Διαδικαστικές Προϋποθέσεις για συμμετοχή σε ΓΣ Εισηγμένων ΑΕ (άρ. 124 §§6-8 ν. 4548/2018) : Το δικαίωμα συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση προκύπτει ως εξαιρετικής σημασίας. Αυτονοήτως, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ΓΣ είναι το ανώτατο όργανο της ΑΕ. Ως απολύτως εύλογες προκύπτουν, κατ’ ακολουθίαν, οι νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με το ποιοι είναι οι δικαιούμενοι να συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση και ποιες μπορεί να είναι οι καταστατικές προϋποθέσεις νομιμοποίησης για τη συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση. Οι σχετικές προβλέψεις διαφοροποιούνται μεταξύ των εισηγμένων και μη εισηγμένων ΑΕ. Στο παρόν θα μας απασχολήσουν οι προϋποθέσεις νομιμοποίησης για τη συμμετοχή στη ΓΣ των ΑΕ, οι μετοχές των οποίων είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά.
Η (Προβληματική) Δέσμευση Των Μετοχών
Ως προς τις προϋποθέσεις νομιμοποίησης στις εισηγμένες ΑΕ, ο ν. 2190/1920 (όπως και άλλα εθνικά δίκαια) προέβλεπε την προηγούμενη δέσμευση των μετοχών για τη συμμετοχή σε ΓΣ (άρ. 28). Η σχετική προϋπόθεση, ωστόσο, συνιστούσε σημαντικό εμπόδιο για τους θεσμικούς επενδυτές σε εισηγμένες ΑΕ. Και τούτο καθώς απομείωνε, δραστικά, τη θεμελιώδους σημασίας ευελιξία τους ως προς τη διάθεση των μετοχών. Η σχετική ευελιξία, όμως, αποδεικνυόταν αναγκαία για την αξιοποίηση των διακυμάνσεων των τιμών των μετοχών για την μεγιστοποίηση (και ρευστοποίηση) του κέρδους τους ή, εναλλακτικά, για την απομείωση της ζημίας τους.
Την ανωτέρω προβληματική κατάσταση εντόπισε ο ενωσιακός νομοθέτης. Προς αντιμετώπισή της, προέβη στην έκδοση της 2007/36/ΕΚ Οδηγίας. Συγκεκριμένα, στην εν λόγω Οδηγία λαμβάνει χώρα η ακόλουθη παραδοχή: «εμπόδια που αποθαρρύνουν της μετόχους από την ψηφοφορία, όπως η εξάρτηση της άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τη δέσμευση των μετοχών για ορισμένο χρονικό διάστημα πριν από τη γενική συνέλευση, θα πρέπει να αρθούν» (προοίμιο, σκ. 3).
Προς άρση των ανωτέρω εμποδίων, ο ενωσιακός νομοθέτης εισήγαγε, ως προϋπόθεση νομιμοποίησης για τη συμμετοχή στη ΓΣ, τον θεσμό της ηµεροµηνίας καταγραφής (record date). Κατήργησε, δε, ακολούθως, την προϋπόθεση της δέσμευσης των μετοχών.
Στο ως άνω πλαίσιο, ο εθνικός νομοθέτης ενσωμάτωσε, με τον ν. 3884/2010, την προαναφερόμενη Οδηγία. Συγκεκριμένα με το άρθρο 5 του νόμου αυτού, προστέθηκε στον (προϊσχύσαντα) ν. 2190/1920 το άρθρο 28α και με την §4 αυτού, εισήχθη στο εθνικό δίκαιο ο θεσμός της ημερομηνίας καταγραφής. Τη σχετική ρύθμιση ακολουθεί και το 124 §6 του ισχύοντος, πλέον, ν. 4548/2018, το οποίο εναρμονίζεται, παράλληλα, με την 2017/2018/ΕΕ Οδηγία, που τροποποίησε την προαναφερόμενη 2007/36/ΕΚ Οδηγία.
