικαιωμάτων των μετόχων από ελαττώματα που αφορούν στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων της ΓΣ. Εκείνοι, επομένως, που ενεργητικά νομιμοποιούνται για την άσκηση μιας αγωγής ακύρωσης είναι δραστικά περιορισμένοι: τα μέλη του ΔΣ και οι μέτοχοι (άρ. 137 §3 εδ. α΄ και β΄). Οι τελευταίοι μάλιστα υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Εκείνοι που νομιμοποιούνται να ασκήσουν αγωγή ακύρωσης δεν είναι δυνατό να παραιτηθούν, εκ προοιμίου, από το σχετικό δικαίωμα-πριν, λ.χ., τη λήψη μιας ελαττωματικής απόφασης της ΓΣ.
Οι ρυθμίσεις για κείνους που ενεργητικά νομιμοποιούνται να ασκήσουν την αγωγή ακύρωσης απόφασης ΓΣ είναι αναγκαστικού δικαίου˙ δεν είναι, επομένως, δυνατό να υπάρξουν διαφοροποιήσεις με το καταστατικό˙ λ.χ. ως προς εκείνους που δικαιούνται να την ασκήσουν ή τα ποσοστά που θα πρέπει να κατέχουν. Δεν είναι, επίσης δυνατό να τίθενται με το καταστατικό πρόσθετες προϋποθέσεις ή περιορισμοί έναντι εκείνων που ο νόμος αξιώνει.
Τρίτοι (πλην των μετόχων και των μελών του ΔΣ) δεν δικαιούνται να ασκήσουν αγωγή ακύρωσης απόφασης ΓΣ. Εξαιρούνται οι επικαρπωτές και ενεχυρούχοι δανειστές, εφόσον ασκούν το δικαίωμα ψήφου (άρ. 54 §3).
Ιδίως Ως Προς Τους Μετόχους
Η αγωγή ακύρωσης απόφασης ΓΣ μπορεί να ασκηθεί από οποιονδήποτε μέτοχο, εφόσον: (α) κατέχει μετοχές που εκπροσωπούν συγκεκριμένο ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου και, πρόσθετα, (β) δεν παρέστη στη συνέλευση ή αντιτάχθηκε στη λήψη της σχετικής απόφασης.
Ειδικότερα:
(α) Ως προς την εκπροσώπηση ενός ελάχιστου ποσοστού κεφαλαίου
Ο νόμος προβλέπει ότι αγωγή ακύρωσης μπορεί να ασκηθεί από μέτοχο που εκπροσωπεί τα 2%, κατ’ ελάχιστον, του μετοχικού κεφαλαίου. Κατά την ορθότερη άποψη: του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου.
Ειδικά, όμως, όσον αφορά την περίπτωση άσκησης αγωγής ακύρωσης κατά απόφασης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, το ποσοστό 2% υπολογίζεται με βάση το μετοχικό κεφάλαιο, όπως αυτό διαμορφωνόταν πριν την αύξηση.
Δεν είναι απαραίτητο, κατά την ορθότερη θέση, το ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο που εκπροσωπείται να ανήκει αποκλειστικά σε έναν μέτοχο˙ είναι δυνατό να ανήκει σε περισσότερους. Οι εν λόγω μέτοχοι από κοινού νομιμοποιούνται να ασκήσουν, ως αναγκαίοι ομόδικοι, τη σχετική αγωγή (1074/2016 ΠολΠωρτΑθ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Τούτο, καθώς η αναφυόμενη διαφορά επιδέχεται ενιαία, μόνον, ρύθμιση.
Ξεχωριστά αντιμετωπίζεται, επιπρόσθετα, η περίπτωση άσκησης αγωγής για ακύρωση απόφασης, η οποία ελήφθη πλημμελώς λόγω μη παροχής οφειλόμενων πληροφοριών, που αφορούν τη ληφθείσα απόφαση (κατ΄ άρ. 137 §2 περ. α΄ -άρ. 137 §3 εδ. δ΄). Στην περίπτωση αυτή, οι ενάγοντες πρέπει να συγκεντρώνουν το 1/20, κατ’ ελάχιστο, του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου. Περαιτέρω, όμως, πρέπει να αιτήθηκαν προσηκόντως τη χορήγηση των πληροφοριών (κατ’ άρ. 141). Αν δεν ακολούθησαν την προβλεπόμενη διαδικασία, η απόφαση δεν πάσχει.