Βάσει του θεσμού της ημερομηνίας καταγραφής, μοναδική προϋπόθεση για τη νομιμοποίηση συμμετοχής προσώπου στη ΓΣ εταιρειών, οι μετοχές των οποίων είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, είναι η εξής: να φέρει την ιδιότητα του μετόχου κατά το χρονικό σημείο που ορίζεται, εκ του νόμου, ως ημέρα καταγραφής.
Μη Δέσμευση Μετοχών: Οι Προβληματισμοί
Η κατάργηση του θεσμού της δέσμευσης των μετοχών συνιστά κανόνα ανεπίδεκτο καταστατικής παρέκκλισης. Ωστόσο, και παρά την αντιμετώπιση, με τον τρόπο αυτό, της δυσαρέσκειας των θεσμικών επενδυτών, η δυνατότητα ελεύθερης μεταβίβασης των μετοχών και μετά την ημερομηνία καταγραφής γεννά προβληματισμούς.
Καταρχάς, είναι ορατός ο κίνδυνος του ακόλουθου παραδόξου: Πρόσωπο το οποίο έφερε τη μετοχική ιδιότητα κατά την ημερομηνία καταγραφής, να μην είναι, πλέον, μέτοχος κατά την ημερομηνία της συνεδρίασης. Να έχει τη δυνατότητα, ωστόσο, να συμμετάσχει στην εν λόγω συνεδρίαση και να ψηφίσει.
Ο ως άνω κίνδυνος, όμως, τελούσε, σαφώς, σε γνώση του ενωσιακού νομοθέτη (στο πλαίσιο της 2007/36/ΕΚ Οδηγίας) και κατέστη, από τον ίδιο, αποδεκτός. Συγκεκριμένα, ο τελευταίος, μέσω της θέσπισης του θεσμού της ημερομηνίας καταγραφής αποπειράται να συγκεράσει το ενωσιακό ενδιαφέρον για µη παρακώλυση της συναλλακτικής δραστηριότητας στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, µε τη φροντίδα προπαρασκευής των γενικών συνελεύσεων σε ενιαία και ασφαλή βάση (από τη σκοπιά της οριοθέτησης του κύκλου των νομιμοποιούμενων σε αυτές προσώπων). Η εν λόγω εξισορρόπηση είναι ακριβώς αυτή που καθιστά αποδεκτό, σε ολόκληρη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον προαναφερόμενο κίνδυνο. Ήτοι, το ενδεχόµενο της διάστασης ανάμεσα στις ιδιότητες του αληθινού µετόχου και του προσώπου που έχει δικαίωµα συµµετοχής και ψήφου στη ΓΣ, σε περίπτωση που ο τελευταίος µεταβίβασε σε τρίτους τις µετοχές του µετά από την ημερομηνία καταγραφής και πριν από την οικεία ΓΣ (βλ. σχετικά, Αιτιολογική Έκθεση επί του ν. 3884/2010).
Παρά ταύτα, δημιουργείται και ο ακόλουθος, δογματικής φύσης, προβληματισμός. Πρόκειται για την, κατ’ ουσίαν, διάσπαση της διοικητικής από την περιουσιακή εξουσία που ενσωματώνει μία μετοχή (παρά την αρχή του αδιαίρετου του τίτλου και εν προκειμένω, της μετοχής). Ενώ, παράλληλα, τη σχετική ευχέρεια μπορεί να εκμεταλλευτεί πρόσωπο -μη μέτοχος- που αποσκοπεί στη συνδιαμόρφωση ή τον επηρεασμό εταιρικών αποφάσεων της ΓΣ, χωρίς να φέρει το ίδιο ατομικό κίνδυνο.
Προς άμβλυνση των συνεπειών της προβληματικής αυτής κατάστασης, υποστηρίζεται ότι το πρόσωπο, που δεν κατέχει πια την μετοχική ιδιότητα κατά τον χρόνο συνεδρίασης της ΓΣ, δεσμεύεται από την υποχρέωση πίστης να ψηφίσει με γνώμονα το εταιρικό συμφέρον.