Οι ενάγοντες μέτοχοι οφείλουν να αποδείξουν ότι, τόσο κατά την άσκηση της αγωγής όσο και κατά το χρόνο κατάθεσης των προτάσεων (σύμφωνα με την §1 άρ. 237 ΚΠολΔ) διαθέτουν τις μετοχές που τους παρέχουν το δικαίωμα να ασκήσουν την αγωγή (άρ. 137 §9 εδ. α΄). Αδιάφορο, επομένως, αν τις διαθέτουν κατά τη συζήτηση ή κατά την έκδοση της απόφασης. Αν δεν επικαλεστούν οι ενάγοντες ότι διαθέτουν το απαιτούμενο ποσοστό, η αγωγή τους θα απορριφθεί ως απαράδεκτη˙ αν το επικαλεστούν χωρίς να το αποδείξουν, ως ουσία αβάσιμη. Είναι ενδεχόμενο οι ενάγοντες, μετά την άσκηση της αγωγής τους, να μεταβιβάσουν μέρος ή το σύνολο των μετοχών τους, ώστε κατά το χρόνο κατάθεσης των προτάσεων να μην συγκεντρώνουν, πλέον, τα απαιτούμενα ποσοστά. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, οι ενάγοντες μέτοχοι δικαιούνται να ζητήσουν με τις προτάσεις τους αποζημίωση (σύμφωνα με την §4 άρ 137 -άρ. 137 §9 εδ. α΄).
(β) Ως προς το έννομο συμφέρον
Για την άσκηση αγωγής ακύρωσης απόφασης ΓΣ, έννομο συμφέρον δικαιολογεί ο μέτοχος που είτε δεν συμμετείχε/παραστάθηκε στη σχετική ΓΣ είτε εναντιώθηκε στη λήψη της ακυρώσιμης απόφασης.
Ως μη συμμετοχή νοείται η (μη) παράσταση μετόχου στη ΓΣ αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου. Θεωρείται, ωστόσο, ότι ο μέτοχος δεν παραστάθηκε κι όταν ο Πρόεδρος της ΓΣ αρνήθηκε να του δώσει τον λόγο ή παράνομα του τον αφαίρεσε ή δεν επιτράπηκε στον εν λόγω μέτοχο να ψηφίσει.
Στην περίπτωση που ο μέτοχος παρέστη, κατά τα άνω, στη ΓΣ (στο πλαίσιο της οποίας ελήφθη η ελαττωματική απόφαση), απαιτείται να έχει δηλωθεί η αντίθεσή του κατά της επίμαχης απόφασης. Η προϋπόθεση αυτή νοείται ως έκφανση της καλόπιστης συμπεριφοράς και, συγκεκριμένα, της μη εκδήλωσης αντιφατικής συμπεριφοράς. Η εν λόγω αντίθεση του μετόχου, οφείλει να είναι ρητή. Αρνητική ή λευκή ψήφος ή αποχή δεν νοούνται ως αντίθεση. Η εναντίωση του μετόχου θα πρέπει, επίσης, να έχει διατυπωθεί έως το πέρας της ΓΣ. Δεν απαιτείται, πάντως, τήρηση ορισμένου τύπου ούτε και συγκεκριμένη αιτιολογία σχετικά με την εναντίωσή του. Η τελευταία (:εναντίωση) του μετόχου, που εξασφαλίζει τη νομιμοποίησή του για την άσκηση της εν λόγω αγωγής, προαπαιτούμενο είναι να συνοδεύεται με αρνητική ψήφο. Κι αν παρά την εκδήλωση της αντίθεσής του ψήφισε θετικά, δεν δικαιούται να ασκήσει αγωγή.
Ο ενάγων μέτοχος υποχρεούται να επικαλεστεί και να αποδείξει τόσο την παράσταση όσο και την εναντίωσή του κατά της απόφασης της ΓΣ την οποία προσβάλλει. Η εναντίωσή του είναι δυνατό να αποδειχθεί με κάθε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο. Συνεπώς, δεν απαιτείται η καταγραφή της στα πρακτικά της ΓΣ. Η απόδειξη, πάντως, της εναντίωσης με διαφορετικό τρόπο, εκτός των πρακτικών, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως δεν θα είναι, εν τέλει, ευχερής.
Η αμέσως ανωτέρω προϋπόθεση για την παράσταση και εναντίωση στην (ελαττωματική) απόφαση της ΓΣ, θα πρέπει να πληρούται -κατά την ορθότερη άποψη- και στην περίπτωση της ακύρωσης απόφασης ΓΣ λόγω άρνησης παροχής πληροφοριών (σύμφωνα με το άρ. 141). Αρκεί η μη παράσταση να μην οφείλεται σε γεγονός, που εμπίπτει στη σφαίρα ευθύνης της ΑΕ.