Η Προϋπόθεση Της Ημερομηνίας Καταγραφής
Ως Προς Τις Εισηγμένες ΑΕ…
Στη ΓΣ (αρχική συνεδρίαση και επαναληπτική) των εισηγμένων ΑΕ, μπορεί να συμμετάσχει το πρόσωπο που έχει τη μετοχική ιδιότητα κατά την έναρξη της πέμπτης ημέρας πριν από την ημέρα της αρχικής συνεδρίασης της ΓΣ. Τούτη συνιστά και την ημερομηνία καταγραφής (άρ. 124 §6 εδ. α΄). Η συγκεκριμένη, μάλιστα, ημερομηνία καταγραφής ισχύει και στην περίπτωση εξ αναβολής ή επαναληπτικής συνεδρίασης. Υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι η εξ αναβολής ή η επαναληπτική συνεδρίαση δεν απέχει περισσότερες από 30 ημέρες από την ημερομηνία καταγραφής (άρ. 124 §6 εδ. β΄). Στην περίπτωση αυτή καθώς και στην περίπτωση δημοσίευσης νέας πρόσκλησης για την επαναληπτική ΓΣ (άρ. 130), ως ημερομηνία καταγραφής θα θεωρείται η τρίτη ημέρα πριν από την ημέρα της εξ αναβολής ή επαναληπτικής ΓΣ (άρ. 124 §6 εδ. γ΄).
…& (Εξαιρετικά) Ως Προς Τις Μη Εισηγμένες ΑΕ
Ο θεσμός της ημερομηνίας καταγραφής μπορεί να τύχει εφαρμογής και στην περίπτωση των ΑΕ με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά. Όπως, ήδη, σημειώσαμε με αφορμή τις Διαδικαστικές Προϋποθέσεις Συμμετοχής Σε ΓΣ Μη Εισηγμένων ΑΕ, στις περιπτώσεις αυτές είναι δυνατό να προβλέπεται συγκεκριμένη, καταστατική διαδικασία νομιμοποίησης. Είναι δυνατό, στο πλαίσιο αυτής, να προβλέπεται διαδικασία συμμετοχής στη ΓΣ στη βάση ημερομηνίας καταγραφής (κατά τα προβλεπόμενα στην §6 του άρ. 124 – άρ. 124 §7 εδ. α΄). Το καταστατικό όμως, στις περιπτώσεις αυτές, δεν μπορεί να αξιώνει την ύπαρξη της μετοχική ιδιότητας σε χρόνο προγενέστερο των πέντε (5) ημερών από την αρχική συνεδρίαση της ΓΣ (άρ. 124 §7 εδ. β΄).
Η Σημασία Της Ημερομηνίας Καταγραφής
Η ημερομηνία καταγραφής καθορίζει τη νομιμοποίηση (και) για την άσκηση όλων των δικαιωμάτων, τα οποία συναρτώνται με το ευρύτερο δικαίωμα συμμετοχής στη ΓΣ. Μεταξύ αυτών το δικαίωμα ψήφου, αναβολής λήψης απόφασης από τη ΓΣ και το δικαίωμα παροχής πληροφοριών.
Η ημερομηνία καταγραφής, αντίθετα, δεν νομιμοποιεί την άσκηση μετοχικών δικαιωμάτων (ατομικά ή μειοψηφίας), που δεν συναρτώνται με τη συμμετοχή στη ΓΣ (ενδ.: το δικαίωμα μερίσματος, το δικαίωμα προτίμησης κατά την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, το δικαίωμα εξώδικης ή δικαστικής αμφισβήτησης του κύρους των αποφάσεων της ΓΣ (βλ. σχετικά, Αιτιολογική Έκθεση επί του προϊσχύσαντος ν. 3884/2010, ο οποίος ενσωμάτωσε την 2007/36/ΕΚ Οδηγία). Η νομιμοποίηση για την άσκηση των εν λόγω δικαιωμάτων εξαρτάται από την ημερομηνία της (πραγματικής) ύπαρξης της μετοχικής ιδιότητας και όχι από την ημερομηνία καταγραφής.