Ιδίως Ως Προς Τα Μέλη ΔΣ
Τα πρόσωπα που συναπαρτίζουν το ΔΣ φέρουν υποχρέωση πίστης αλλά και υποχρέωση επιμέλειας απέναντι στην εταιρεία. Στο πλαίσιο αυτό φέρουν (και) την υποχρέωση τήρησης της νομιμότητας. Από τη σχετική τους ευθύνη πηγάζει και το δικαίωμά τους για άσκηση αγωγής ακύρωσης κατά ελαττωματικής απόφασης της ΓΣ. Κάθε μέλος του ΔΣ μπορεί ξεχωριστά να ασκήσει την εν λόγω αγωγή˙ όχι όμως και το ΔΣ ως συλλογικό όργανο.
Κρίσιμο χρονικό σημείο κατά το οποίο πρέπει να συντρέχει στο πρόσωπο του ενάγοντος η ιδιότητα του μέλους του ΔΣ συνιστά ο χρόνος άσκησης της αγωγής. Αδιάφορο, επομένως, είναι αν κατείχε τη συγκεκριμένη ιδιότητα (του μέλους του ΔΣ) κατά το χρόνο λήψης της προσβαλλόμενης απόφασης.
Παθητική Νομιμοποίηση
Η ΑΕ, μόνον, είναι εκείνη που παθητικά νομιμοποιείται στην αγωγή ακύρωσης απόφασης ΓΣ (άρ. 137 §8). Η συγκεκριμένη αγωγή, στρέφεται κατά της ΑΕ, ανεξάρτητα από τον λόγο ακυρωσίας˙ ακόμα κι αν αυτός αφορά πράξη ή παράλειψη μετόχων ή μελών ΔΣ.
Επομένως, αγωγή που ασκείται κατά μετόχων και μελών του ΔΣ, απορρίπτεται ως προς το σκέλος που στρέφεται κατ’ εκείνων (2244/2022 ΕφΑθ ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Αρμοδιότητα & Προθεσμία
Η αγωγή ακύρωσης εκδικάζεται ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου της έδρας της εταιρείας (άρ. 137 §7).
Η αγωγή ακύρωσης απόφασης ΓΣ ασκείται εντός αποσβεστικής προθεσμίας τεσσάρων (4) μηνών από τη λήψη της απόφασης ή, αν η απόφαση υποβάλλεται σε δημοσιότητα, από την καταχώρισή της στο Γ.Ε.ΜΗ. (άρ. 137 §8 εδ. α΄). Η σχετική πρόβλεψη είναι αναγκαστικού δικαίου και η σχετική προθεσμία δεν είναι δυνατό να συντμηθεί ή να παραταθεί (στη βάση καταστατικής πρόβλεψης ή εξωεταιρικής συμφωνίας). Σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της εν λόγω προθεσμίας, η ελαττωματική απόφαση της ΓΣ καθίσταται απρόσβλητη.
Η προθεσμία έγερσης αγωγής ακύρωσης απόφασης ΓΣ επεκτάθηκε κατά ένα (1) μήνα σε σχέση με το προϊσχύσαν καθεστώς. Τούτο, µε γνώμονα τον εύλογο χρόνο που απαιτείται για τη συλλογή των απαιτούμενων στοιχείων και την τεκμηρίωση του υποβαλλόμενου αιτήματος, ενόψει και των πρακτικών συνθηκών αναζήτησης στοιχείων από τη Διοίκηση και δημοσίευσης των αποφάσεων στο Γ.Ε.ΜΗ. (βλ. σχετικά Αιτ. Έκθ. ν. 4548/2018 επί του άρ. 137).
Η εν λόγω τετράμηνη προθεσμία δεν συμπληρώνεται πριν ο µέτοχος λάβει το πρακτικό της ΓΣ, όπου έχει καταχωρισθεί η ελαττωματική απόφαση. Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι ζήτησε το επίμαχο πρακτικό εντός της συγκεκριμένης προθεσµίας (134 §2 -βλ. σχετικά Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 137).
Η έγερση αγωγής ακύρωσης ακυρώσιμης απόφασης ΓΣ είναι μια εξαιρετικά σημαντική ενέργεια που τα συμφέροντα των μετόχων της ΑΕ σκοπεί να διαφυλάξει. Απολύτως περιορισμένος, κατά λογική ακολουθία, ο κύκλος των προσώπων που δικαιούνται να την ασκήσουν (:μέτοχοι και μέλη ΔΣ) και υπό συγκεκριμένες, μάλιστα- αυστηρές, προϋποθέσεις. Θα πρέπει, κατά τούτο, ιδιαίτερα προσεκτικοί να είναι τόσο εκείνοι που φέρουν την ευθύνη της ΓΣ (:διοίκηση της ΑΕ) όσο και οι δικαιούμενοι να ασκήσουν μια τέτοια αγωγή. Και τούτο γιατί τα αποτελέσματα μιας ακύρωσης απόφασης της ΓΣ δεν είναι καθόλου αμελητέα. Περί αυτών πάντως (αλλά και περί της προσωρινής προστασίας και δημοσιότητας) σε επόμενη αρθρογραφία μας.-
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).