Σε Περίπτωση Μη Συμμόρφωσης Με Την Ημερομηνία Καταγραφής
Υφίστανται περιπτώσεις διαδικαστικών προϋποθέσεων για τη συμμετοχή στη ΓΣ, οι οποίες ενδέχεται να μην τηρηθούν και παρόλα αυτά, οι (φερόμενοι) μέτοχοι να συμμετάσχουν κανονικά στην επικείμενη ΓΣ. Συγκεκριμένα, ως προς τις εισηγμένες ΑΕ, μέτοχος που δεν τήρησε την προθεσμία διορισμού, ανάκλησης ή αντικατάστασης αντιπροσώπου κατ’ άρ. 128 §4, μετέχει, καταρχήν, στη ΓΣ. Τούτο, υπό την προϋπόθεση ότι η ΓΣ δεν θα αρνηθεί τη συμμετοχή αυτή για σπουδαίο λόγο που δικαιολογεί την άρνησή της (άρ. 124 §5).
Η σχετική πρόβλεψη δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί, ανάλογα, στην περίπτωση μη τήρησης της προϋπόθεσης της ημερομηνίας καταγραφής. Παράκαμψη, συνεπώς, του συγκεκριμένου θεσμού νομιμοποίησης δεν είναι δυνατή.
Τρόποι Απόδειξης Μετοχικής Ιδιότητας
Διευκρινίζεται ότι οι μετοχές ΑΕ οι οποίες είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά δεν ενσωματώνονται σε μετοχικούς τίτλους: είναι άυλες. Παρακολουθούνται, δε, σε μητρώο κινητών αξιών (λ.χ. ΣΑΤ).
Στην περίπτωση των ως άνω μετοχών, η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας μπορεί να γίνεται με κάθε νόμιμο μέσο. Σαφώς, στη βάση ενημέρωσης, που λαμβάνει η εταιρεία από το κεντρικό αποθετήριο τίτλων, εφόσον παρέχει υπηρεσίες μητρώου. Σε κάθε άλλη, δε, περίπτωση, μέσω των συμμετεχόντων και εγγεγραμμένων διαμεσολαβητών στο κεντρικό αποθετήριο τίτλων (άρ. 124 §6 in fine).
Μέσο απόδειξης της μετοχικής ιδιότητας αποτελεί, συγκεκριμένα, η έγγραφη βεβαίωση του φορέα που τηρεί τις κινητές αξίες της εταιρείας. Στην πράξη, η εξακρίβωση της μετοχικής ιδιότητας γίνεται με απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση με τα αρχεία του φορέα, εν προκειμένω της ΕΛ.Κ.Α.Τ. ως διαχειριστή του ΣΑΤ.
Είναι, τέλος, σκόπιμο να σημειωθεί ότι η εν λόγω ενημέρωση αυτή μπορεί να λάβει χώρα μέχρι την ημέρα διεξαγωγής της ΓΣ (κατά τα οριζόμενα στο άρ. 124 §1).
Η Περίπτωση Της Σύγκρουσης Συμφερόντων
Ο νόμος (:άρ. 124 §8), τέλος, ρυθμίζει μια ειδική περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων στις εισηγμένες ΑΕ. Συγκεκριμένα, φυσικό πρόσωπο το οποίο αφενός κατέχει μετοχές εισηγμένης ΑΕ αφετέρου είναι μέλος του ΔΣ της εν λόγω ΑΕ, δεν μετέχει στην ψηφοφορία της ΓΣ και δεν υπολογίζεται για τον σχηματισμό απαρτίας και πλειοψηφίας, όταν η ΓΣ αποφασίζει την ανάθεση του υποχρεωτικού ελέγχου των χρηματοοικονομικών καταστάσεων σε ορκωτό ελεγκτή λογιστή ή σε ελεγκτική εταιρεία. Μπορεί, βέβαια, πέραν του συγκεκριμένου αποκλεισμού ψηφοφορίας, να παραστεί και να μετάσχει στις εργασίες της ΓΣ.
Δικαιολογητικός λόγος του αποκλεισμού αυτού είναι η αποτροπή του κινδύνου να ορίζουν τα ως άνω πρόσωπα τους ελεγκτές που θα κρίνουν, εν τέλει, τις διαχειριστικές τους πράξεις στις οποίες προέβησαν ως διοικούντες την ΑΕ.
Κριτική Της Ρύθμισης
Ωστόσο, η σχετική ρύθμιση έχει δεχτεί κριτική. Μεταξύ άλλων, έχει χαρακτηριστεί ως ανακόλουθη σε σχέση με τις λοιπές διατάξεις του δικαίου των ΑΕ, οι οποίες δεν επιφυλάσσουν σχετικό αποκλεισμό (λ.χ. στις περιπτώσεις εκλογής ανεξάρτητων μελών ΔΣ ή μελών της επιτροπής ελέγχου). Επίσης, ως αναποτελεσματική, διότι, το πρόσωπο που ταυτόχρονα είναι μέτοχος ή μέλος ΔΣ, μπορεί να «απωλέσει», ευχερώς (και μόνον κατ’ επίφαση) μια από τις δύο ιδιότητές του.
Παράλληλα, κριτική ασκείται διότι δεν υφίσταται δικαιολογητικός λόγος για τη θέσπιση του συγκεκριμένου αποκλεισμού μόνον ως προς τις εισηγμένες ΑΕ και όχι ως προς τις μη εισηγμένες. Ιδίως, αν αναλογιστεί κανείς ότι στις πρώτες ο έλεγχος των οικονομικών τους καταστάσεων γίνεται, υποχρεωτικά, από ορκωτούς ελεγκτές ή ελεγκτικές εταιρείες, που οφείλουν να τηρούν, εκ του νόμου, αυστηρές υποχρεώσεις ανεξαρτησίας και αντικειμενικότητας.
Δυνατότητα Απόκλισης
Από τον ως άνω αποκλεισμό, ωστόσο, υφίσταται δυνατότητα απόκλισης. Συγκεκριμένα, οι σχετικές του προβλέψεις δεν τυγχάνουν εφαρμογής, εφόσον η πλειοψηφία των ανεξάρτητων μελών του ΔΣ δηλώσει ότι συμφωνεί με την ανάθεση του ελέγχου στα προτεινόμενα πρόσωπα.
Συνέπειες Παράβασης
Πέραν της ανωτέρω απόκλισης, τυχόν συμμετοχή στην ως άνω ψηφοφορία μετόχου-μέλους ΔΣ επισύρει την ακυρωσία της απόφασης ΓΣ (άρ. 137 §5 εδ. α΄ και β΄).
Όπως και στις μη εισηγμένες, η συμμετοχή του μετόχου στη Γενική Συνέλευση Ανώνυμης Εταιρείας (ιδίως, όμως, η άσκηση των δικαιωμάτων του κατά τις εργασίες της και, πάνω από όλα, η άσκηση του δικαιώματος ψήφου) αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό δικαίωμα: τόσο για τον ίδιο όσο και, ιδίως, για την ΑΕ. Οι αυστηρότερες, μάλιστα, ρυθμίσεις που ο νόμος επιφυλλάσσει για τις εισηγμένες ΑΕ καθιστούν, περισσότερο από επιβεβλημένη, την προσοχή μας στις διαδικαστικές προϋποθέσεις και στις συναφείς αποφάσεις. Στην αποδοχή (ή απόρριψη), ιδίως, της συμμετοχής συγκεκριμένου μετόχου. Μια λάθος επιλογή, μια λάθος απόφαση καταλήγει σε ακυρότητες˙ με σοβαρές, κάποιες φορές, συνέπειες.-
Γράφει ο Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το άρθρο Διαδικαστικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή σε ΓΣ Εισηγμένων ΑΕ αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στις ενότητες «Γενική Συνέλευση ΑΕ» και «Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες». Στις ενότητες αυτές επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ και για τη Γενική Συνέλευση
Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί Αποποίηση ευθύνης